هراس همسایگان دمشق از رادیکالیسم عریان

تحولات سوریه این روزها زیر ذره‌بین بسیاری از نهادهای حقوق بشری و همچنین رسانه‌های مطرح دنیا قرار دارد که دلیل اصلی آنهم دور جدید خونریزی و تقابل داخلی میان دولت موقت سوریه به رهبری ابومحمد الجولانی و معترضان سوری است. از پنجشنبه هفته پیش تا روز گذشته (شنبه) این درگیری‌ها به قوت خود ادامه داشته است و شدت درگیری در استان‌های طرطوس، لاذقیه، حلب و حتی سویدا در جنوب سوریه به حدی بوده که ظهر دیروز (شنبه) وزارت دفاع سوریه اعلام کرد که تصمیم گرفته است با هماهنگی با اداره امنیت عمومی، مسیرهای منتهی به شهرهای منطقه ساحل سوریه را مسدود کند و هدف از آنرا «کنترل تخلفات و برقراری مجدد ثبات در منطقه» عنوان کرد. در این راستا دیده‌بان حقوق بشر سوریه همچنین اعلام کرد که به طور کلی از روز پنج‌شنبه تا دیروز (شنبه) ۳۱۱ شیعه به دست عناصر امنیتی دولت دمشق در منطقه ساحل سوریه کشته شده‌اند. همچنین سازمان موسوم به «دیده‌بان حقوق بشر سوریه» اعلام کرد که روز جمعه پنج جنایت گسترده در مناطق مختلف ساحل سوریه رخ داد که در جریان آن‌ها ده‌ها غیرنظامی، ازجمله زنان و کودکان، کشته شدند. طبق گزارش این نهاد حقوق بشری، بیشتر قربانیان در اعدام‌های میدانی که توسط نیروهای وابسته به وزارت دفاع و امنیت داخلی سوریه انجام شد، کشته شده‌اند. بر اساس این گزارش، شهر بانیاس در حومه طرطوس شاهد خونین‌ترینِ این جنایات بود، جایی که ۶۰ غیرنظامی، از جمله ۱۰ زن و ۵ کودک، در حمله‌ای گسترده با شلیک گلوله به قتل رسیدند. در منطقه الحفة در حومه لاذقیه نیز ۳۸ غیرنظامی در روستای المختاریه از فاصله نزدیک هدف گلوله قرار گرفتند و جان خود را از دست دادند. همچنین، در روستای الشیر در حومه لاذقیه ۲۴ نفر طی یک اعدام دسته‌جمعی کشته شدند و در روستای قرفیص نیز ۲۲ غیرنظامی در جریان حمله‌ای که منازل مسکونی را هدف قرار داد، جانشان را از دست دادند. این سازمان اعلام کرد که جنایات دیگری نیز در روستاها دویر بعبده و بیت عانا در حومه جبله با هفت کشته، شهرک الحفه در لاذقیه با هفت کشته و شهرک یحمور در حومه طرطوس با ۲ کشته گزارش شده است. 

    ارتش اسرائیل در جنوب خاک سوریه مستقر است، ترکیه و آمریکا در شمال این کشور در حال فعالیت نظامی هستند و حالا در داخل، جولانی و هیأت تحریرالشام در حال قلع و قمع غیرنظامیان است که باعث آشفتگی در دمشق شده است

علاوه بر این، در روستای سلحب در حومه حماه، نیروهای امنیتی شیخ شعبان منصور و فرزندش را پس از بازداشت از منزلشان اعدام کردند. در همین راستا، شورای عالی اسلامی علویان اعلام کرد که جسد شیخ شعبان منصور در حومه شهر سلحب یافت شده است. این شورا در بیانیه‌ای تأکید کرد که این روحانی ۹۰ ساله قادر به تکلم نبوده و از مشکلات حرکتی رنج می‌برد. در همین راستا، دیده بان سوریه دموکراتیک نیز از کشته شدن بیش از ۱۰ پزشک زن و مرد شیعه به دست عناصر گروه هیئت تحریرالشام خبر داد. 

در همین راستا سایت النشره لبنان در گزارشی نوشت: سوری‌ها امروز با صحنه‌های دردناک و جدیدی از قربانیان مواجه شده‌اند که شامل زنان، کودکان، پزشکان، مهندسان و دانشجویان است. این افراد تنها به دلیل تعلق به مذهب شیعه در مناطق ساحلی سوریه به قتل رسیده‌اند. بزرگ‌ترین کشتار در بانیاس رخ داده و در آن بیش از ۱۷۰ نفر کشته شدند. همچنین، چندین روستا در اطراف اللاذقیه، طرطوس و حماه نیز شاهد کشتارهای جمعی بوده‌اند، به‌طوری‌که بسیاری از شهروندان سوری هنوز نتوانسته‌اند به این مناطق دسترسی پیدا کنند تا قربانیان را شمارش و دفن کنند. گزارش‌ها نشان می‌دهند که خانواده‌های کامل به‌طور هدفمند و با تیراندازی جمعی کشته شده و اموال منازلشان توسط گروه‌های تندرو که از ادلب و حلب و حمص آمده‌اند، به سرقت رفته است. این گروه‌ها با به دست گرفتن قدرت و تشکیل دولت در دمشق تحت عنوان ارتش، قدرت جدید یا امنیت عمومی به این روستاها حمله کرده‌اند. شیعیان معترض که در روزهای اخیر به اعتراض پرداخته‌اند، در کوه‌ها پنهان شده‌اند و افرادی که کشته شده‌اند، عمدتاً غیرنظامیانی هستند که ارتباطی با این وضعیت ندارند. علاوه بر این، تندروها همچنین به قتل روحانیون سنی که از طریق شبکه‌های اجتماعی خواستار عدم کشتار غیرنظامیان در مناطق ساحلی شده بودند، اقدام کرده‌اند. 

