رنج‌های پتروشیمی

هنوز زمستان نرسیده ناترازی گاز به شکل چشمگیری بیشتر شده و انجمن کارفرمایی پتروشیمی اعلام کرده‌ گاز صرفه‌جویی‌شده مشترکان را با قیمتی بالاتر از طریق وزارت نفت می‌خرند تا بلکه بتواند جلوی قطعی گازش را بگیرد و مانع افت شدید تولید شود. هم‌زمان آمریکا هم در بیانیه جدیدش نه‌تنها پتروشیمی‌ها که واسطه‌ها و شرکت‌های مستقر در مقاصد تجارت پتروشیمی ایران را تحریم کرده‌ است.

شرق؛ هنوز زمستان نرسیده ناترازی گاز به شکل چشمگیری بیشتر شده و انجمن کارفرمایی پتروشیمی اعلام کرده‌ گاز صرفه‌جویی‌شده مشترکان را با قیمتی بالاتر از طریق وزارت نفت می‌خرند تا بلکه بتواند جلوی قطعی گازش را بگیرد و مانع افت شدید تولید شود. هم‌زمان آمریکا هم در بیانیه جدیدش نه‌تنها پتروشیمی‌ها که واسطه‌ها و شرکت‌های مستقر در مقاصد تجارت پتروشیمی ایران را تحریم کرده‌ است. رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی معتقد است که نه‌تنها ایده انجمن کارفرمایی برای خرید گاز بی‌معنی است و ممکن است از این بابت با کاهش تولید مواجه باشیم بلکه صادراتمان نیز احتمالا تا حدودی مختل خواهد شد؛ چرا‌که پیداکردن خریداران، واسطه‌ها و کانال‌های مالی جدید زمان‌بر است. این در حالی است که قرار است 15 میلیارد دلار از درآمدهای ارزی کشور از طریق صادرات پتروشیمی‌ها تأمین شود.

صنایع پتروشیمی گرفتار کمبود گاز

طبق گزارش‌های داخلی با آغاز روزهای سرد کشور، از ۱۰ روز گذشته تا‌کنون، میزان مصرف بخش خانگی و تجاری ۱.۵ برابر افزایش یافته و همین موجب شده ناترازی تولید و مصرف گاز بیشتر شود. تا جایی که مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران به ایسنا گفته در این شرایط اولویت با اعمال محدودیت برای صنایع فولاد و پتروشیمی است و به غیر از این دو مواردی نیز وجود دارد که پس از هماهنگی با وزارت صمت در صورت لزوم اعمال خواهد شد.

هم‌زمان مهدوی‌ابهری، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی، اعلام کرده که این صنعت برای سرمایه‌گذاری در میادین گازی اقدام کرده‌ اما فعلا گاز صرفه‌جویی‌شده مشترکان را با قیمت خوب از طریق وزارت نفت می‌خرند. او گفته که به وزارت نفت پیشنهاد داده‌ایم در چهار ماه آذر، دی، بهمن و اسفند هر مقدار که مشترکان خانگی‌ یا واحدهای صنعتی صرفه‌جویی داشته باشند، گازی که دولت به قیمت ۱۲۰ تومان به آنان می‌دهد را حدود سه هزار تومان خریداری کنیم.

به گفته او با این روش در صورت صرفه‌جویی سه درصدی مشترکان خانگی در اوج مصرف، به‌طور میانگین روزانه ۱۵ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی محقق خواهد شد و تولید صنعت پتروشیمی در زمستان قطع نمی‌شود.

تحریم جدید مقاصد اصلی صادرات را نشانه گرفت

درحالی‌که احتمال جیره‌بندی و قطعی برق در این صنعت میزان تولید را در معرض خطر قرار داده، آمریکا نیز چند ‌روز پیش تحریم‌های تازه‌ای علیه این بخش پتروشیمی کشور وضع کرده است.

وزارت خزانه‌داری این کشور با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که شبکه‌ای از تولیدکنندگان پتروشیمی ایرانی و همچنین شرکت‌های پوششی در چین و امارات که از شرکت پتروشیمی تریلیانس و شرکت بازرگانی پتروشیمی ایران حمایت می‌کنند، مشمول تحریم شده‌اند.

