مسئولان نمی‌دانند «فقر» چیست؟

روزنو :مطالعات انجام‌شده براساس داده‌های پایگاه اطلاعات رفاهی ایرانیان، نشان می‌دهد که ۹۳درصد خانوارهای ایرانی یارانه‌بگیر هستند که از این میزان،۳۵درصد فقیر،۵۷درصد جزو طبقه متوسط و ۸درصد از طبقه برخوردار و ثروتمند محسوب می‌شوند.البته باید در اینجا به این نکته نیز اشاره کنیم که ساختار و مناسبات ۷درصد از کل خانوارهای ایرانی که یارانه نقدی نمی‌گیرند، در نقطه کور این پایگاه اطلاعاتی قرار دارد و عملا وارد فرایند دهک‌بندی نمی‌شود.از سوی دیگر بررسی آماری معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد که در کشور ما ۷۷.۴میلیون نفر یارانه بگیر هستند و از این میزان۲۷میلیون و ۱۰۳هزار نفر در فقر به‌سرمی‌برند.همچنین براساس اطلاعات اقتصادی، در مجموع ۱۳.۹میلیون خانوار یارانه‌بگیر معادل ۵۷درصد کل خانوارهای یارانه‌بگیر در قالب طبقه متوسط قرار می‌گیرند و این خانوارها براساس اطلاعات اقتصادی، درآمد و شغلی به ۵دسته کلی تقسیم می‌شوند.دسته نخست، شامل کارکنان و مستمری‌بگیران دولت است،دسته دوم کارگران و مشاغل خصوصی را شامل می‌شود،در دسته سوم بازنشستگان غیردولتی قرار می‌گیرندودسته چهارم به خانوارهای فاقد درآمد ثابت(یعنی هیچ عضو بیمه‌پردازی ندارند) اختصاص دارد.در دسته‌بندی‌های معاونت رفاه اجتماعی وزارت کار، خانوارهای یارانه‌بگیر برخوردار که عمدتا در دهک دهم درآمدی قرار می‌گیرند، در ۲دسته کارمند دولت و غیرکارمند دولت مشخص شده‌اند. این دو دسته با جمعیت۵.۸میلیون نفری،۸درصد خانوارهای کشور را شامل می‌شوند و بیش از ۹۸درصد آنها دارای خودرو هستند. ما در این گزارش از منظر جامعه شناسی به ارقام ارائه شده پرداخته‌ایم و از جامعه شناسان پرسیده‌ایم که آیا از نظر آن‌ها آمار ارائه شده در خصوص طبقات فقیر، متوسط و بالا با واقعیت همخوانی دارد یا خیر.

>عمده مردم تمایل دارند یارانه دریافت کنند

امیرمحمود حریرچی جامعه شناس ابتدا در خصوص آمار جمعیت یارانه بگیر جامعه ما به آفتاب یزد گفت:«به نظر من هم حجم بالایی از جمعیت کشور ما یارانه دریافت می‌کنند دلیل آن هم مشخص است؛ در شرایط کنونی جامعه یا حداقل در دو دهه گذشته مردم به دنبال آن هستند که هرچند کم اما از دولت مبلغی را دریافت کنند.یعنی چون به حقوق مردم توجه‌ای نمی‌شود مردم نیز حاکمیت را به گونه‌ای دیده‌اند که باید تا جای ممکن از آن حق پایمال شده خود را بگیرند. وگرنه این مبلغ یارانه‌ها اصلا قابل توجه نیست.یک زمانی آمار‌هایی نشان می‌داد که پزشکان مختلفی در جامعه ما نیز که در گروه درآمدی بالا قرار دارند یارانه دریافت می‌کنند.نکته اینجاست که از آغازی که بحث یارانه مطرح شد این طرح هدفمند نبود و طبیعی است که شرایط به این صورت می‌شود. آن زمان این طرح‌ها هدفمند می‌شود که آن را به عنوان حق شهروندی برای مردم بشناسند که حداقل ما به التفاوت در آمد‌ها و هزینه‌ها به صورت یارانه به مردم داده و آن به عنوان حق شهروندی به رسمیت شناخته شود تا زمانی که یک تعادلی ایجاد شود یا افراد بتوانند به درآمد بیشتری دست پیدا کنند.اما این کار را انجام ندادند و جوابگو نبود الان هم این مبلغ که اصلا ارزشی ندارد.چند وقت پیش نیز در زمان انتخابات برخی از شعار یارانه 450 هزار تومانی حرف زدند که این وعده نیز به صورت هدفمند مطرح نشد و نیز تحقق پیدا نکرد.ما باید یارانه‌ها را به عنوان یکی از حقوق شهروندی در اختیار افراد قرار دهیم که دچار خط فقر نشوند و در این صورت است که می‌بینیم این نوع طرح‌ها پاسخ می‌دهد. الان بیش از نیمی از جمعیت کشور ما در زیر خط فقر قرار دارند و بدیهی است که با این مبالغ یارانه‌ها وضعیت آن‌ها بهتر نمی‌شود.یارانه باید با توجه به تورم، میانگین درآمد هر قشر و... مشخص شود.در کشور‌های توسعه یافته که حقوق شهروندی اهمیت دارد، یک آمار دقیق و درستی از افراد دارند و به آن‌ها در صورتی که درخواست کنند یارانه‌ای پرداخت می‌شود که به نسبت درآمدشان بتوانند هزینه‌های زندگی را پرداخت کنند.»

>فقر را هنوز نمی‌شناسند

وی در ادامه درباره درصد گروه‌های فقیر، متوسط و ثروتمند جامعه که ارائه شده است، گفت:«اینکه گفته می‌شود 35 درصد از جامعه یارانه بگیر فقیر، 57 درصد متوسط و 8 درصد ثروتمند هستند نشان می‌دهد که متاسفانه فقر را هنوز نمی‌شناسند زیرا به درستی حداقل‌ها را در نظر نگرفته اند.یکی از مسائل بسیار مهم که بخش بزرگی از درآمد افراد را می‌بلعد مسئله مسکن و اجاره آن است و الان در تهران در یک سال گذشت اجاره مسکن چند برابر شده است اما آیا درآمد‌ها هم به همین میزان افزایش پیدا کرده است؟بنابراین چون شناختی درباره فقر و سبد خرید خانوار وجود ندارد این آمار‌ها به این شکل ارائه می‌شوند.یک زمانی وزارت بهداشت اعلام کرد که سالی 10 درصد از مردمی که درگیر هزینه‌های درمان می‌شوند به زیر خط فقر سقوط می‌کنند.هزینه مسکن، درمان و آموزش را اگر در نظر بگیریم متوجه می‌شویم به نسبت درآمد حداقل نیمی از جامعه ما فقیر محسوب می‌شوند از آن جهت که نمی‌توانند سبد خرید خانوار خود را تامین کنند.مفهوم فقر را باید به درستی
شناخت.»