سمیه عظیمی - صفهای طولانی مردم برای دریافت سبد کالا، آنانی را که دهه 60 را درک کردهاند، به یاد روزهای کوپن و صفهای طولانی آن میاندازد.
انگار هر دولتی که میآید به نحوی قسم خورده با احساسات ما بازی کند.
انگار قرار نیست روزهای کوپنی از سر ما دست بردارند.
انگار قرار است همیشه یاد و خاطره صفهای طول و دراز شیر و مرغ و گوشت، صفهای بدبوی نفت و صفهای سنگین وزن پرسی گاز که حاصلش تنها کمردرد مادران بود، برایمان زنده شده و گرامی داشته شود.
مردم از سر و کول هم بالا میرفتند، کسانی که زرنگتر بودند زودتر از همه سهم خود را میگرفتند و میرفتند. آنان که زبلی لازم را برای اینگونه صفها نداشتند معمولا سرشان بیکلاه میماند.
هنوز یادمان نرفته که شیرهای شیشهای یارانهای، چگونه تنها سهم زبلها و پارتیدارها! میشد و از اتفاق، محرومترین خانوارهای محل، دستشان از خرمای بر نخیل کوتاه میماند.
با همین خاطرات است که تا صحبت از هدیهای از سوی دولت میشود، تن و بدنمان میلرزد.
گهگاه یکی این وسط میآید و میگوید: «کوپن قرار است برگردد»؛ اینجاست که کهیر میزنیم.
دولت یازدهم، این روزها قرار است به مردم سبد کالا بدهد؛ 10 کیلوگرم برنج هندی، چهار کیلوگرم مرغ منجمد، یک شانه تخم مرغ، دو بسته پنیر، دو بطری روغن مایع.
مردم برای همین چند قلم که بعید است برای یک ماه کفایت کند، بلاتکلیفاند: "آیا سبد کالا به ما تعلق میگیرد؟!"
دولت فهرستی به شرح زیر داده و تأکید کرده که فقط این اقشار، منتظر سبد کالا باشند:
سرپرستان خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره)، سرپرستان خانوارهای تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور، سرپرستان خانوارهای مستمریبگیران تأمین اجتماعی (با حقوق مستمری زیر پنج میلیون ریال)، سرپرستان خانوارهای کارگران مشمول قانون کار و تأمین اجتماعی (با حقوق زیر پنج میلیون ریال)، سرپرستان خانوارهای کارکنان شاغل و بازنشسته نیروهای دولتی، سرپرستان خانوارهای طلاب، خبرنگاران، دانشجویان مـتأهل.
دولت ملاک را حقوق 500هزار تومان در نظر گرفته که این خود اعتراضاتی را به دنبال داشته است؛ آیا واقعا حقوق بالای 500هزار تومان، شرایط دریافت سبد کالا را ندارد؟
این سبد کالا، یک ماه مانده به سال نو، حکم چه چیزی را دارد؟ آیا عیدانه دولت به ملت است؟ اگر چنین است، چرا به همه تعلق نمیگیرد؟ اگر عیدانه نیست، چیست؟ هرچه هست، آیا از بیت المال است یا نه؟ بیتالمال سهم کیست؟
آیا میتوان مردم را به این روشنی، طبقهبندی نمود و جمع زیادی را از یک اعطایی دولتی محروم کرد؟
در بعضی از ادارات، از چند کارمند که همسان حقوق دریافت میکنند، یک عده مشمول حمایت دولت تشخیص داده شدند و به عدهای سبد کالا تعلق نمیگیرد. بعضی میگویند شاید قرعهکشی بوده و پای شانس و اقبال در میان است؛ هرچند که بعضی هم میگویند همان بهتر که اقبالمان، برنج هندی را پس میزند.
ابهامات مربوط به اقلام سبد کالای حمایتی را هم باید به این سؤالات اضافه کرد که مهمترین آن متوجه نوع برنجی است که در این سبد قرار دارد؛ برنج وارداتی که پیش از این نیز نسبت به آلودگیهای آن هشدارهایی داده شده بود.
و اما سؤال مهمتری که ذهن مردم را به خود مشغول کرده، آمیخته با حرف و حدیثهای یارانهای است. اینکه آیا کسانی که از سبد کالا محروم هستند، در آینده جزو یارانهبگیرها محسوب خواهند شد؟
دیگر اینکه، دولت با چه چرتکهای، به چنین سبدی دست یافته است؟ آیا همین قشر -به قولی - آسیب پذیرتر را با این میزان سبد کالا میتوان حمایت کرد؟! آن هم در مقابل تورم لجام گسیختهای که این سالها بر مردم تحمیل شده؟!
دولت یازدهم با توزیع سبد کالا خود را در معرض انتقادات جدی قرار داده است. برخی این اقدام را تداوم شیوه دولتهای نهم و دهم در برخورد با مردم میدانند و برخی نیز، به شیوه اجرایی آن انتقاد دارند.
اینکه، چرا دولتها همچنان به کالابرگ میاندیشند و همچنان تمایل دارند دست نیاز مردم را به سوی این برگه منسوخ و باطله دراز کنند؛ مسئله و سؤالی جدی است.
کوپن از همان اول با صفهای طول و دراز، عزت فردی ملت ایران را نشانه گرفته بود و بازگرداندن صفهای طولانی کوپنی با هر نامی، دون شأن مردمی است که در اندیشه امام راحل، ولی نعمت حکومت محسوب میشوند.
بازگشت کوپن با هر نامی، وقتی مردم را در صفهای طول و دراز قرار میدهد، در ناخودآگاه ملت حس بحران و به تبع آن اضطراب را القا میکند که با شعار تدبیر و امید نیز سازگاری ندارد.