گر برجام بد بود چرا ترامپ از آن خارج شد،‌ اگر می‌گویید خارج شدن ترامپ از برجام بد بود، مگر ترامپ از قرارداد آب و هوا خارج نشد؟ مگر ترامپ از قرارداد موشک‌های میان‌برد خارج نشد؟ آیا آن‌ها را هم شوروی سابق بد مذاکره کرده بود؟ چرا خطای استعمارگر را به پای مبارزین با استعمار می‌آوریم؟ فراموش نکنیم همان قدر که سلاح ما مهم است، مردم هم مهم هستند مردم را کوچک نکنیم.

ساعت ۱۴:۳۰ سه‌شنبه، ۲۹ خرداد ۱۴۰۳ میزگرد سیاست خارجی با حضور مسعود پزشکیان نامزد ریاست‌جمهوری و دو تن از مشاوران او برگزار شد. سمت راست پزشکیان، محمدجواد ظریف نشسته بود و سمت چپ او، مهدی سنایی، سفیر سابق ایران در مسکو. با توجه به اعلام حضور ظریف در این برنامه و قرار داشتن یکی از اساتید دانشگاه نزدیک به سعید جلیلی در ترکیب کارشناسان، پیش‌بینی می‌شد که احتمالاُ صحبت‌های مهم و داغی مطرح شود. البته، ترکیب کارشناسی میزگردها منصفانه چیده شده است.

در برنامه سیاست خارجی برای تمام نامزدها، سیدمحمدکاظم سجادپور، دیپلمات باسابقه، دوست و مشاور ظریف، ابراهیم متقی، استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی و فؤاد ایزدی، استاد دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران به‌عنوان کارشناس حضور دارند. سجادپور میانه‌روی را نمایندگی می‌کند، متقی مواضع متفاوتی داشته و طیف فکری‌اش مشخص نیست و ایزدی در انتهای طیف رادیکال موسوم به انقلابی قرار دارد.

پیش‌بینی‌ها این بود که برخورد احتمالی میان ظریف و ایزدی شکل بگیرد. بزرگ‌ترین ایرادها و مغالطه‌ها نیز از سوی ایزدی مطرح می‌شد. پای روحانی و دو دولت او نیز به میان آمد. اما جواد ظریف در چند دقیقه‌ پایانی برنامه که صحبت‌های خود را مطرح کرد، این کارشناس را مخاطب قرار نداد و صرفاً به پاسخ دادن اکتفا کرد.

تسلط ظریف بر مسئله سیاست خارجی، گفتمان انقلاب اسلامی، تاکید بر آن بخش‌هایی از حقیقت که طی این سال‌ها از سوی تندروها بیان نمی‌شد از جمله مسائلی بود که مورد توجه کاربران در فضای مجازی قرار گرفت. حسام‌الدین آشنا، مشاور حسن روحانی درباره حضور تلویزیونی ظریف، این‌طور نوشت: «۸ سال در ۸ دقیقه مرور شد، ۱۱ سال در ۸ دقیقه دود شد».

براساس تفسیر برخی رسانه‌ها، اشاره او به ۸ سال دولت روحانی، ۱۱ سال فعالیت دولت در سایه سعید جلیلی و ۸ دقیقه صحبت ظریف در برنامه سیاست خارجی است.
رفت و برگشت با پزشکیان

فؤاد ایزدی گفت: در جلسه گذشته از شما این سوال پرسیده شد که آیا دولت شما دولت سوم آقای روحانی خواهد بود و امروز شاهد آن هستیم که با وزیر دولت روحانی و سفیر آن دوره در برنامه حضور دارید و از این رو این ذهنیت که دولت شما دولت سوم روحانی است، خیلی دور نیست، بحث تحریم‌ها از اظهارات برجسته شما بود؛ آیا می‌دانید که تحریم‌ها بعد از برجام بیشتر شد و تحریم کاتسا که شدیدترین تحریم‌ها است بعد از برجام تصویب شد؟ در ایام مذاکرات برجام برخی از افراد هشدار می‌دادند که اعتماد به آمریکا هوشمندانه نیست و تصویب برنامه در سازمان ملل این الزام را ایجاد می‌کند که آمریکا در فرجام بماند اما همان زمان ترامپ اعلام کرد که از برجام خارج می‌شود و همان دوره احتمال ریاست‌جمهوری ترامپ وجود داشت؛ آقای روحانی در اردیبهشت سال ٩٢ در دانشگاه صنعتی شریف اعلام کرد که آمریکا کدخدا است و توافق با کدخدا راحت‌تر است و این پروژه اصلی آقای روحانی بود؛ اگر دولت شما متفاوت از دولت روحانی است، دولت شما در این حوزه چه تفاوتی خواهد داشت؟

