گرانی بنزین هواپیما بدون توسعه ناوگان راهگشا نیست

از ابتدای تقدیم لایحه بودجه 1404 به مجلس، سوخت به یک مسئله چالشی در آن تبدیل شد. برخی به دلیل کاهش سهم واردات بنزین و افزایش نرخ ارز، درباره افزایش قیمت بنزین هشدار دادند اما دولت مدام این قضیه را تکذیب کرد و گفت که بودجه محل تعیین قیمت بنزین نیست.

اما این برای بنزین مصرفی خودروهاست، در بودجه صریحا اعلام شده است که نرخ بنزین هواپیماها باید افزایش پیدا کند. اکنون قیمت هر لیتر بنزین هواپیما 600 تومان است و عده‌ای بر این اعتقادند که این قیمت به معنای مجانی بودن سوخت هواپیماهاست. اما جنجال برای آن فقط محدود به این مسائل نمی‌شود و ابعاد دیگری هم دارد. برای مثال در سال گذشته که بحث آزادسازی قیمت بلیت هواپیما داغ بود، مهرداد بذرپاش، وزیر راه دولت وقت، علت مخالفت خود را با آزادسازی بلیت هواپیما، ارزان بودن قیمت سوخت هواپیماها اعلام می‌کرد.

اما به هرحال این قیمت برای سال اینده تغییر می‌کند و به گفته دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی به لیتری 7 هزار تومان خواهد رسید. مقصود اسعدی سامانی اما تاثیر این گرانی برای بلیت را برای سال آینده می‌داند در صورتی که طبق برخی گزارش‌ها، بلیت‌ها به پیشواز این افزایش قیمت رفته‌اند و شاهد رشد ۱۰ تا ۲۵ درصدی ماهانه و ۱۲۰ درصدی سالانه بلیت‌های هواپیما هستیم. برخی افراد دلیل این تورم را تحریم جدید علیه هواپیمایی ایران می‌دانند؛ این در حالیست که نرخ پرواز‌های ایرانی داخلی افزایش یافته و این موضوع ارتباطی با تحریم‌ها ندارد.

سهم پایین حمل‌ونقل هوایی در ایران

مدیرگروه حمل‌ونقل مرکز پژوهش‌های مجلس در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، با اشاره به اینکه بحث افزایش قیمت سوخت هواپیما در تبصره 3 بودجه 1404 دیده شده است، عنوان کرد: در اینجا پیشنهاد شده است قیمت سوخت هوایی ما، که اکنون لیتری ۶۰۰ تومان و تقریبا رایگان است، به قیمت ۳۰ درصد نرخ خرید سوخت از پالایشگاه‌ها در سال ۱۴۰۴ برسد. یعنی تقریبا به حدود ۶ تا ۷ هزار تومان برای هر لیتر.

حمیدرضا فوری تصریح کرد: با این افزایش قیمت خیلی مخالف نیستیم منتهی نکته مهمی که از دیدگاه حمل‌ونقل وجود دارد، اینست که اکنون در حوزه حمل‌ونقل هواییمان با چالش‌های بسیار جدی مواجه هستیم.

او درباره چالش‌های حمل‌ونقل هوایی ایران گفت: سرانه سفر هوایی ما در این حدود 0.3 است. این عدد در کشورهای دیگر بالاترست به صورتی که مثلا در ترکیه 1.3، در مالزی 1.9، در آلمان 1.3 و در آمریکا 2.8 است، یعنی به ازای هر نفر چند سفر هوایی انجام می‌شود اما در ایران به ازای هر نفر ۰.۳ سفر هوایی انجام می‌دهیم که عدد بسیار کمی است.

این کارشناس افزود: سهم سفرهای هوایی هم از سفرهای بین‌شهری ما چیزی در حدود ۳ درصد است اما در اتحادیه اروپا، سهم سفرهای هواییشان از بین سفرهای بین‌شهریشان حدود ۱۵ درصد است؛ این در حالی است که در همان کشورهای اروپایی در اتحادیه اروپا، سهم سفرهای ریلی ۶.۸ درصد و سهم سفر اتوبوس و مینی‌بوس حدود ۸ درصد است. یعنی سفر با هواپیما تقریبا ۲ برابر سفر با اتوبوس و قطار انجام می‌شود.

