روز نو :شورای عالی انقلاب فرهنگی تصمیم گرفته است تا تغییراتی در برگزاری کنکور سراسری ایجاد کند؛ تغییراتی که قرار است از سال 1402 اجرایی شود. مدتی قبل دبیر این شورا از پنج مصوبه جدید برای کنکور پرده برداشت. مصوبه‌هایی که اگرچه هنوز اجرایی نشده، اما از حالا مخالفان و منتقدان خود را پیدا کرده است.

آزمون سراسری ورود به دانشگاه‌ها سال‌های زیادی است که با اما و اگر برگزار می‌شود؛ مسائلی مانند شیوه برگزاری کنکور، عوامل موثر در نمره دانش‌آموزان، استرس‌ها و اضطراب‌هایی که خیلی مواقع منجر به خودکشی دانش‌آموزان شده در کنار چیزی تحت عنوان مافیای کنکور مدت‌ها است که حول این آزمون می‌گردد. هربار هم تلاشی برای حذف کنکور انجام می‌شود یا این‌که قرار است تغییراتی در شیوه اجرایی آن اعمال شود، یک‌بار دیگر این آزمون و حواشی آن بر سر زبان‌ها می‌افتد. با این وجود علی‌رغم این‌که جمعه پیش‌رو کنکور سراسری سال 1400 قرار است برگزار شود، حالا خبرهایی از تصمیمات شورای عالی انقلاب فرهنگی برای اعمال تغییراتی در سازوکار این آزمون به‌گوش می‌رسد.

مدتی قبل سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره اتخاذ تصمیمات جدید راجع به برگزاری کنکور سراسری از پنج مصوبه این شورا پرده برداشت. او در توضیح این مصوبات به رسانه‌ها گفت: «مصوبه اول مبنی بر این بود که در آزمون سراسری سهم آموزش و پرورش به‌لحاظ سابقه تحصیلی ۶۰درصد و سهم کنکور سراسری ۴۰درصد خواهد بود. تصمیم دوم این بود که کنکور سراسری مختص دروس تخصصی باشد و دروس عمومی به‌بخش سوابق تحصیلی منتقل می‌شود و سوابق تحصیلی مبنای ارزیابی نهایی خواهد بود، مصوبه سوم این بود که آزمون سنجش (کنکور) دو بار در سال برگزار شود که فشار و اضطراب از روی دانش‌آموزان ما برداشته شود و دانش‌آموزان وقتی در این آزمون شرکت می‌کنند نگران نباشند که تا سال دیگر فرصت دیگری نخواهند داشت. مصوبه چهارم این است که نتایج آزمونی که دانش‌آموزان در آن شرکت می‌کنند تا دو سال اعتبار خواهد داشت و دانش‌آموزان می‌توانند از نتایج آن تا دو سال استفاده کنند. مصوبه پنجم درباره پذیرش بود که دانشگاه‌های کشور‌ می‌توانند یک حد نصاب برای معدل بگذارند و بر اساس آن مشخص کنند که تا چه معدلی را پذیرش می‌کنند و اگر معدل داوطلب از میزان مشخص پایین‌تر باشد این اختیار به دانشگاه‌ها داده می‌شود که داوطلب را پذیرش نکنند.»

دراین‌باره محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزش با اشاره به سهم 60درصدی آموزش‌وپرورش در نمره نهایی آزمون ورود به دانشگاه‌ها به روزنامه همدلی گفت: «در این طرح چند نکته مهم وجود دارد. یکی این‌که آزمون ورود به دانشگاه را به دو بخش تقسیم کردند، بخشی از آن به‌عهده آموزش‌وپرورش گذاشته شده و بخش دیگر آن را به‌‌عهده سازمان سنجش و آموزش عالی است. من بیشتر می‌خواهم بر روی آن سهم 60درصدی آموزش‌ و پرورش صحبت کنم. انجام چنین کاری برای آموزش‌ و پرورش نیازمند یکسری کارهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری است.»