به گفته وزارت خزانه‌داری آمریکا، این شرکت‌ها نقش مؤثری در دلالی فروش محصولات پتروشیمی ایران در خارج از این کشور داشته‌اند و به‌صورت یک شبکه به انجام معاملات بین‌المللی و دور‌زدن تحریم‌های ایران کمک و از فروش محصولات پتروشیمی ایران به مشتریان در چین و سایر منطقه شرق آسیا حمایت می‌کند.

نگاهی به فهرست شرکت‌های تحریم‌شده نشان می‌دهد این شرکت‌های فعال در صنایع نفتی و پتروشیمی، در کشورهایی مانند چین، امارات و هند که بیشترین مراوده تجاری را با ایران دارند، مستقر هستند. این یعنی ایران اکنون با چالشی بزرگ مواجه است؛ چرا‌که طرف مقابل دقیقا محصولات و مقاصد اصلی صادراتی‌اش را نشانه گرفته است و به نظر می‌رسد ایران دیگر راه چندان ساده‌ای برای دورزدن تحریم و رسیدن به مقاصد تجاری و صادراتی ندارد.

گواه این ادعا می‌تواند بررسی آماری صادرات ایران در سال‌های گذشته باشد؛ زمانی که ایران خروج آمریکا از برجام را تجربه کرد. گمرک در گزارشی از وضعیت تجارت خارجی ایران که مربوط به پنج‌ماهه ابتدایی آن سال می‌شد، اعلام کرد که در بازه زمانی مورد اشاره چین، امارات و هند در کشورهای عمده صادراتی و به‌ترتیب در رتبه‌های اول، سوم و پنجم قرار دارند.

از آن زمان به بعد اگرچه آمار دقیقی از صادرات محصولات پتروشیمی وجود ندارد، ولی می‌توان به آخرین داده‌های سازمان توسعه تجارت استناد کرد که نشان می‌دهد در سال گذشته گروه «پتروشیمی و پایه نفتی» با ارزش صادراتی حدود ۱۲میلیارد‌دلاری در صدر کالاهای صادراتی ایران قرار دارد و بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده قرار است صادرات این محصولات در سال جاری به ۱۵ میلیارد دلار برسد.

با کنار هم قراردادن این داده‌ها می‌توان به اهمیت تحریم‌های جدید آمریکا پی برد. با این حساب سایه تحریم‌های آمریکا این بار بر تنها روزنه‌های باقی‌مانده و 15 میلیارد دلار از درآمدهای ارزی ایران سنگینی می‌کند.

آخرین روزهای خوش پتروشیمی‌ها

چند روز پیش دبیر‌کل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی به یک وب‌سایت اقتصادی گفته که میزان تولید محصولات پتروشیمی از نظر وزنی در هفت‌ماهه امسال نسبت به سال گذشته هفت درصد و میزان صادرات هم ۱۳ درصد افزایش یافته است.

به گفته او میزان تولیدات محصولات پتروشیمی از نظر وزنی در هفت‌ماهه سال ١۴٠٠ معادل 38.6میلیون تن بوده که با هفت درصد افزایش در سال ١۴٠١ به 41.5میلیون تن رسیده. وزن صادرات نیز از 15.5میلیون تن در هفت‌ماهه سال پیش به 17.5 میلیون تن رسیده و بیانگر افزایش ١٣درصدی است.

طبق اظهارات این مسئول بنابر این افزایش تولید و صادرات میزان ارز‌آوری پتروشیمی هم ٣٠ درصد افزایش یافته است. او توضیح داده: «‌در هفت‌ ماه سال گذشته، هفت میلیارد و ٩١ میلیون دلار به نیما ارز دادیم که این عدد امسال به هشت میلیارد و ٧٣٣ میلیون و ٣٠٠ هزار دلار رسید، یعنی ٢٣ درصد ارز بیشتری به نیما داده شد».