به گفته فوری، در ایران سهم سفر با هواپیما حدود ۳ درصد است و سهم سفر با قطار میز حدود ۳ درصد است اما سفر با اتوبوس ۱۴ درصد است و به این معنی است که سهم بازار حمل‌ونقل هواییمان به شده کم شده است.

او همچنین اظهار کرد: در کشورهای دیگر دنیا بعد از کرونا تعداد سفرهای هوایی دوباره حدود ۳۰ افزایش پیدا کرد منتهی ما بعد از کرونا تعداد سفرهای هواییمان افزایش پیدا نکرد و حتی مقداری هم کاهش پیدا کرد.

در حوزه حمل‌ونقل هوایی چالش‌های جدی داریم 

مدیرگروه حمل‌ونقل مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان اینکه سهم کم سفر هوایی به معنی این است که در حوزه حمل‌ونقل هوایی چالش‌های جدی داریم، بیان کرد: اگر ما بدون اینکه این چالش‌ها را رفع کنیم، ناگهان سوخت را هم گرانتر و یارانه‌ای که به سوخت هواپیما می‌دهیم را هم کمتر کنیم، اوضاع وخیم‌تر می‌شود.

فوری ادامه داد: ما یارانه‌های مختلف پرداخت می‌کنیم برای اینکه به مردم خدمات حمل‌ونقل بهتری ارائه شود، اما اکنون اگر به این شکل سیاست‌گذاری کنیم که مشکلات دیگر حوزه حمل‌ونقل هوایی را نبینیم و یکراست سراغ قیمت‌گذاری سوخت برویم و یارانه آن را حذف کنیم، این گران شدن دوباره بر قیمت بلیت تاثیرگذار خواهد بود.

او با اشاره به اینکه قیمت تمام‌شده بلیت از این هم بیشتر می‌شود، تاکید کرد: پیش‌بینی شده است که برای هر بلیت فقط 250 هزارتومان افزایش قیمت داشته باشیم و به نظر می‌رسد که این عدد، عدد چالش‌برانگیزی به نظر نرسد؛ اما با توجه به سهم کمتر بازار حمل‌ونقل هوایی نسبت به اتوبوس و قطار، باید کمک کنیم که سهم حمل‌ونقل هوایی بیشتر شود اما سیاستی اتخاذ می‌کنیم که اوضاع بدتر شود.

    میانگین سن ناوگان هوایی کشور بالا و حدود ۲۷ سال است. در طول ماه هم بالای ۲۰۰ فروند از کل ناوگان ما زمین‌گیر هستند و فقط کمتر از ۵۰ فروند از ناوگان کشور هستند که بالای ۲۵۰ ساعت پرواز دارند و مطابق عرف جهانی پرواز می‌کنند؛ مابقی ناوگان یا زمین‌گیر هستند یا ساعت پروازیشان به دلیل خرابی یا دلایل دیگر بسیار پایین است و بهینه کار نمی‌کنند

گرانی بیشتر بلیت با توجه به هزینه‌های سن بالای ناوگان

این کارشناس حوزه حمل‌ونقل، مشکل اصلی سهم پایین حمل‌ونقل هوایی در سفرها را ناوگان موجود دانست و گفت: اگر بلیت گران است و و این امر باعث کاهش سهم حمل‌ونقل هوایی کشور می‌شود؛ به این دلیل است که میانگین سن ناوگان هوایی کشور بالا و حدود ۲۷ سال است. در طول ماه هم بالای ۲۰۰ فروند از کل ناوگان ما زمین‌گیر هستند و هیچ پروازی انجام نمی‌دهند؛ فقط کمتر از ۵۰ فروند از ناوگان کشور هستند که بالای ۲۵۰ ساعت پرواز دارند.

