محسن رفیق: برگزاری نشست عمومی پارلمان اروپا در هفته جاری و در دستور کار قرار گرفتن موضوعاتی در آن با محور ایران، بار دیگر خبر از دورخیز جدیدی برای افزایش فشارهای اروپایی بر علیه ایران دارد. روز گذشته و در نشست پارلمان اروپا در استراسبورگ فرانسه، نمایندگان پارلمان اروپا، تصمیم‌های خود برای واکنش‌های تقابلی به وقایع ایران را با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، به بحث گذاشتند آن قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه‌های تروریستی بود. این در حالی است که قرار است روز پنجشنبه این قطع‌نامه‌ به رأی گذاشته شود. در همین حال، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پیشتر در بیانیه‌ای همسو با انگلیس، اعدام جاسوس این کشور توسط ایران را محکوم کرده بود. به عقیده ناظران سیاسی، رای‌گیری روز پنج‌شنبه نشست عمومی پارلمان اروپا در مورد تروریستی خواندن سپاه، از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا می‌تواند در صورت تصویب، کشورهای دیگر مانند کانادا، استرالیا، نیوزیلند و دیگر اعضای ‌15گانه مشترک‌المنافع را هم به سمت متمایل کرده و در نهایت توسط آنها هم تایید شود.

این در حالی است که بر اساس گمانه‌زنی‌های موجود، طرح وارد کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به لیست گروه‌های تروریستی به عنوان آخرین تلاش اروپاییان برای فشار بر ایران محسوب نمی‌شود. آنان قصد دارند تا در مراحل بعدی، احتمال خارج کردن سفرای خود از ایران را بررسی کنند. جلال خوش‌چهره، کارشناس روابط بین‌الملل در این زمینه به ایسنا می‌گوید: « سناریوی اول ضد ایرانی اروپا، تحریم برخی نهادهای نظامی و افراد خواهد بود. اما سناریوی دوم که حساسیت بسیاری روی آن وجود دارد به تصمیم پارلمان اروپا برای قراردادن نام یک نهاد نظامی در لیست گروه‌های تروریستی بازمی‌گردد. سناریوی نهایی نیز قطع روابط و اخراج سفرای ایران است. با در نظر گرفتن این سه سناریو، اگر نشست پارلمان اروپا در فرانسه از تحریم به سمت تروریستی اعلام‌کردن برخی نهادهای خاص ایرانی برود، این معنا را می‌دهد که سیاست اروپا و غرب از فلج‌کردن اقتصاد ایران به سمت خیال تغییر نظام حرکت کرده است.»در همین حال، هاشم پرتوی، تحلیلگر ارشد مسائل اروپا نیز در گفتگو با ایسنا در این زمینه می‌گوید: « اکنون ریل‌گذاری اروپا علیه ایران یا در یک سناریو یا با هماهنگی ایالات متحده پیش می‌رود و اساسا مدیریت و صحنه‌گردانی اصلی دستور کار ضد ایرانی این دور از نشست پارلمان اروپا با آمریکایی‌هاست. با همسویی و حمایت آمریکا و اروپا از همدیگر و با تمرکز روی موضوعات مختلف سیاست خارجی، در نگاهی کلان‌تر این احتمال، قوت بیشتری گرفته است که یک اجماع‌سازی کلی بین دو سوی آتلانتیک در تقابل با ایران شکل بگیرد تا دیپلماسی ایرانی را تحت فشار قرار دهند.»

از سوی دیگر رحمان قهرمان‌پور کارشناس مسائل بین‌المللی نیز در این زمینه یادآور می‌شود: «اروپایی‌ها اکنون حتی مستقل از آمریکا یک نگاه خصمانه با ایران را در موضوعات مختلف از حقوق بشر تا ارسال پهپاد و جنگ اوکراین و توان هسته‌ای در دستور کار قرار داده‌اند. به همین دلیل اروپا به عنوان پلیس خوب پیشین که همواره سعی می‌کرد به عنوان طرف میانجی‌گر در روابط ایران و آمریکا ظاهر شود و نوعی محافظه‌کاری دیپلماتیک را در برابر تهران اعمال می‌کرد، رویه خود را تغییر داده و به طور جدی و تقریبا بی‌سابقه در برابر ایران قرار گرفته است.»

این در شرایطی است که اخیرا وب‌گاه پولیتیکو با استناد به اسنادی خبر داده که اتحادیه اروپا قصد دارد دست‌کم ۴۰ شخصیت، شرکت و نهاد ایرانی را در فهرست تحریم‌های جدید خود قرار دهد. بر همین اساس، اتحادیه اروپا بر مبنای برخی استنادات، ۱۷ نفر از مقامات رسمی از‌جمله استانداران و فرمانداران، یک نماینده مجلس، یک وزیر (وزیر ورزش)، یکی از مقامات ارشد سازمان صدا‌و‌سیما و تعدادی از اعضای ارشد فعلی و سابق سپاه را گزینه تحریم قرار داده است. به گزارش پولیتیکو، ۲۰ سازمان نیز مشمول تحریم‌های جدید خواهند شد که از‌جمله می‌توان به سازمان تنظیم مقررات ارتباطات رادیویی ایران اشاره کرد. سازمان دیگر در این فهرست، آکادمی راوین است که طبق ادعای این رسانه مسئول آموزش هکرها با هدف ایجاد اختلال در ارتباطات است. مضافا ۱۲ واحد منطقه‌ای نظامی نیز مشمول تحریم‌های جدید خواهند شد.

