روزنو :سه‌شنبه‌ای که گذشت یکی از شهروندان مشهدی با روزنامه «شرق» تماس گرفت و با اضطراب فراوان از تزریق واکسن تاریخ‌گذشته در جریان واکسیناسیون کرونا در مشهد خبر داد. آن‌چنان که این خواننده «شرق» می‌گفت در مرکز واکسیناسیون «مشهدمال» قصد داشتند واکسن آسترازنکای تاریخ‌گذشته‌ای را به او تزریق کنند. در ادامه هم چند تصویر را برای اثبات ادعایش برای روزنامه ارسال کرد.

این شهروند می‌گوید: «داستان به همین‌جا ختم نشد، به مسئولان آنجا اطلاع دادم و به آنها گفتم تاریخ واکسن روی محصول با تاریخ انقضای روی برچسب سازمان غذا و دارو متفاوت است، اما آنها زیر بار اشتباه‌شان نرفتند و در برابر ناراحتی و عصبانیت من با خونسردی واکنش نشان دادند و گفتند: اشکالی ندارد، این واکسن تأیید شده، تاریخ انقضا که مهم نیست».

برای اطلاع از صحت و سقم این ماجرا سری به مرکز واکسیناسیون مشهدمال زدیم تا از جزئیات داستان مطلع شویم.

آسترازنکا موجود نیست

پاسخ ابتدایی در اولین مراجعه به مشهدمال همانی بود که می‌شد حدس زد: «امکان ندارد در مشهدمال آسترازنکا تزریق کنند». برای اطمینان بیشتر لیست مراکز و پایگاه‌های تجمیعی واکسیناسیون کووید 19 در شهر مشهد را بررسی کردیم. نتیجه بررسی‌های اولیه این بود که در فهرست هیچ‌کدام از مراکز، «آسترازنکا» موجود نبود.

«مشهد مال»، 4 بعدازظهر

برای بررسی بیشتر و راستی‌آزمایی، سری به مرکز واکسیناسیون «مشهدمال» زدیم. ساعت چهار بعدازظهر بود و محیط وسیع «مشهدمال» کاملا خلوت به نظر می‌رسید. در لیست نوبت‌دهی واکسن‌ها، اسم چهار واکسن به چشم می‌خورد، اسپایکوژن، پاستوکوک، سینوفارم و برکت. خبری از آسترازنکا نبود. یکی از کارمندان در پاسخ به این سؤال که آسترازنکا چه زمانی در این مرکز تزریق می‌شود، گفت: «امروز صبح فقط 150 دز داشتیم و خیلی زود تمام شد».

واکسیناتور، اظهار بی‌اطلاعی می‌کند!

در مرحله بعدی جست‌وجوی ردپای آسترازنکا، سراغ یکی از واکسیناتورهای مرکز رفتیم. او از اول دوران واکسیناسیون در حال تزریق واکسن بوده و به صورت چرخشی در مراکز بهداشت و واکسیناسیون جابه‌جا می‌شده. او در پاسخ به ماجرای تاریخ واکسن‌های آسترازنکا می‌گوید: «تاریخ روی جعبه را چک کردم همه تا 17 جولای، یعنی پنج روز دیگر تاریخ دارد». او در پاسخ به این سؤال که برخی مشاهدات مردمی می‌گوید که تاریخ برخی واکسن‌ها تا ۲۲ ژوئن بوده تنها به این پاسخ بسنده می‌کند: «تاریخ روی برچسب که سازمان غذا و دارو تأیید کرده همان است که گفتم!».

ساعت 9 صبح، آسترازنکا رسید!

از آنجایی که کارکنان مرکز واکسیناسیون مشهد مال روز گذشته گفته بودند که آسترازنکاها صبح زود و در تعداد محدود تزریق و تمام می‌شوند، صبح روز بعد به مشهدمال سری زدیم و در لیست تزریق واکسن قرار گرفتیم.

یک ساعت و نیم بعد نوبت تزریق واکسن فرارسید. کارمند واحد تزریق بعد از چند بار مطرح‌کردن این سؤال که آیا «مطمئن هستید» که آسترازنکا تزریق می‌کنید؟ تعهدنامه‌ای را برای امضا می‌دهد.

