تروييكاي اروپايي با ترامپ همصدا شدند؛ شانس پايين توافق؟

عباس عراقچي، وزير امور خارجه كشورمان در ديداري كه با همتاي اسپانيايي خود در ليسبون داشت با اشاره به سياست برخي كشورهاي اروپايي در اتخاذ اقدامات تقابلي و مداخله‌جويانه گفت: چندين هزار سانتريفيوژ پيشرفته ايراني در مقابل اين تحركات وارد مدار مي‌شوند. اين اظهارات وزير امور خارجه كشورمان در شرايطي مطرح شده است كه پيش از آن و در بامداد جمعه 2 آذر ماه قطعنامه ادعايي تروييكاي اروپايي عليه برنامه هسته‌اي با 19 راي موافق به تصويب رسيد.همزمان گفته مي‌شود دور تازه رايزني‌ها در ژنو ميان وزراي خارجه ايران و تروييكاي اروپايي براي كاهش تنش‌ها قرار است برگزار شود.

به باور گروهي از ناظران بين‌المللي برنامه هسته‌‌اي در حال پيشرفت ايران احتمالا نقش مهمي در سياست‌هاي ترامپ نيز نسبت به ايران خواهد داشت، چراكه اين ادعا همچنان مطرح است او تلاش دارد ايران را در جبهه‌هاي مختلف تحت فشار قرار دهد. اين در حالي است كه ايران در ماه گذشته تلاش كرد تا تنش‌ها در مورد برنامه هسته‌اي خود را كاهش دهد، اما به ‌شدت به رويكرد آژانس بين‌المللي انرژي اتمي آن هم به دليل عدم همكاري ادعايي با نهاد پادماني واكنش نشان داد.اين مساله منجر به آن شده است كه برخي مقامات ايراني پيش‌‌بيني‌ كنند كه احتمالا يك توافق هسته‌اي جامع و تجديدنظر شده با دولت ترامپ شكل بگيرد، اما اين احتمال نيز وجود دارد كه مقامات ترامپ خواستار امتيازاتي شوند كه ايران حاضر به پذيرش آنها نباشد.به اين بهانه نشريات مختلفي تحليل‌هاي متفاوتي را در اين زمينه ارايه داده‌اند. سوفان سنتر طي گزارشي آورده است كه با آماده شدن دونالد ترامپ براي بازگشت به كاخ سفيد برنامه هسته‌اي ايران به ‌عنوان عاملي برجسته همانند دولت اول ترامپ در استراتژي احتمالي ايالات متحده براي مقابله با ايران در سراسر منطقه نقش خواهد داشت. با اين حال ميراث خروج دولت اول ترامپ از توافق هسته‌اي چندجانبه ايران در سال ۲۰۱۵ همچنان در تفكر ايرانيان سايه افكنده است. به ادعاي برخي رسانه‌هاي غربي مقامات ايراني سعي كردند با هدف اجتناب از پايان دادن به رويكرد فشار حداكثري ترامپ، درجه‌اي از همكاري با بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي را تعريف كنند. ايران از مديركل نهاد پادماني دعوت كرد تا از ۱۳ تا ۱۵ نوامبر به ايران بيايد و روي اجراي توافق ايران و آژانس در مارس ۲۰۲۳ كه به همكاري بيشتر ايران با اين نهاد پادماني اشاره دارد، كار كند. به ادعاي سوفان سنتر ايران اميدوار بود كه از صدور مجدد قطعنامه در شوراي حكام جلوگيري كند، بنابراين پيشنهاد داد كه از گسترش بيشتر ذخاير اورانيوم غني‌ شده ۶۰ درصدي خود خودداري خواهد كرد و چهار ناظر آژانس را مي‌پذيرد تا جايگزين افرادي شوند كه ايران در سپتامبر ۲۰۲۳ ورود آنها به كشور را منع كرده بود. با اين حال، رهبران اروپايي مدعي شدند كه پيشنهادات ايران صرفا نمادين هستند و در نهايت قطعنامه ادعايي نير در نشست اخير شوراي حكام به تصويب رسيد.  به همين دليل بلافاصله بعد از تصويب قطعنامه در بيانيه مشترك سازمان انرژي اتمي و وزارت امور خارجه آمد كه برنامه‌ريزي براي راه‌اندازي سانتريفيوژهاي جديد و پيشرفته‌تر براي غني‌سازي اورانيوم را آغاز خواهند كرد. با اين حال اما ايران تلاش كرد به جامعه بين‌المللي اطمينان دهد كه واكنش آنها به اين قطعنامه به معناي عدم همكاري مجدد در آينده نيست و اعلام كردند كه تهران همچنان به همكاري با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي ادامه خواهد داد.در ادامه گزارش ادعايي سوفان سنتر آمده كه ايران با پيشرفت‌هاي هسته‌اي خود زمينه را براي همكاري تروييكاي اروپايي در همكاري احتمالي با دولت جديد ترامپ فراهم كرده است؛ گزاره‌اي كه زمينه را براي بازگشت كمپين فشار حداكثري هموار مي‌كند. 

قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل كه در سال ۲۰۱۵ به تصويب رسيد و توافق هسته‌اي برجام را در حقوق بين‌الملل به رسميت شناخت، به طرفين اين توافق اجازه مي‌دهد كه در صورت عدم رعايت مفاد اين توافق توسط ايران، تمامي تحريم‌هاي سازمان ملل دوباره به حالت اجرايي درآيند. اين بند در اكتبر ۲۰۲۵ منقضي مي‌شود و بعد از آن تنها تعهداتي كه ايران به عنوان يك عضو پيمان منع گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي (NPT) بايد رعايت كند، باقي مي‌ماند. اين توافق در شرايطي در حال انقضاست كه دولت ترامپ مقامات سياست خارجي مانند سناتور ماركو روبيو را به عنوان وزير امور خارجه و مايكل والتز را به عنوان مشاور امنيت ملي منصوب كرده است. اين افراد از بازگشت فوري تحريم‌هاي سازمان ملل حمايت كرده و همچنين اقداماتي اضافي براي محدود كردن اقتصاد ايران پيشنهاد داده‌اند. در ادامه اين گزارش آمده است كه همزمان با تغيير معادلات منطقه طي ماه‌هاي اخير و درگيري‌هاي فزاينده ميان اسراييل و حزب‌الله و حماس و نيز درگيري‌هاي پينگ‌پنگي ميان تهران و تل‌آويو گفتماني در ايران شكل گرفته است كه معتقدند ايران ممكن است در پاسخ به فشارهاي فزاينده غرب و اسراييل در دكترين هسته‌اي خود تجديدنظر كند. گفتني است افرادي كه اين رويكرد را پيشنهاد مي‌كنند، بر اين باورند كه كاهش آستانه گريز هسته‌اي ممكن است تنها راه ممكن براي بازگرداندن بازدارندگي در برابر اسراييل و ايالات متحده باشد. اين در حالي است كه به ادعاي برخي ناظران كاهش آستانه گريز هسته‌اي ايران قطعا منجر به درگيري نه تنها با اسراييل، بلكه با دولت ترامپ خواهد شد. اين ناظران در ادامه ادعاهاي خود به نقل قولي از ترامپ استدلال مي‌كنند كه در جريان كارزار انتخاباتي خود در اكتبر مدعي شد كه از تصميم نتانياهو براي حمله ادعايي به تاسيسات هسته‌اي ايران حمايت خواهد كرد. اين در حالي است كه در مقابل برخي مقامات ايراني به استراتژي متفاوتي معتقدند و باور دارند كه با وجود تصويب قطعنامه عليه برنامه هسته‌اي همچنان تصميم به كاهش آستانه گريز هسته‌اي مي‌تواند موجب رقابت تسليحاتي هسته‌اي گسترده‌اي در منطقه شود. اين افراد همچنين تاكيد مي‌كنند كه اقتصاد ايران نمي‌تواند فشارهاي بيشتر را تاب بياورد. اين افراد مدعي‌اند به نفع ايران است كه رويكرد ترامپ را براي دستيابي به توافقي جديد با ايران آزمايش كنند، چراكه او مدعي شده بود قصد دارد جنگ‌‌ها را پايان دهد نه اينكه درگيري‌هاي جديدي آغاز كند.به گزارش نشريه‌اي ديگر اما آمده است در شرايطي كه ايران به دنبال ارزيابي رويكرد ترامپ است، همچنان اعتقاد دارد هر توافق هسته‌اي جديد بايد مزاياي اقتصادي واضح و غيرقابل برگشتي براي تهران فراهم كند. برجام محدوديت‌ها بر فروش نفت و كالاهاي ايراني را لغو كرد و تهران را به سيستم بانكي بين‌المللي بازگرداند، اما بانك‌هاي ايراني را از سيستم مالي ايالات متحده خارج نگه داشت و به اين ترتيب توانايي ايران براي انجام معاملات به دلار را محدود كرد.اين در حالي است كه به ادعاي نشريه سوفان سنتر تيم سختگير ترامپ كه به تازگي منصوب شده‌اند، تاكيد دارند كه هر توافق جديدي نياز به دريافت امتيازات گسترده‌‌تري از تهران دارد. نامزدهاي سياست خارجي ترامپ همگي مدعي هستند كه هر توافق جديد نه تنها بايد غني‌‌سازي اورانيوم توسط ايران را متوقف كند و تمام ذخاير موجود اين ماده را از بين ببرد، بلكه بايد محدوديت‌هاي الزامي بر فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران اعمال شود.اعضاي احتمالي كابينه ترامپ برجام را بر همين اساس مورد انتقاد قرار داده‌اند؛ به اين دليل كه اين توافق نه به مسائل هسته‌اي پرداخته و نه به تمام تهديدات ايران، بلكه به ايران اجازه داده كه به غني‌سازي اورانيوم خود همچنان ادامه دهد. كارشناسان اما بر اين باورند كه طيف وسيعي از مقامات ايراني در برابر خواسته‌هاي احتمالي ايالات متحده مقاومت خواهند كرد. اين ناظران اما همچنان با اين تفاسير در ادامه تحليل خود مدعي‌اند در دوره دوم رياست‌جمهوري ترامپ بعيد است كه ايران و ايالات متحده به توافقي پايدار نزديك‌‌تر شوند.