دور از ذهن نیست که این افزایش تولید در روزهای گذشته به خبر تأمین گاز مورد نیاز این صنعت باز‌می‌گردد. به گزارش خبرگزاری شانا ابتدای مهرماه تا 15 آبان‌ماه رکورد تحویل گاز به نیروگاه‌ها و صنایع عمده (فولاد، سیمان و پتروشیمی) شکسته شده بود که در نتیجه آن‌ هم فعالیت این صنایع به‌صورت پایدار استمرار پیدا کرد.

از سوی دیگر در این بازه زمانی هنوز خبری از تحریم‌های جدید آمریکا هم نبوده تا مشکلی پیش پای صادرات بگذارد، باید پرسید از حالا به بعد که پتروشیمی‌ها احتمالا با جیره‌بندی گاز و تحریم‌های سفت‌وسخت آمریکا مواجه هستند، چه سرنوشتی خواهند داشت؟

طرح انجمن کارفرمایی بی‌معنی است

حمید حسینی، رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه صادر‌کنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران، در پاسخ به این سؤال به «شرق» می‌گوید: «میزان افت تولید پتروشیمی تماما بستگی دارد به میزان سرمای زمستان پیش‌رو و تعداد روزهای قطعی گاز این صنایع»؛ چرا‌که به اعتقاد او ایده انجمن کارفرمایی پتروشیمی برای خرید گاز صرفه‌جویی‌شده مردم کمکی به ‌جلوگیری از قطعی خوراک واحدهای پتروشیمی نمی‌کند.

حسینی ادامه می‌دهد: در شرایط کمبود گاز شکی نیست که پیش از هر‌کس سراغ فولاد و پتروشیمی بروند و گازشان را قطع کنند. در شرایط سرما چاره‌ای نیست اما اینکه انجمن کارفرمایی الان تازه به این فکر افتاده که گاز صرفه‌‌‌جویی‌شده مردم را بخرد، بی‌معنی است؛ چون از نظر من اگر قصد اقدامی در این راستا را داشتند، باید پیش‌تر شروع کرده و گاز ذخیره می‌کردند یا حداقل به فکر واردات گاز مورد نیازشان بودند یا صرفه‌جویی را در خود واحدهای مصرفی اعمال می‌کردند. بنابراین این نوع طرح‌ها به نظر من کمکی به جلوگیری از قطعی خوراک واحدهای پتروشیمی نمی‌کند. پتروشیمی‌ها راهی ندارند جز اینکه این مدت کارهای جانبی‌شان را انجام بدهند و دعا کنند درجه هوا در طول روزهای باقی‌مانده سال پایین نباشد.

سایه سنگین تحریم‌ها بر درآمد 15 میلیارد دلاری ایران

رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه صادر‌کنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی تأثیر تحریم بر مسیر صادرات را نیز این‌بار کمی متفاوت ارزیابی و عنوان می‌کند: اگرچه اینکه آمریکا چند‌باره شرکت‌های پتروشیمی ما را تحریم می‌کند چندان اثر ندارد، چون شرکت‌های پتروشیمی، شرکت نفت و فراورده‌های پتروشیمی همه از پیش در لیست تحریم بوده‌اند اما وقتی کانال‌های واسط، صرافی‌ها و شرکت‌های خریدار هم با تحریم مواجه می‌شوند، قطعا مشکلاتی برایمان ایجاد خواهد شد.

او می‌افزاید: علت این مشکل این است که زمان می‌برد تا بتوانیم مشتری‌های دیگری را جایگزین کنیم و کانال‌های تازه برای نقل‌و‌انتقال پول پیدا کنیم. وقتی خریدار بداند آمریکا در تحریم‌ها جدی است و ردیابی و برخورد می‌کنند و برایش عواقب سنگین دارد، چون در لیست تروریستی قرار می‌گیرند و حتی آمریکا می‌تواند دستگیرشان کند، طبیعتا به‌راحتی خرید نمی‌کند. این سیستم فروش ما را با مشکل مواجه می‌کند.

به گفته او آمریکا می‌داند که از این طریق می‌تواند به ما فشار بیاورد برای همین هم تصمیم دارد در فرایند فروش ما سرویس حمل‌ونقل، صرافی، افرادی که بروکری می‌کنند و... را هم با مشکل مواجه ‌کند.