اما نکته مهم این گزارش، به تلاش برای برخی تحریم‌ها باز‌می‌گردد. بر اساس این گزارش، کشورهای اتحادیه اروپا به رهبری آلمان، فرانسه و هلند به‌طور جداگانه نیز در حال بررسی قرار‌دادن نام سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی هستند. پیرو این نکته، آنالنا بائربوک، وزیر خارجه آلمان، دوشنبه هفته گذشته در پیامی که در صفحه توییتر خود منتشر کرد، با حمایت از این اقدام‌های ضد ایرانی تصریح کرد که قرارگیری نام یک نهاد خاص در فهرست سازمان‌های تروریستی، از نظر سیاسی منطقی و مهم است و فرانسه نیز از این اقدام استقبال کرد. این نشریه یادآور می‌شود که ایالات متحده قبلا این راه را رفته و انتظار می‌رود بریتانیا نیز به‌زودی به آمریکا بپیوندند. پولیتیکو در پایان گزارش خود نوشت احتمال می‌رود تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا قبل از به بحث گذاشته‌شدن در نشست سفرای اتحادیه اروپا، نهایی شود و احتمالا‌ وزرای خارجه اتحادیه اروپا قصد دارند در نشست اواخر ماه میلادی خود، این بسته تحریمی علیه ایران را به امضا درآورند.

رحمان قهرمان‌پور در تحلیل خود برای چرایی شکل‌گیری تنش در مناسبات اروپا و ایران در ادامه گفت‌وگویش با ایسنا به دنبال تعریف یک نقطه آغاز است؛ نقطه آغازی که از نگاه او به جنگ اوکراین باز‌می‌گردد. با این وجود او می‌گوید:« تحولات چهار ماه گذشته در ایران کاتالیزوری بود که باعث پررنگ‌شدن کم‌سابقه تنش بین تهران و اروپا شد. در حال حاضر، روند تنش تهران و اروپا که با موضع‌گیری‌های ضدایرانی و دور بی‌سابقه تحریم‌ها ادامه پیدا کرده است، روندی خصمانه و تنش‌زا است که امکان دارد حتی به قطع روابط منجر شود؛ چرا‌که تقابل دو طرف را به قدری پررنگ است که صرفا به این عمل پارلمان اروپا ختم نمی‌شود. اما اینکه سرعت، شدت و گستردگی تنش پیش‌رو چقدر خواهد بود، به پارامترهای متعددی بستگی خواهد داشت.»

شاید بتوان گفت که اگر در نهایت پارلمان اروپا تصمیم به برخی تحریم‌های خاص بگیرد به این معنا خواهد بود که فرانسه و آلمان که نقش رهبری سیاسی، اقتصادی و دیپلماتیک اروپا را بر عهده دارند، توانسته‌اند روی تصمیم برخی کشورها مانند اسپانیا و ایتالیا که به‌طور سنتی به دنبال تداوم روابط با ایران هستند، اثرگذار باشند. در این زمینه قهرمان‌پور می‌گوید: «اگر در نهایت پارلمان اروپا با اکثریت آرای بالا تصمیم به این اقدام بگیرد، یعنی آن‌که قاره سبز در سطح بالایی تنش با تهران را در پیش گرفته است؛ چرا‌ که روند تصمیم‌گیری در اروپا درباره موضوع مشخصی به صورت روندی جمعی تعریف شده که باید اکثر اعضا با آن موافق باشند.»

از نظر او، تحریم سپاه و تروریستی خواندن آن، اگر چه لزوما به معنای این نیست که غرب، مخصوصا اروپا به دنبال ایجاد تغییراتی ساختاری در ایران است اما در عین حال چنین تصمیم و اقدام احتمالی، یک نقطه عطف مهم محسوب می‌شود به این معنا که اگر اروپایی‌ها در این مسیر حرکت کنند، نشان می‌دهد که غرب به دنبال افزایش سطح تنش با ایران است. 

از سوی دیگر در این بین که همه چیز حکایت از تندتر‌شدن تقابل در عرصه سیاست خارجی دارد، اولیانوف دوباره دست به توییت شد و تأکید کرد که بهترین راه جلوگیری از تنش‌های منطقه، به نتیجه رساندن مذاکرات احیای برجام است؛ هر‌چند این دیپلمات روی هم اذعان دارد که غربی‌ها برای آن آماده نیستند. نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین، در پیامی در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «بهترین راه برای جلوگیری از روندهای منفی در منطقه، نهایی‌کردن مذاکرات وین درخصوص برجام است». اولیانوف ادامه داد: «پیشرفت در این زمینه می‌تواند تنش‌ها را کاهش دهد و راه را برای افزایش گفت‌وگوها درباره امنیت منطقه باز کند که ظاهرا کشورهای غربی برای آن آمادگی ندارند.» قهرمانپور در پاسخ به این سوال ایسنا که چرا در این شرایط روسیه مدام بر طبل مذاکرات هسته‌ای ایران می‌کوبد، گفت: « چون روسیه در سایه جنگ اوکراین با فشار، اجماع و تحریم بی‌سابقه علیه خود دست‌به‌گریبان است و در عین حال این جنگ مطابق با ارزیابی اولیه مسکو پیش نرفت، بنابراین مسکو سعی دارد به واسطه اهرم‌ها و برگ‌های برنده خود، سناریوی تعدیل و کاهش فشار بر خود را در دستور کار قرار دهد که یکی از این برگ‌های مسکو به پرونده فعالیت‌های هسته‌ای و مذاکرات وین بازمی‌گردد.»