پزشکیان درباره لزوم برداشتن تحریم‌ها گفت: این خیلی ساده است می‌خواهیم دعوا کنیم، یا مشکل را حل کنیم؟ اگر می‌خواهیم دعوا کنیم که هیچ، اگر می‌خواهیم حل کنیم کارشناسان باید کمک کنند. اگر دعوا کنیم روزبه‌روز مردم را بدبخت خواهیم کرد. اگر تحریم‌ها را حل کنیم زندگی مردم را راحت‌تر خواهیم کرد. مشکل سیاستمداران کشور است که چگونه می‌خواهند مشکلات را حل کنند. اگر در تحریم بمانیم مردم را بدبخت خواهیم‌ کرد و رشد نخواهیم کرد. نباید کوتاه بیاییم.
ورود ظریف

صحبت‌های ظریف دو بخش داشت. وزیر امور خارجه پیشین کشورمان در بخش اول صحبت‌هایش گفت: «سیاست جمهوری اسلامی براساس قانون اساسی توسط مقام معظم رهبری به صورت خطوط کلی ارائه می‌شود و سه اصل عزت، حکمت و مصلحت راهنمای سیاست خارجی است و چارچوب سیاست خارجی را تشکیل می‌دهد. در این سیاست خارجی بسیار بسیار مهم است چه کسی در خیابان پاستور و در خانه رئیس‌جمهور نشسته است، رئیس‌جمهور است که سیاست‌ها را می‌سازد و برای تصویب به شورایعالی امنیت ملی و به حضور مقام معظم رهبری ارائه می‌کند. رئیس‌جمهور است که سیاست‌ها را اجرا می‌کند و کسی که با نگرش روشن هم خودش خط دارد ولی باور دارد باید از متخصصان و کارشناسان استفاده کند، این فرد می‌تواند در آینده کشور نقش داشته باشد.»

ظریف در این بخش به کنایه‌ها مبنی بر بد بودن برجام، دیپلماسی ذلت، تحریم‌های کاتسا، مؤلفه‌های قدرت، افزایش آمار فروش نفت و نکات دیگری که از سوی ایزدی و متقی مطرح شد، پاسخ داد. 

ظریف درباره مؤلفه‌های قدرت، اظهار داشت: «آنچه به ایران قدرت داده، قدرت معنایی است که همان گفته امام یعنی پیروزی خون بر شمشیر است و قدرت معنایی مقاومت را اجرا کرد. قدرت در ایران در سال ١٣۶١ در میانه جنگ ایجاد شد؛ در مقاومت لبنان و فلسطین با پیام انقلاب اسلامی ایران و نپذیرفتن زور ایجاد شد.»

او ادامه داد: «به دلیل همین قدرت معنایی، اسرائیل که در هر جنگی یک ماهه پیروز می‌شد امروز پس از ٨ ماه نتوانسته در برابر گروهی ایستادگی کند و افسانه پیروزی اسرائیل شکست خورده‌ است، ما پای مقاومت ایستاده‌ایم و این قدرت معنایی انقلاب را از دست نخواهیم داد.»

ظریف در واکنش به صحبت‌های ایزدی، کارشناس برنامه و اظهارات کاربران شناخته‌شده و ناشناس مربوط به جریان فکری جلیلی، گفت: تحریم را  با عدد نمی‌شمارند و این کار مغلطه‌ است. می‌گویند ٨٠٠ تحریم دوره احمدی‌نژاد را ظریف به ١۵٠٠ تحریم رساند. دو تحریم بر خود من اعمال شد. این تحریم‌ها مربوط به افراد، نهادها و شرکت‌هاست. اما بپرسید سیستم بانکی، نفت، پتروشیمی و کشتیرانی ایران چه زمانی تحریم شد؟»

وزیر خارجه پیشین کشورمان درباره ادعای وضع تحریم‌های جدید پس از برجام، گفت: «کاتسا هم تحریم جدیدی نداشت. قانون کاتسا هیچ تحریم جدیدی ندارد چون برجام اجازه نمی‌داد تحریم جدیدی توسط آمریکا وضع شود. تحریم‌های پیشین را یکپارچه کرد. مردم ما دیدند در سال ۹۵ و ۹۶ دو سال متوالی تورم تک‌رقمی و رشد دورقمی داشتیم.»