وی ادامه داد: «حدود 15سال قبل یک طرحی برای کنار گذاشتن کنکور مطرح شد. آن طرح به‌دنبال این بود که کنکور را به تلاش‌ها و کارنامه آموزشی دانش‌آموزان در چهار سال دبیرستان گره بزند. بنابراین قرار بود کنکور حذف شود و نتایج آموزشی دانش‌آموزان برای ورود به کنکور درنظر گرفته شود. اتفاقی که گویا قرار است با تصمیم جدید به شیوه دیگر اجرایی شود. یعنی تلاش سه ساله دانش‌آموزان در دبیرستان سهم 60درصدی ورود به دانشگاه داشته باشد. لازمه چنین کاری این است که امتحانات به‌صورت نهایی برگزار شود چراکه برای انجام چنین کاری آن هم در آزمونی که نتیجه آن برای جامعه اهمیت دارد، ما نمی‌توانیم نمرات دانش‌آموزان را به مدارس و معلمان بسپاریم. این بچه‌ها باید سنجش یکسانی داشته باشند.»

نیک‌نژاد اضافه کرد: «اما این مسئله به چند دلیل عملاً قابل اجرا نیست. یکی از دلایل آن به بخش هزینه‌ها برمی‌گردد. یعنی همین برگزاری امتحانات نهایی فقط برای یک سال کلی هزینه برای آموزش و پروش دارد. آن هم آموزش و پرورشی که کلی گرفتاری‌های متعدد اقتصادی دارد. دلیل دیگر این‌که وقتی قرار است سه سال آزمون نهایی برگزار شود یعنی به‌شکل سخت‌افزاری شما نیاز به مدارسی دارید که امکانات برگزاری چنین آزمونی را داشته باشند. این‌که صندلی هر دانش‌آموز مشخص باشد، مراقب امتحان نهایی وجود داشته باشد، برگه‌های امتحانات بدون سربرگ در جای دیگری و توسط معلم‌های دیگری تصحیح شود تا نمرات آن مدنظر قرار بگیرد. بنابراین باید گفت برای برگزاری امتحانات نهایی جدا از بودجه مدارس ما امکانات لازم را نداریم که برای همه دانش‌آموزان پایه دهم یازدهم و دوازدهم امتحانات نهایی برگزار کنند. واقعاً چنین فضایی وجود ندارد.»
با این وجود برخی معتقدند این تغییرات نمی‌تواند سبب کاهش نفوذ موسسات کنکور شود. چراکه اگر تا دیروز آن‌ها فقط بر روی آزمون نهایی کنکور تاثیرگذار بودند، اما حالا تلاش می‌کنند در امتحانات نهایی مدارس هم نفوذ داشته باشند و برنامه‌های آموزشی خود را در مدارس وارد کنند. دراین‌باره یوسف زراعت کیش، پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس به خبرگزاری صداوسیما گفت: «مصوبه شورا مبنی بر تاثیر 60درصدی سوابق تحصیلی و 40درصدی کنکور موجب می‌شود فشارهای روانی و مالی بر خانواده‌ها و جوانان همچنان به‌قوت خود باقی بماند، زیرا علاوه بر خود کنکور، موسسات آموزشی هم در بخش سوابق تحصیلی نیز فعال می‌شوند و بسته‌های آموزشی مربوط به‌سوابق تحصیلی را نیز به‌جامعه ارائه خواهند کرد.»

همچنین نیک‌نژاد با اشاره به همین مسئله به روزنامه همدلی گفت: «قبل‌تر هم که بحث تاثیر معدل در کنکور مطرح شد، این موسسات کنکور در عرض یک تابستان خودشان را تغییر دادند و فوراً برای کسب معدل بالا در دبیرستان تبلیغ کردند. چراکه پول برای آن‌ها مهم است نه آینده بچه‌ها، معتقدم پول هرجایی وارد شود تمام روابط را به‌نفع خودش تغییر می‌دهد. کسانی که پول را به آموزش و بهداشت وارد کردند یا نادان هستند یا دارند از این وضعیت استفاده مالی می‌کنند.»

