گام فراخ اردوغان به سوی برتری‌جویی منطقه‌ای

مینا محمدزاده

ترکیه از پایان ساخت ۱۷۰کیلومتر از دیوار بتونی مرزی این کشور با ایران خبر داد.

خبرگزاری آناتولی نوشت که ساخت ۱۷۰ کیلومتر از دیوار امنیتی که از چند سال پیش ساخت آن در استان وان در شرق ترکیه و در امتداد مرز ایران شروع شده بود، پایان یافته است.

قرار است این دیوار بتونی به طول ۲۹۵ کیلومتر در امتداد مرز ایران و ترکیه باشد. هدف از ساخت این دیوار، جلوگیری از «فعالیت‌های غیرقانونی» و «عبور غیرقانونی پناهجویان» عنوان شده است.

به گزارش خبرگزاری آناتولی، «تیم‌های ویژه فرماندهی گردان جستجو و پاکسازی مین وابسته به فرماندهی مهندسی ژاندارمری آنکارا در حال پاکسازی مین‌ها در امتداد مرز هستند تا ساخت و ساز ایمن‌تر دیوار و حفاری ترانشه‌ها را تسهیل کنند.»

بر اساس گزارش این رسانه نیروهای امنیتی ترکیه با فناوری‌های پیشرفته و پهپادها در نظارت بر مرز فعالیت خواهند داشت.

همچنین به گزارش روزنامه پرتیراژ صباح که از حامیان دولت ترکیه است، در ساخت این دیوار بلوک‌های سیمانی به عرض ۲ متر و ارتفاع سه متر به کار رفته و روی آن سیم خاردار نصب شده است. بنابر گزارش‌ها در طول این دیوار چندین برج دیده‌بانی هم قرار دارد که به فواصل ۳۰۰ متری از هم ساخته شده‌اند.

افزایش تدابیر امنیتی ترکیه در مرز با ایران

شهریور دو سال پیش، استاندار وان ترکیه با بیان اینکه هنگ مرزی مستقر در مرز با ایران به سطح تیپ ارتقا یافته، گفت: نیرو‌های ژاندارمری با ۹ گردان، ۴۴ پاسگاه و حدود ۱۵۰ برجک مراقبت درحال ایفای وظیفه در منطقه هستند.

محمد امین بیلمز همچنین از افزایش پله‌ای تدابیر امنیتی مرزی این کشور خبر داد.

همزمان با ساخت دیوار بتنی ترکیه در مرز ایران، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس گفت که وزرای امور خارجه و کشور باید در خصوص این تعرض اقدام کنند؛ اما دو سال و اندی گذشت و نه تنها صدای اعتراضی از هیچ جانبی بلند نشد، بلکه اردوغان این دیوار بتنی در امتداد مرزهای مشترک خود با ایران را به پایان رساند

ساخت این دیوار از شهرستان چالدران استان وان آغاز شد و از شمال تا شهرستان دوغوبایزید استان آغری و از جنوب تا شرستان یوکسک‌اوای استان حکاری ادامه یافت.

آن زمان نیز همچون امروز اعلام شد که این دیوار به منظور جلوگیری از ورود مهاجران غیرقانونی، ممانعت از قاچاق کالا و مواد مخدر و عبور و مرور تروریست‌ها طراحی شده است.

واکنش بهارستان به دیوارکشی اردوغان

تصمیم دولت اردوغان برای کشیدن دیوار میان کشورش با ایران که ماهیت آن برای غرور بسیاری از ایرانیان برخورنده بود؛ فارغ از اینکه ابعاد و دلایل سیاسی چنین تصمیمی چه بود؛ اعتراض نمایندگان مجلس را هم برانگیخت و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به تندی به این دیوارکشی تاخت.

محمود احمدی‌بی‌غش، با بیان اینکه «هوس‌بازی‌های اردوغان در مرزهای شمال غرب تمام‌شدنی نیست، گفت: «در جریان برخی حصارکشی‌ها، تعرض‌هایی به مرزهای ما می‌شود که وزرای امور خارجه و کشور باید در این خصوص اقدام کنند.»

وی همچنین از رد پای اردوغان در حمایت از طالبان گفت و بعد هم خطاب به او اظهار کرد: «آقای اردوغان! ایران، مکزیک نیست و تو هم رئیس‌جمهور آمریکای جنایتکار نیستی.»

بیش از دو سال و اندی از این اظهارات تند در مجلس گذشت، اما نه تنها صدای اعتراضی از هیچ جانبی بلند نشد، بلکه اردوغان این دیوار بتنی در امتداد مرزهای مشترک خود با ایران را به پایان رساند.

