همزمان با پیام پزشکیان به غرب مبنی بر آمادگی ایران برای تعاملی سازنده، تحلیلگران در باب سیاست خارجی دولت چهاردهم نظرات متفاوتی را ارائه کردند. به باور این گروه احیای توافق برجام در شرایط کنونی امکان پذیر است و در صورتی که تهران و واشنگتن پشت میز مذاکره بازگردند، معادلات پیچیده فراوانی پیش رویشان قرار دارد.

 مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری ایران در طول مبارزه‌های انتخاباتی و همچنین پس از پیروزی، بر اصل تعامل سازنده با غرب تاکید داشته و دارد. او در کنفرانس مطبوعاتی اخیر خود که روز دوشنبه برگزار شد، صراحتا اعلام کرد که ایران خواهان رایزنی مستقیم با آمریکاست؛ منوط به آن که واشنگتن در این باره از خود حسن نیست نشان دهد. همزمان عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران نیز بر اصل تعامل با غرب و احیای توافقی ذیل برجام تاکید دارد؛ گزاره‌ای که مستلزم پایان دادن به شکاف‌ها و رایزنی درباره موضوعات مورد اختلاف طرفین است.
تنها راه خروج ایران از بحران اقتصادی

در همین راستا، عدنان طباطبایی، مدیر عامل مرکز تحقیقات کاربردی در مشارکت با مشرق زمین (CARPO)در گفت و گو با ispionline مدعی شد: پزشکیان بر اصل تعامل با غرب تاکید دارد چرا که به خوبی می‌داند بهبود شرایط داخلی و وضعیت اقتصاد با تعاملات خارجی ایران ارتباطاتی تنگاتنگ دارد. از همین رو دور از ذهن نیست که دولت چهاردهم از تمامی اهرم‌های خود برای کاهش تنش‌ها با ایالات متحده استفاده نماید، چرا که تعامل با غرب نه تنها پایانی است بر فشار حاصل از تحریم‌ها، بلکه به ایران کمک خواهد کرد تا با بازیگران و کشورهای همسایه خود نیز روابطش را بازتعریف کند. عدنان در انتها و در اشاره به موضع عراقچی مبنی بر تعامل با اروپا یادآور شد که نقش اروپا در این میان نقشی حاشیه‌ای و کم رنگ است. او به انفعال اروپا بعد از خروج دونالد ترامپ از برجام اشاره کرد و گفت که در آن بازه زمانی تروئیکای اروپایی نتوانستند در این مسیر گامی جدی و تعیین کننده بردارند.

آمریکا آمادگی بازگشت به برجام را دارد؟

تریتا پارسی، معاون اجرایی مؤسسه کوئینسی از منظری دیگر به خواست ایران برای تعامل با غرب نگاه می‌کند. او در ابتدا این پرسش را مطرح کرده است، ایران خواهان حرکت در مسیر دیپلماسی است، اما آیا آمریکا نیز برای قدم گذاشتن در این مسیر آمادگی دارد یا خیر؟ به گفته پارسی، پزشکیان متعهد شده تا جایی که امکان دارد زمینه را برای تعامل با آمریکا هموار کند و بدین طریق از فشار تحریم‌های اعمالی بر اقتصاد ایران بکاهد. با این حال، در حالی که مذاکرات مستقیم ضروری است، اما گزاره‌ای کافی نیست. به ادعای پارسی توافق اساسی در قلب برجام دیگر برای هیچکدام از طرفین جذاب نیست. از همین رو دامنه این توافق یا باید گسترش یابد تا موضوعات غیرهسته‌ای و همچنین لغو مستمر تحریم‌های اولیه آمریکا را شامل شود، یا دو طرف باید به ترتیبات کوچک‌تری بسنده کنند که مسئله هسته‌ای را حل نمی‌کند اما از تشدید درگیری جلوگیری می‌کند. انتخاب پزشکیان ممکن است نشان دهنده آمادگی ایران برای چنین دیپلماسی باشد. حداقل، انتخاب او فرصتی را فراهم می‌کند که غرب عاقلانه گزینه‌های پیش رو را مورد بررسی قرار دهد. این که آیا چنین آمادگی در واشنگتن، پاریس و برلین وجود دارد یا نه، موضوع دیگری است.

محمدباقر فروغ، استادیار تاریخ جهانی و روابط بین‌الملل، دانشگاه اراسموس روترداماز در این باره مدعی است: در باب سیاست خارجی پزشکیان باید به شش نکته زیر توجه کرد: 1. بعید است که رئیس جمهوری ایران مسیر استراتژیک سیاست خارجی این کشور را به طور اساسی تغییر دهد. 2. این راهبرد توسط شورای عالی امنیت ملی تدوین شده است. 3. خروج غرب – به ویژه آمریکا – از توافق هسته ای برای اصلاح طلبان پرهزینه بود. 4. در دوران پزشکیان، روابط با همه بازیگران بریکس پلاس، سازمان همکاری شانگهای و محور مقاومت تقویت خواهد شد و در عین حال تلاش جدی صورت خواهد گرفت تا بدین سوال پاسخ داده شود که آیا در غرب تمایلی برای احیای برجام وجود دارد یا خیر. 5. ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک ایران به کشورهای بریکس (از جمله روسیه و چین) وابسته است، بنابراین هیچ منطقی (از منظر دولت) برای ایران وجود ندارد که از این بازیگران فاصله بگیرد. 6. کشورهای غربی درباره رویدادهایی چون جنگ اوکراین، جنگ غزه و سیاست مهار چین درگیر شکاف و نفاق شده اند. بنابراین بعید است که آنها بر اولویت دادن به احیای برجام متمرکز شوند، گزاره ای که تحققش برای ایران به معنای بهبود روابط با غرب است.