تغییر فاز مذاکرات به پیغام و پسغام

روز نو :این روزها، روند پیشین مذاکرات هسته‌ای با طرفین اروپایی در غیاب اروپا، خود را به مبادله غیر مستقیم چانه‌زنی‌های تهران و واشنگتن تغییر داده است. ایران، خواستار خروج بدون قید و شرط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست گروه‌های تروریستی آمریکاست و در همین حال آمریکا این خواسته را مساله‌ای فرا برجامی می‌داند. این در شرایطی است که به باور برخی مقامات آمریکایی، ایران تنها چند هفته با دستیابی به بمب هسته‌ای فاصله دارد و همین امر بر دامنه حساسیت‌ها نسبت به لزوم از سرگیری مذاکرات با تهران افزوده است.

در همین حال، نشریه آمریکایی پولیتیکو از حمایت دوحزبی قانون‌گذاران آمریکایی از طرحی برای حفظ فشارها بر ایران و کارشکنی در مسیر احیای توافق هسته‌ای خبر داد. این نشریه در گزارشی از تصویب طرح جدیدی در کنگره آمریکا برای حفظ فشارها بر ایران خبر داده و نوشت: «اکثریت دو حزبی سناتورهای آمریکایی اواخر هفته گذشته به تایید طرحی به رهبری جمهوری‌خواهان رای دادند که می‌گوید، هرگونه توافق هسته‌ای با تهران باید به آن‌چه حمایت ایران از تروریسم در منطقه عنوان شده بپردازد و آمریکا نباید تحریم‌ها علیه سپاه پاسداران ایران را لغو کند.» پولیتیکو در ادامه نوشت: «در حالی که خود این طرح الزام‌آور نیست، رای داده شده به این طرح، تقریبا یک پیروزی برای جمهوری‌خواهان به حساب می‌آید که دولت جو بایدن را به فاصله گرفتن از مذاکرات وین ترغیب می‌کنند.»در ادامه گزارش این نشریه آمده است: «طبق گفته چند نفر از کسانی که در جریان جلسه‌های محرمانه کنگره بر سر تایید این طرح بوده‌اند، قانون‌گذاران هر دو حزب گفتند این یک هشدار به تیم مذاکره‌کننده بایدن است که تقریبا در خفا تایید کرده‌اند توافقی که فراتر از محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران برود، دیگر امکان‌پذیر نیست.» پولیتیکو همچنین نوشت: «باب مِنَندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا که در دوران دولت باراک اوباما از مخالفان توافق هسته‌ای بوده و اکنون نیز از این طرح حمایت کرده است در این باره گفته که این طرح، نشان‌دهنده حساسیت درباره موقعیت فعلی‌مان در قبال ایران و نگرانی اعضای سنا درباره مسیر ایران در پیشروی به سمت یک سلاح هسته‌ای و فعالیت‌های ما برای ممانعت از آن است.» این نشریه درباره تصویب طرح مذکور مدعی شد: «این کار روشن ساخت بیش‌تر قانون‌گذاران درباره مفاد توافق تردید دارند و تنها از توافقی جامع‌تر با ایران، حمایت خواهند کرد. سناتور کُری بروکر در پاسخ به این که دلایل او برای حمایت از این طرح چه بوده است، گفت: ما توافقی طولانی‌تر و قوی‌تر می‌خواهیم. من بهترین توافق ممکن را می‌خواهم که امنیت منطقه را تامین کند و مانع دست‌یابی ایران به یک سلاح هسته‌ای شود.»در همین حال سناتور کریس مورفی که علیه این طرح در سنا صحبت کرده اظهار کرد که طرح موجود باعث کارشکنی در تلاش‌های دولت بایدن می‌شود و تایید رویکرد دوران دونالد ترامپ در قبال ایران است. او با ادعای این که ایران، چند هفته با داشتن مواد هسته‌ای کافی برای تولید یک سلاح، فاصله دارد، گفت: «سلب کردن توان این دولت برای ورود به یک توافق هسته‌ای فقط حماقت نیست، بلکه تماما خطرناک است. ما نباید چهار سال دیگر از این سیاست شکست‌خورده در قبال ایران را تایید کنیم.»از سوی دیگر، سناتور جیمز لنکفورد، ارائه دهند این طرح به کنگره نیز گفت: «ما نمی‌دانیم که آیا توافق نهایی شده با ایران، به سنا ارجاع داده خواهد شد یا نه. من نگران این هستم که این دولت تلاش می‌کند به توافقی دست بیابد اما هیچ وقت آن را به کنگره نفرستد. بنابراین فکر می‌کنم مهم است که بتوانیم بگوییم جایگاه سنا در زمینه مسائل مهمی از این دست، مانند تحریم‌ها علیه سپاه پاسداران، فناوری موشکی و مواد هسته‌ای کجاست.»پولوتیکو در این باره می‌نویسد:« اگرچه به نظر می‌رسد که اکثریت دوحزبی کنگره آماده رد کردن یک توافق هسته‌ای جدید با ایران است، احتمال نمی‌رود که تمام قانون‌ گذاران مانع آن شوند. بایدن مصمم است که هرگونه تلاش کنگره برای ممانعت از انجام شدن و اجرایی شدن این توافق را وتو کند و احتمال نمی‌رود قانون‌گذاران هر دو حزب به حد دو سومی لازم برای باطل کردن این وتو برسند. این یعنی واشنگتن تقریبا در حال تکرار سال 2015 است، وقتی توافق در نهایت و با وجود مخالفت بیش‌تر قانون‌گذاران از وتوی کنگره در امان ماند.»در همین حال، ند پرایس سخنگوی‌ وزارت امور خارجه آمریکا در یک‌ کنفرانس خبری در پاسخ به این سوال که در صورت به کار نیامدن برجام، نقشه دوم آمریکا چه خواهد بود، گفت: «برجام از نظر ما هنوز در راستای منافع امنیت ملی ماست، در اصل به این خاطر که دوباره می‌تواند بر برنامه هسته‌ای ایران محدودیت اعمال کند که از سال ۲۰۱۸ در موقعیتی قرار گرفته که توانسته به روش‌هایی که برای ما و بسیاری از متحدان و شرکایمان در سراسر جهان غیر قابل قبولند، پیشرفت داشته باشد.»