از بعد سیاسی، بسیاری معتقدند که مهاجران بهانه ترکیه برای کشیدن دیوار هستند، انگیزه اصلی اما خلاصی از شرارت‌های گروه‌های مزاحم دولت اوست که مشخصا کرد هستند. برخی تحلیلگران معتقدند که اتفاقا ایران نیز در راستای مقابله با گروه‌های جدایی‌طلب مخالفتی با دیوارکشی ترکیه ندارد و حتی از آن استقبال نیز کرده است

مهاجران و دیواری که به سرعت بالا می‌رود

گذشته از مسئله مهاجران افغان، که بهانه ساخت این دیوار اعلام می‌شود، ترکیه انگیزه‌های بسیار دیگری نیز از این دیوارکشی دارد. اولین انگیزه را باید در بلندپروازی‌های اردوغانی جستجو کرد. به عبارتی این دیوارکشی گذشته از هر نیتی، نشانی از آن حس برتری‌جویی اردوغان در خود دارد

به نظر می‌رسد آنچه در طالبان رخ داده، دست ترکیه را برای سرعت بخشیدن به کشیدن این دیوار بازتر کرده است. گزارش آناتولی هنگام ساخت این دیوار و در توجیه این اقدام اشاره کرد که به گفته مقام‌های آنکارا، استان وان یکی از مقاصد مهاجران افغان است و در هفته‌های اخیر با تشدید درگیری‌ها در این کشور، مهاجران به صورت غیرقانونی وارد ترکیه شده‌اند. حتی سال پیش از آنکه طالبان، افغانستان را تصرف کند، 500 هزار مهاجر افغان به صورت غیرقانونی وارد

ترکیه شدند.

ترکیه هیچ مرز مشترکی با افغانستان ندارد. در عوض از مسیر دریا به اروپا می‌رسد. از سوی دیگر افغانستان در همسایگی ایران است. همین چند گزاره در کنار هم موجب شده تا افغان‌ها به ایران بیایند تا سپس وارد ترکیه و از آن جا راهی اروپا شوند.

در چنین شرایطی ایران یک مرز بدون دیوار دارد و ترکیه ساخت دیواری را به پایان رسانده است که ادعا می‌شود بعد از دیوار چین و دیواری که ترامپ میان آمریکا و مکزیک کشید، طولانی‌ترین دیوار جهان است!

انگیزه‌های نهان اردوغان برای دیوارکشی

هشتگ «مرزها را ببندید» که روز ۱۲ ژوئیه 2021 به دنبال انتشار گزارش‌ها در رابطه با هجوم مهاجران افغان به سوی ترکیه به شکل گسترده در شبکه‌های اجتماعی رواج یافت، احتمالا نشان‌دهنده حمایت عمومی از تلاش‌های دولت است.

البته گذشته از حمایت داخلی و مسئله مهاجران، ترکیه انگیزه‌های بسیار دیگری نیز از این دیوارکشی دارد. اولین انگیزه را باید در بلندپروازی‌های اردوغانی جستجو کرد. ترکیه در میان همسایگان ایران از بقیه پیشرفته‌تر و مرفه‌تر است و اردوغان در آن در هر نقطه از منطقه دست به ماجراجویی می‌زند تا ترک‌ها را به شکوه دوران عثمانی بازگرداند. این دیوارکشی گذشته از هر نیتی، نشانی از آن حس برتری‌جویی اردوغان در دل خود دارد.

چرایی سکوت و تایید تلویحی ایران

از بعد سیاسی، بسیاری معتقدند که مهاجران بهانه ترکیه برای کشیدن دیوار هستند، انگیزه اصلی اما خلاصی از شرارت‌های گروه‌های مزاحم دولت اوست که مشخصا کرد هستند. برخی تحلیلگران معتقدند که اتفاقا ایران نیز در راستای مقابله با گروه‌های جدایی‌طلب مخالفتی با دیوارکشی ترکیه ندارد و حتی از آن استقبال نیز کرده است. چند سال پیش وقتی موضوع دیوارکشی در مرز ایران به تازگی مطرح شده بود، سخنگوی وزارت خارجه در واکنش به آن گفت که جمهوری اسلامی از هر اقدامی در جهت کمک به ثبات مرزهای دو کشور حمایت می‌کند. همچنین کشیدن این دیوار بلند و مجهز در مرز ایران، افغان‌ها را نسبت به عبور از آن، رسیدن به ترکیه و سپس سفر به اروپا ناامید کرده و دست کم جلوی مهاجرت افغان‌هایی که به این نیت وارد ایران می‌شوند را خواهد گرفت.