یکی از دغدغه‌های جدی مرحوم دکتر صادق آئینه‌وند که در مقال دیگر به آن اشاره کرده‌ام، حرکت از تاریخ‌نگاری انقلابی به تمدن‌پژوهی و تمدن‌نگاری بود. ایشان درهمین‌راستا سعی داشت چه در ساحت نهادهای ذی‌ربط رسمی و چه در شورای تحول علوم انسانی، تبیین کند که نمی‌توان علمی را با لباس دولتی تدوین کرد. او با مدد از تجربه‌های تاریخی اسلام - مثل آنچه خواجه‌نظام‌الملک طوسی با تأسیس مدارس نظامیه قصد داشت پیش ببرد- تلاش می‌کرد این واقعیت را جا بیندازد که چیزی به نام علم دولتی نداریم. علم، «پدیده مدنی» است؛ یعنی در ساحت اجتماع- آن هم جامعه‌ای که به آزاداندیشی باور داشته باشد- علم تولید می‌شود و رشد می‌کند. می‌خواهم به این باور آئینه‌وند این نکته را اضافه کنم علت اینکه توسعه علمی باید فرایندی مدنی باشد به این جهت است که در روند گسترش علم مدنی، سرمایه‌های نمادین جامعه هستند که پیوسته در دادوستد فرهنگی‌اند و در این دادوستد، از «زبان» و «نظام زبان‌شناسی» آزاد بهره می‌گیرند درحالی‌که در فرایند علم دولتی، دولت است که زبان را در اختیار خود می‌گیرد..

 ... تا نظام زبان‌شناسی خاصی تولید کند (این تعبیر و برداشت از بوردیو است). راوی علم وابسته به ساحت رسمی چون خود را بنیان علم و به تعبیر دیگر، خویشتن را «خودبنیاد» می‌داند و نمی‌داند یا نمی‌خواهد بداند خودش هم بخشی از یک موج تاریخی است (همان تئوری تاریخیت نظریه یا NEW HISTORICISM) بنابراین علم و دانش خود را کارآمد هر زمانی می‌داند و سعی می‌کند نسخه‌ای ثابت به نام علم دولتی صادر و این را تفهیم کند که بیرون از این ساحت چیزی به نام علم وجود ندارد. علت این‌همه، باور به آمیختگی علم و سیاست است بنابراین دکتر آئینه‌وند هم مانند هر فرهیخته دانشگاهی‌ای معتقد به وجود چنین علمی نبود و اعتقاد داشت برای فهم علم باید به عصری‌کردن آن پرداخت (رجوع کنید به مصاحبه او با مهرنامه شماره ٣٤). مهم آن است که روح ما علمی باشد نه پوست و ظاهر جامعه. چه زیبا سروده است نزار قبانی که « لقد لبسنا قشرةَ الحضارهْ والروحُ جاهلیّهْ»! خلاصه آنکه باید به نقد تاریخی پرداخت؛ نقدی که با پشتوانه کلام وحی یعنی قرآن، آغاز می‌شود و این نقد حتی به تعبیر «محمد ارکون»، عقل دینی را دربر می‌گیرد تا قرائت ایدئولوژیک را کنار بگذارد. در آن صورت است که اسلام اصلی قرآنی از تجلی تاریخی آن یا همان اسلام تاریخی که با روح سنت نبوی و علوی در تعارض است، متمایز می‌شود. در سایه اسلام قرآنی و وحیانی است که «علم مدنی» قدرت می‌گیرد.