اما یکی از نکاتی که همواره درخصوص برگزاری آزمون کنکور مطرح بوده وجود استرس و نگرانی دانش‌آموزان و خانواده‌های آن‌ها است. نیک‌نژاد با اشاره به اهمیت کاهش نگرانی‌های کنکور سراسری بیان کرد: «مسئولین همیشه به‌دنبال این هستند که استرس کنکور را کم کنند، اما در این طرح که حالا معلوم نیست اجرایی شود یا نه، استرس کنکور به‌جای یک مرحله به پنج مرحله افزایش پیدا کرده است. یعنی قرار است آزمون تخصصی کنکور که توسط سازمان سنجش برگزار می‌شود دو مرحله داشته باشد و سه سال هم که امتحان نهایی در دبیرستان وجو دارد، لذا پنج مرحله استرس برای بچه‌ها ایجاد می‌شود.»

او درخصوص ریشه این استرس‌ها ادامه داد: «البته باید گفت این استرس و نگرانی برای کنکور از دل آموزش و پرورش بیرون نمی‌آید. این استرس برآمده از فرهنگ آموزشی کشور ما است. شما توجه کنید وقتی خانواده‌ها از همان اولِ شروع مدرسه، فرزند خودشان را آماده می‌کند که 12سال بعد برود کنکور بدهد، وقتی تمام نهادهای تاثیرگذار جامعه ما روی کنکور متمرکز هستند، این استرس ایجاد می‌شود. امروز آموزش عالی می‌گوید هرکس در بهترین دانشگاه ایران درس بخواند بهترین شرایط شغلی برایش فراهم می‌شود، این مسئله یک جور اهمیت کاذب به درون خانواده‌ها تزریق می‌کند. بنابراین بخش زیادی از استرس کنکور از دل آن نهادهایی بیرون می‌آید که یا دلسوز نادان هستند یا در انجام چنین رفتارهایی به پول دسترسی پیدا می‌کنند. این همان مافیای کنکور هست که چندسالی بر سر زبان‌ها شنیده می‌شود.»

این معلم دبیرستان بیان کرد: «تا وقتی خانواده‌ها از این‌که معدل فرزندشان چند است؟ یا از این‌که چه رشته‌ای را می‌خواهد برای دانشگاه انتخاب کند نگران نباشند اصطلاحاً سر کیسه را شل نمی‌کند و پولی برای این کلاس‌ها و کتاب‌ها پرداخت نمی‌کند، بنابراین این استرس باید از جایی به خانواده‌ها تزریق شود تا آن‌ها حاضر به خرج کردن پول شوند. بنابراین دائم خانواده‌ها را می‌ترسانند یا بچه‌ها را سرکوفت می‌زنند تا از آن‌ها پول بگیرند. لذا تا پول درخصوص مسئله کنکور وجود دارد نباید انتظاری داشت با این تغییرات شکلی تغییری در محتوای اصلی ماجرای کنکور ایجاد شود. به‌نظرم هرچقدر هم شکل و شمایل کنکور را تغییر دهند مادامی که در آن ایجاد استرس و دریافت پول مطرح است، ماجرا ادامه دارد.»

او در پایان بیان کرد: «تزریق استرس به‌خانواده‌ها طوری بوده که نمی‌شود آن‌ها را قانع کرد فقط 7درصد دانشگاه‌های کشور دولتی است. یعنی در نهایت 7درصد دانش‌آموزان کلاس دوازدهمی ما سر کلاس دانشگاه دولتی می‌نشینند، با این وجود باید پرسید چرا این همه استرس و نگرانی به خانواده‌ها تزریق می‌شود و خانواده‌ها چرا این مقدار آسیب روانی برای فرزندان‌شان می‌آورند. البته من در این باره دولت‌ها و صداوسیما را مقصر می‌دانم که این شرایط را برای خانواده‌ها توضیح نمی‌دهند. درحالی که برعکس خود صداوسیما که قرار است به‌تعبیری دانشگاه باشد، تبدیل به بازوی مافیای کنکور و موسسات آموزشی شده است.»