روی برگه تعهدی که زنان زیر ۵۰ سال باید پیش از تزریق آسترازنکا امضا کنند نوشته شده: «با اختیار و رضایت و آگاهی کامل از هشدارهای لازم درخصوص عوارض احتمالی و ازآنجایی‌که واکسن‌ موجود در دوره آزمایشی است، رضایت و برائت تیم درمان را از هرگونه عوارض احتمالی ناشی از تزریق واکسن اعلام می‌دارم و حق شکایت از مراجع قضائی و غیرقضائی را از خود سلب و ساقط می‌کنم».

تاریخ واکسن گذشته‌ است

سرانجام فرصت تزریق واکسن فرامی‌رسد. کارمند تزریق چندان تمایلی ندارد که تاریخ روی واکسن را نشان دهد و با نشان‌دادن بسته واکسن می‌گوید که 2022.7.17 تاریخ انقضای آن است. با اصرار فراوان واکسن را بررسی می‌کنیم و می‌بینیم تاریخ روی محصول با تاریخ روی جعبه یکی نیست. روی واکسن‌ها 2022.7.17 را به عنوان تاریخ انقضا درج کرده‌اند. طبیعتا واکسنی تزریق نمی‌کنیم و سراغ مسئولان می‌رویم.

خانم توحیدی از مسئولان مرکز واکسیناسیون مشهدمال در جواب اعتراض به ماجرای عدم تطبیق تاریخ واکسن‌ها و بسته‌هایش می‌گوید: «اطلاع دارم و از وزارت مربوطه نامه آمده است که استفاده از این واکسن‌ها منعی ندارد. حتی پیامکی را که به صورت شخصی به مسئول مربوطه زده‌ است، نشانم می‌دهد که نوشته شده: با توجه به فاکتورهای صادرشده از وزارت و استعلام انجام‌شده از همکاران وزارت این واکسن‌ها مورد تأیید معاونت غذا و دارو است و قابلیت استفاده تا تاریخ درج‌شده روی لیبل‌های جدید را دارد».

فاسد نیست اما اثربخشی کم می‌شود

یکی از پزشک‌هایی که با او درباره واکسن‌های تاریخ‌گذشته حرف می‌زنیم، می‌گوید: «داروها براساس تاریخ انقضای خود محصول اصلی، مدت‌زمان مصرف دارند و چنانچه این تاریخ با تاریخ درج‌شده روی برچسب سازمان غذا و دارو (تی‌تک) مغایرت داشته باشد، به احتمال زیاد دارو یا تقلبی است یا اثربخشی درستی ندارد». نظر یک داروساز و یک مهندس پزشکی را هم دراین‌باره می‌پرسم، آنها هم حرف‌های دکتر را تأیید می‌کنند.

دکتر هادی یزدانی در گفت‌وگو با «شرق درمورد تاریخ انقضای داروها می‌گوید: «داروها یک زمان و تاریخ انقضای مشخص دارند که روی محصول درج شده است، اما گاهی این داروها تا هفته‌‌ها پس از پایان تاریخ انقضا هم اثربخشی خودشان را دارند. به غیر از داروهایی مانند تتراسیکلین، سدیم والپروات، دی‌اکسین و وارفارین که اگر تاریخ انقضایشان بگذرد در بدن مشکل جدی ایجاد می‌کنند، بقیه داروها اگر تاریخ انقضایشان گذشته‌ باشد اغلب از میزان اثربخشی‌شان کم خواهد شد. در بحث واکسن‌ها مهم‌ترین مسئله اثربخشی است؛ اگر تاریخ انقضا در واکسن‌ها گذشته باشد، اثربخشی و کیفیت اصلی را نخواهند داشت. ضمن اینکه فرد ممکن است با زدن واکسن با اعتماد به مؤثربودن آن، رفتار پرخطر انجام دهد و به این طریق بیشتر در معرض ابتلا به کرونا قرار بگیرد».