این دیپلمات پیشین کشورمان در پاسخ به یکی از پرسش‌کنندگان گفت: «من هم می‌توانم بگویم همان دوران می‌گفتند اینکه آمریکا می‌گوید از برجام خارج می‌‌شود جنگ زرگری است چون برجام به نفع آمریکا است بنابراین از این بحث‌ها استفاده نکنیم.» ظریف ادامه داد: ایران تنها کشوری بود که توانست از اسنپ‌بک استفاده کند و در همان دولت روحانی که شما از آن دلخور هستید توانستیم آمریکا را سه بار در شورای امنیت سازمان ملل محکوم کنیم و سانتریفیوژهای آی‌آر ۴ ایران را به‌ای‌آر ٩ و غنی‌سازی را از ٢٠ درصد به ۶٠ درصد برسانیم.

وی در پاسخ به این سوال که چرا بایدن به برجام برنگشت؟ پاسخ داد: «بایدن قصد برگشت به برجام را داشت اما به دو دلیل برنگشت؛ اول اینکه اسرائیل اجازه نداد و پس از آن آقای فخری‌زاده به شهادت رسید و عامل دیگر مصوبه قانون راهبردی مجلس بود، نگذارید که بگوییم در آن ۶ ماه تلخ چه گذشت.»

ظریف بیان کرد: «در آن ۶ ماه تلخ ما بارها می‌توانستیم برجام را زنده کنیم و ۳ سال از این فلاکت زجر نکشیم. اگر تعداد تحریم‌ها در دولت آقای روحانی با ترامپ از هزار تحریم شد هزار و پانصد تحریم، در دولت شهید رئیسی از ۱۵۰۰ تحریم به ۲ هزار و ۵۷۰ رسید، یعنی در  ۸ سال ۵۰۰ تحریم اضافه شد، در ۳ سال هزار تحریم اضافه شد؛ اگر می‌خواهیم با عدد سر مردم را شیره بمالیم درست بمالیم.»

وی با نشان دادن نمودارهای مربوط به نرخ تورم ادامه داد: «مردم ببینید در زمان تحریم چه شد؟ ببینید مردم تورم‌تان را کجا بردند؟ مردم ببینید رشد اقتصادی و فروش نفت‌تان را کجا بردند؟ گفتند ما یاد دادیم چگونه نفت را بفروشند، نخیر وقتی آقای بایدن آمد سیاست این شد که پیچ را شل کنند. اجازه بدهید آقای ترامپ برگردد آن وقت ببینیم دوستان چه می‌کنند؟»

برخلاف مناظره‌های ادوار پیشین و نامزدهای دیگر، نمای بسته‌ای از نمودارهای مورد استفاده ظریف نمایش داده نشد. ظریف ساعاتی پس از پایان این برنامه، نمودارها را در توئیتر (شبکه ایکس) منتشر کرد. وزیر امورخارجه پیشین کشورمان گفت: مردم مهم است در پاستور چه کسی نشسته باشد. مهم این است که ببینیم می‌توان با این وضعیت زندگی شما را بهتر کنیم.

وی یادآور شد: سه دولت را در گذشته داریم حضرت آقای حجت‌الاسلام خاتمی ذیل دستور رهبری عمل کردند ایران را سربلند کردند. معجزه هزاره سوم [محمود احمدی‌نژاد] هم خیال کرد ذیل دستور رهبری عمل می‌کند، جز تحریم با دبیر شورای امنیت ملی محترمی که امروز کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری است چیزی به دست نیاورد. دولت روحانی هم توانست کشور را سربلند کند از نظر همه دنیا و خود ترامپ برجام بزرگترین کلاهی بود که سر آمریکا رفت. متاسفانه شما هم گفتید برجام بزرگترین کلاهی بود که سر ایران رفت.

وزیر خارجه پیشین کشورمان تاکید کرد: اگر برجام بد بود چرا ترامپ از آن خارج شد،‌ اگر می‌گویید خارج شدن ترامپ از برجام بد بود، مگر ترامپ از قرارداد آب و هوا خارج نشد؟ مگر ترامپ از قرارداد موشک‌های میان‌برد خارج نشد؟ آیا آن‌ها را هم شوروی سابق بد مذاکره کرده بود؟ چرا خطای استعمارگر را به پای مبارزین با استعمار می‌آوریم؟

ظریف گفت: فراموش نکنیم همان قدر که سلاح ما مهم است، مردم هم مهم هستند مردم را کوچک نکنیم.