    مدیرگروه مرکز پژوهش‌های مجلس در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: اگر بدون احیا و بازسازی ناوگان هوایی ناگهان سوخت را هم گرانتر و یارانه‌ای که به سوخت هواپیما می‌دهیم را هم کمتر کنیم، اوضاع وخیم‌تر می‌شود گران شدن دوباره بر قیمت بلیت تاثیرگذار خواهد بود

فوری تصریح کرد: این آمار معناداری است یعنی اینکه عملا کمتر از ۵۰ فروند از ناوگان کشور است که مطابق عرف جهانی پرواز می‌کند و مابقی ناوگان یا زمین‌گیر هستند یا ساعت پروازیشان به دلیل خرابی یا دلایل دیگر بسیار پایین است و بهینه کار نمی‌کنند.

به گفته او، هزینه تمام شده این مسائل خود را در قیمت بلیت نشان می‌دهد و باعث می‌شود که بلیت هواپیما در ایران بی‌جهت گران شود. به صورتی که اگر این مسائل نبود شاید قیمت برخی بلیت‌های داخلی نصف قیمت کنونی‌شان بود.

حاکمیت به بحث لوکس شدن سفر هوایی ورود کند

مدیرگروه حمل‌ونقل مرکز پژوهش‌های مجلس خاطرنشان کرد: حمل‌ونقل هوایی را نباید لوکس فرض کنیم که بگوییم ۳ درصد جامعه از آن استفاده می‌کنند پس لوکس است؛ این فکر غلطی است.

فوری با عنوان اینکه نباید حمل‌ونقل هوایی را برای یک قشر خاص از جامعه بدانیم، ادامه داد: این تفکر غلط است و هیچ کجای دنیا چنین نیست و در ایران به دلیل بحث اقتصادی و سرمایه اجتماعی، حاکمیت باید در این قضیه ورود کند و اجازه ندهد سهم بازار حمل‌ونقل هوایی به این شکل باقی بماند و باید به صورتی مداخله کند تا سهم بازار افزایش پیدا کند.

    حمیدرضا فوری: برای اصلاح حمل‌ونقل هوایی باید همزمان با افزایش قیمت سوخت، روی ناوگان هم سرمایه‌گذاری شود که این اثر را تعدیل کند تا بتوانیم هواپیمایی داشته باشیم که هزینه تامین و نگهداری آن کمتر و در نتیجه قیمت تمام‌شده‌ بلیتی که به مردم می‌دهیم، پایین‌تر باشد و سهم بازار حمل‌ونقل هوایی را از این طریق افزایش دهیم

او یادآور شد: اما یک دیدگاه بر حاکمیت حاکم بود به این شکل که برای قیمت سقف‌گذاری می‌کردند تا قیمت را به زور پایین نگه دارند که چالش‌های آن را در سال گذشته دیدیم و این روش نه تنها تعداد سفرهای هوایی کشور را افزایش نداد، بلکه کاهش هم داد.

استفاده از درآمد افزایش قیمت سوخت برای توسعه ناوگان

این تحلیلگر درباره راه‌حل مشکلات حمل‌ونقل هوایی اظهار کرد: راه‌حل درست برمی‌گردد به ناوگان هوایی؛ باید تمرکز حاکمیت در سیاستگذاری حمل‌ونقل هوایی به سمت ناوگان حمل‌ونقل هوایی برود.

فوری توضیح داد: برای اصلاح حمل‌ونقل هوایی، اگر ۳۰ درصد یارانه سوخت گران می‌شود، باید این سیاست با تامین ناوگان یکپارچه شود؛ یعنی کمک کند که اگر سوخت گران و اوضاع وخیم‌تر می‌شود، همزمان روی ناوگان هم سرمایه‌گذاری شود که این اثر را تعدیل کند تا بتوانیم هواپیمایی داشته باشیم که هزینه تامین و نگهداری آن کمتر باشد و در نتیجه قیمت تمام‌شده‌ بلیتی که به مردم می‌دهیم، پایین‌تر باشد و سهم بازار حمل‌ونقل هوایی را از این طریق افزایش دهیم.

او در نهایت خاطرنشان کرد: پیشنهادی که داشتیم این بود که در سال ۱۴۰۴ حالا که دولت این افزایش قیمت را انجام می‌دهد، حداقل برای یکسال ۵۰ درصد از منابعی که در این زمینه به دست می‌آید، به احیا و بازسازی ناوگان موجود کشور اختصاص یابد تا به کاهش هزینه حمل‌ونقل هوایی کمک کند.