اَمان و احساس خطر امنیتی  

آنچه با مرور و خواندن اعداد و ارقام اعدام‌ها و همچنین اقدامات رادیکال هیئت تحریرالشام باید مورد نظر قرار بگیرد این است که سوریه حالا و تنها چند ماه پس از به وز کار آمدن جولانی و تیمش در دمشق، اسیر یک رادیکالیسم عیان شده است. بسیاری بر این عقیده بودند که تغییر چهره جولانی و سخنان وی از اصلاحات بنیادین در سوریه که با حمایت دولت‌های عربی و پروپاگاندای رسانه‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای همراه بوده، اساساً می‌تواند وضعیت این کشور پس از سقوط بشار اسد و حزب بعث را به سمت ثبات پیش ببرد اما نکته مهم که از آن غافل شدند این بود که درون‌مایه دولت موقت سوریه همان القاعده است که ظرفیت به قدرت رسیدن را آنهم در شرایط کنونی نداشته و ندارد و اساساً با همان تحکم قبلی با غیرنظامیان برخورد می‌کنند. 

    مقامات پنج کشور لبنان، ترکیه، سوریه، عراق و اردن قرار است همکاری در زمینه‌های امنیتی، مقابله با تروریسم و جرایم سازمان یافته به همراه تحولات در منطقه را در نشست اَمان مورد بررسی قرار دهند که نشان از نگرانی آنها دارد

همین مساله موجب شده تا یک هراس علنی به جان کشورهای همسایه سوریه مانند اردن، عراق، ترکیه و حتی لبنان بیفتد؛ چراکه از یک سو ارتش اسرائیل در جنوب خاک سوریه مستقر است و در حال گسترش و تثبیت استحکامات خود بوده، و از سوی دیگر ترکیه و آمریکا در شمال این کشور در حال فعالیت نظامی هستند و حالا هم در داخل جولانی و هیئت تحریرالشام در حال قلع و قمع غیرنظامیان است. 

این مولفه‌ها موجب شده تا وزارت خارجه اردن اعلام کرد که این کشور امروز (یکشنبه) برابر 9 مارس میزبان نشستی با کشورهای همجوار سوریه در شهر «امان» را برعهده خواهد داشت و هدف از برگزاری این نشست بررسی همکاری در زمینه پرونده‌ها و چالش‌های مشترک از جمله مبارزه با تروریسم، قاچاق سلاح و مبارزه با چالش‌های مشترک دیگر است. بر اساس خبرگزاری رسمی سوریه «سانا»،  سفیان القضاة، سخنگوی وزارت خارجه اردن خاطرنشان کرد، در این نشست همچنین راه‌های حمایت و پشتیبانی از مردم سوریه در راستای تلاش‌هایشان برای بازسازی سرزمینشان که وحدت و یکپارچگی، حاکمیت، امنیت و ثبات آن را تضمین و آن را از شر تروریسم رها سازد، رایزنی خواهد شد. وی در ادامه افزود، در این نشست همچنین تضمین شرایط بازگشت داوطلبانه پناهجویان و حفظ حقوق تمامی شهروندان سوری مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. سخنگوی وزارت خارجه اردن همچنین تصریح کرد، وزرای خارجه و دفاع و رؤسای ستاد ارتش و سرویس اطلاعات اردن، ترکیه، سوریه، عراق و لبنان در این نشست مشارکت خواهند داشت.

در راستای این وضعیت، یکی از منابع دیپلماتیک آنکارا روز گذشته (شنبه) ضمن تایید خبر وزارت خارجه اردن اعلام کرد، هیئت‌های عالی رتبه از ترکیه، اردن، سوریه و عراق روز یکشنبه در امان درباره همکاری‌های امنیتی دیدار می‌کنند. این منبع دیپلماتیک ترکیه که خواست نامش فاش نشود، گفت وزرای خارجی این چهار کشور به همراه وزرای دفاعی یا روسای نظامی و همچنین روسای سازمان‌های اطلاعاتی در این نشست حضور می‌یابند. این منبع همچنین اعلام کرد این مقام‌ها قرار است همکاری در زمینه‌های امنیتی، مقابله با تروریسم و جرایم سازمان یافته به همراه تحولات در منطقه را مورد بررسی قرار دهند. 

این در حالیست که ماه گذشته میلادی هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه گفته بود که این چهار کشور قرار است گام‌هایی را در راستای مقابله مشترک با داعش در منطقه داشته باشند و هدفشان برگزاری نخستین دیدار در اینباره در اردن است.

بر همین اساس و با نگاهی به محورهای نشست اردن که امنیت را درون خود جای داده، می‌توان به این جمع‌بندی رسید که عملاً کشورهای عربی نگران وضعیت فعلی در سوریه هستند اما نمی‌دانند که چگونه می‌توان این میزان خشونت و قتل و غارت را توجیه کرد.