فرصت توافق در دوحه از دست رفت

روز نو :نمایندگان ایران و آمریکا پس از دو روز مذاکره غیرمستقیم و با میانجگری انریکه مورا، نماینده اروپا در دوحه قطر، بدون اعلام دستاورد مشخصی به گفتگوی خود پایان دادند. اگرچه ایران رسماً پایان برجام را اعلام نکرده است اما برخی اظهارنظرها نشان از پایان گفت‌وگوها دارد. ستاره صبح در این رابطه گفت‌وگویی با قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه ای وزارت خارجه انجام داده که در ادامه می‌خوانید:

با توجه به بی‌نتیجه بودن مذاکرات قطر پایان برجام توسط ایران اعلام‌نشده آیا همچنان در طرف ایرانی نسبت به احیای برجام امیدواری وجود دارد یا خیر؟

شکست برجام را اعلام نمی‌کنند تا از طریق گفتاردرمانی بتوانند نرخ ارز، وضعیت بورس و بازارهای داخلی را کنترل کنند. وضعیت فعلی و آنچه از تیم مذاکره‌کننده و محمد مرندی می‌شنویم بیشتر گفتاردرمانی است تا این‌که سیاست ورزی باشد تا بتوان با تکیه‌بر اظهارنظرها و تحلیل‌ها مشکلات را حل کرد.

چندی پیش قرار بود مذاکرات به نتیجه برسد ولی ناکارآمدی مذاکره‌کنندگان مانع شد. همان‌طور که قطر فرصتی بی‌قیمت بود. بخصوص که قبل از سفر بایدن به منطقه برنامه‌ریزی شد. آمریکایی‌ها می‌خواستند در ارتباط با ایران دستاوردی داشته باشند. تا عراق بتواند از موضع بالاتر صحبت کند ولی امروز با توجه به توسعه روابط عربستان و اسرائیل، آمریکا در موضع قوی‌تری قرار می‌گیرد.

امروز مسئله انرژی در دنیا موضوع مهم شده مطرح است. ایران در این شرایط فرصت طلایی برای مذاکره با غرب داشت که می‌توانست امتیاز بگیرد یا اشتباه مذاکره‌کننده یا اشتباهاتی در سیاست داخلی این فرصت سوزانده شد.

شرایط به‌گونه‌ای بود که آمریکا و اروپا آمادگی بیشتری برای حصول توافق داشتند و این تصور وجود داشت که اگر توافق صورت گیرد بیشتر به نفع آن‌ها است، این فرصت را از دست دادیم و مشخص نیست باید منتظر کدام فرصت دیگر باشیم!

این نکته درک نشده که هر چه زمان بگذرد ایران خسارت بیشتری متحمل خواهد شد. این خوش‌بینی درست نیست که گمان کنیم با گذر زمان امتیاز بیشتری به دست می‌آوریم.

نتیجه نگرفتن ایران در جریان مذاکرات بیشتر بر عدم اراده تیم مذاکره‌کننده به احیای برجام متوجه است یا باید نقش طرفین را در گفت‌وگوها موردتوجه قرار بدهیم؟

دستورالعملی به تیم مذاکره‌کننده داده می‌شود که ما اطلاع نداریم که دستورالعمل چه بوده؟ در این مرحله دست تیم مذاکره‌کننده بسته است. اما باید توجه داشته باشیم که اگر دستور عمل‌ها سخت باشد، مذاکره‌کننده مانند آشپز و معمار باید از مصالح موجود به‌خوبی استفاده کند تا بهترین نتیجه را کسب کند.
هنر مذاکره کردن علاوه بر آن دستورالعمل‌ها اموری متفاوت است که به نظر می‌رسد ما با این تیم مذاکره‌کننده در هر دو بخش دچار مشکل هستیم.

برداشت‌های نادرست در تهران و ضعف تیم مذاکره‌کننده هر دو عامل عدم موفقیت برجام است. تیم ظریف نسبت به این گروه بسیار متفاوت بود. آن‌ها یک تیم باتجربه بودند و تحولات منطقه‌ای را می‌شناختند. زیرا در بخش‌های بین‌المللی کارکرده بودند و سابقه زیادی در مذاکرات چندجانبه داشتند.

دوستانی که امروز هستند مذاکره فاقد تجربه هستند و بی‌پرده پوشی می‌توان گفت تیم ضعیف است. نشان دادن توانایی در مذاکرات به‌طوری‌که بتواند خواسته‌های ایران را هنرمندانه مطرح کنند و به نتیجه خوبی برسد، از این تیم برنمی‌آید

به سفر بایدن به خاورمیانه اشاره کردید تحلیلی وجود دارد که می‌گوید این سفر باهدف عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان صورت می‌گیرد تبعات این سفر برای ایران چیست؟

بایدن در ابتدای مأموریت خود سعی داشت سیاست متفاوتی باسیاست ریاست جمهوری قبلی آمریکا اتخاذ کند. برداشت او این بود که در مذاکرات برجام به‌سرعت با ایران به تفاهم می‌رسد و می‌توانند بالانسی در روابط منطقه‌ای آمریکا ایجاد کند تا بتواند تمرکز خود را به چین و شرق آسیا متوجه کند. اما برجام به نتیجه نرسید و قضیه اوکراین، نیاز اروپا به انرژی و وضعیت بازار انرژی در آمریکا و افزایش قیمت مواد غذایی در جهان اتفاقی پیش‌بینی‌نشده بود که باعث شد سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا و دولت دموکرات این کشور به بن‌بست برسد. موقعیت عربستان پیش‌ازاین تضعیف‌شده بود و موقعیت اسرائیل در رابطه با دولت دموکراتیک‌ها مجدداً در حال احیا است. امروز بایدن نیازمند روابط با کشورهای عربی است. با توجه به عدم توفیق در مسئله برجام و روندی که در اوکراین در حال پیشرفت است و آثار جنگی که جهان را فراگرفته، نیاز به بازسازی روابط آمریکا و کشورهای عربی وجود دارد. آمریکا درروند صلح تلاش می‌کند تا عادی‌سازی روابط عراق و اسرائیل و عربستان و اسرائیل را عملی کند که ممکن است با حضور رئیس‌جمهور آمریکا در منطقه میسر شود. این برنامه فشارها بر ایران را افزایش خواهد داد. آمریکا از این اهرم فشار برای بازگرداندن ایران به میز مذاکره استفاده می‌کند.