پرایس ادامه داد: «اگر ما در موقعیت بازگشتی دوجانبه به پایبندی کامل به برجام قرار بگیریم، کاری که می‌کند این خواهد بود که دوباره سخت‌ترین مقررات نظارت و راستی‌آزمایی را که تا به حال مورد توافق قرار گرفته، دوباره اعمال می‌کند. نکته مهم دیگر این است که موجب طولانی‌تر شدن زمان گریز هسته‌ای ایران خواهد شد، یعنی مدت زمانی که اگر ایران بخواهد مسیر تسلیحاتی شدن را در پیش بگیرد، بتواند مواد شکافت‌پذیر لازم را به دست بیاورد. بازگشت به برجام باعث طولانی‌تر شدن این بازه زمانی خواهد شد که برای ما به طرز غیرقابل قبولی کوتاه است.»او همچنین گفت: «بنابراین ما می‌دانیم که وضعیت موجود نمی‌تواند مدت زیادی ادامه پیدا کند. یا ما در موقعیت بازگشت به پایبندی به برجام قرار می‌گیریم و شاهد اعمال دوباره آن محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران خواهیم بود یا مسیر دیگری را در پیش می‌گیریم. از ابتدا برای ما روشن بود که هیچ وقت تضمینی برای بازگشتی دوجانبه به پایبندی وجود نداشت. هیچ وقت امری قطعی نبود. بنابراین، بحث و گفت‌وگو با متحدان و شرکایمان در زمینه رویکردی جایگزین چیزی نیست که در همین چند روز یا چند هفته اخیر در پیش گرفته باشیم. ما ماه‌هاست که این بحث‌ها را با متحدان و شرکایمان در جهان داریم.»

در همین راستا، حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه ایران اخیرا در گفت‌وگو با شبکه المسیره گفت: «مذاکرات متوقف نشده است اما به طرق دیگری و با تبادل پیام‌های مکتوب بین ایران و آمریکا از طریق نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات وین در حال انجام است که این روند در راستای لغو تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا است.» امیرعبداللهیان ادامه داد: «هدف ما در این مذاکرات رسیدن به توافقی قوی و با دوام است و از طرف آمریکایی خواسته‌ایم واقع بین باشد، تاکید کرده‌ایم لغو تحریم‌ها در تمامی بخش‌ها و ارائه ضمانت‌های اقتصادی یکی از مهم‌ترین نکات در دستور کار مذاکراتی ما است.» او همچنین مطرح کرد: «من فکر می‌کنم طرف آمریکایی به خوبی به خطوط قرمز ایران واقف است و ما به مذاکرات ادامه می‌دهیم و به محض این که به نقطه توافق برسیم، نماینده ما در مذاکرات در وین آخرین مراحل توافق را انجام خواهد داد.»علاوه بر این، سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در کنفرانس خبری اخیرش درباره احیای توافق گفت: «باید پایه های فشار حداکثری که ترامپ علیه ایران کار گذاشته از بین برود. چرخه انتفاع اقتصادی ایران از برجام به صورت کامل لحاظ شود.» خطیب‌زاده با انتقاد از رویه دولت آمریکا افزود: «ما تاکید بر این داریم که قوانین داخلی و سیاست داخلی آمریکا و انتخابات پیش رو در آمریکا نمی تواند تعیین کننده نتیجه گفت و گوها در وین باشد. آنها حقوق بین الملل را نادیده می‌گیرند و سعی می کنند مسائل را به مسائل داخلی کشورشان گره بزنند.»