حضور گسترده مسئولان در پلتفرم‌های تحت نظارت دشمن!

سعیده علیپور

اگر تاکنون به واسطه مواضع پا در هوای وزیر ارتباطات شکی در کار بود، دیروز با سخنان رئیس سازمان پدافند غیرعامل و یکی از نمایندگان اصولگرای مجلس تکلیف یکسره شد. این دو تن صریحا اعلام کردند که واتساپ و اینستاگرام رفع فیلتر نمی‌شوند؛ چرا که از نظر آنها «این دوپلتفرم در حوادث اخیر، با دشمن در خارج از کشور و با منافقین و رژیم صهیونیستی نوعی هماهنگی داشته و این موضوع اثبات شده است».

با این حال خیلی زودتر از آنچه گمان بیرید، یکی از این دو شخص در پلتفرم‌های فیلترشده‌ی اینستاگرام حاضر شد و پستی را به اشتراک گذاشت. موضوعی که این روزها تنها مختص به بهروز محبی‌نجم‌آبادی، نماینده اصولگرای سبزوار در مجلس شورای اسلامی نیست و بسیاری دیگر از نمایندگان و مقامات مسئول کشور را شامل می‌شود. حتی برخی در شورای امینت ملی که پای فرمان فیلترینگ گسترده را امضا کرده و سپس با حضور در همین شبکه‌های فیلترشده مواضع و بیانات و دیدگاه‌ها و نقطه نظراتشان را به اشتراک گذاشتند.

ابراهیم رئیسی، محمد باقر قالیباف، ناصر کنعانی، حسین امیر عبداللهیان، عزت الله ضرغامی و بسیاری دیگر از جمله سیاستمدارانی هستند که در اینستاگرام فیلتر شده، فعال هستند.

گویی مسئولانی که بر فیلترینگ مُهر تایید زده و بر طرح صیانت و استفاده از اینترنت ملی اصرار می‌ورزند و حامی «پرده آهنین» هستند که برای مردم ساخته شده؛ خود چنان پایبند قانون نیستند و احتمالا با دسترسی به اینترنت بدون فیلتر یا حتی فیلترشکن استوری و پست‌هایشان همانند گذشته به راه است. حال اینکه مخاطب این پست‌ها و استوری‌ها دقیقا چه کسانی هستند چندان واضح نیست. تنها در یک ماهه اخیر، آزادی عمل مقامات در دور زدن فیلترینگ در حالی است که در پس شعارهایشان برای مردم؛ بسیاری از کسب و کارهای اینترنتی و آنلاین بسته و ضرر‌های مالی فراوانی نصیب کشور شده است.

پافشاری بر کوچ کاربران به پلتفرم‌های داخلی

دیروز سردار غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیر عامل صریحا گفت که «تشخیص اولیه شورای امنیت کشور بر این است که این دو پلتفرم ‌مُخل امنیت مردم هستند».

اما، در این روزهایی که اینترنت عملا ملی شده است و تنها در ساعتی از شبانه روز آن هم در صورت دسترسی به انواع و اقسام فیلترشکن می‌توان به سختی به اینترنت جهانی دست پیدا کرد، سردار جلالی اینگونه اوضاع را تفسیر می‌کند: «شاهد یک مهاجرت نرم در شبکه‌های داخلی هستیم که توسط مردم به صورت ارادی انجام ‌می‌شود»!

بهروز محبی نجم‌آبادی، نماینده سبزوار در مجلس هم در سخنانی مشابه در گفت و گو با رویداد 24 ضمن تاکید بر عدم رفع فیلترینگ دو پلتفرم مذکور گفت که «ان‌شاءالله مردم به روبیکا اقبال نشان خواهند داد، چون امنیت کشور مطرح است. روبیکا از مرز ۱۵ میلیون نصب‌کننده هم عبور کرده و از طرفی، پلتفرم‌های ایتا و سروش را هم داریم».

درحالی که وزارت ارتباطات در یک ماه گذشته حتی یکبار درباره آمار میزان نرخ افزایش استفاده از اپلیکیشن‌های ایرانی سخن نگفته، دیروز مشاور فرمانده سپاه پاسداران نیز از افزایش ظرفیت پنج برابری کوچ کاربران به اپلیکیشن‌های ایرانی سخن گفت.او در حاشیه سخنرانی خود در جمع طلاب خوزستانی با محور بصیرت و روشنگری درباره حوادث اخیر گفت: «الان ظرفیت کوچ پیام‌رسان‌های داخلی پنج برابر افزایش یافته و خیلی کمتر به سمت فیلترشکن می‌روند، اما در کل اگر بتوان ظرفیت‌های لازم را در پیام‌رسان‌های داخلی ایجاد کرد، استقبال مردم بیشتر خواهد بود».

سخن از اقبال از این پلتفرم‌های داخلی در حالی است که آمار‌ها نشان می‌دهد، رقم گرایش به نصب فیلترشکن برای دسترسی به اپلیکیشن‌های فیلترشده بسیار قابل توجه‌تر از رقمی است که در خصوص نصب روبیکا و دیگر اپلیکیشن‌های داخلی گفته می‌شود.

در پی ایجاد محدودیت‌های بیشتر برای اینترنت بین‌المللی و شبکه‌های اجتماعی اینستاگرام و واتساپ، چندی پیش پایگاه خبری اکسیوس اعلام کرد که استفاده از فیلترشکن در ایران با رشد 3 هزار درصدی روبه رو شده‌ است. براساس این آمار به نظر می‌رسد که فیلترینگ باعث نشده که کاربران به پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی روی آورند. تنها نتیجه این فیلترینگ، افزایش استفاده از فیلترشکن بوده است.

این روزها حتی برخی که در شورای امینت ملی پای فرمان فیلترینگ گسترده را امضا کرده‌اند، با حضور در همین شبکه‌های فیلترشده مواضع و بیانات و دیدگاه‌ها و نقطه نظراتشان را به اشتراک می‌گذارند و فعال هستند

پیش از ایجاد محدودیت‌های بیشتر هم غلامرضا نوری قزلجه، نماینده مجلس اعلام کرده بود که بر اساس آمارهای فعلی حدود ۸۰ درصد کاربران داخل کشور روی گوشی خود وی‌پی‌ان نصب کرده‌اند. عددی که اغراق نیست اگر اکنون آن را 99 درصد بدانیم.

کسب و کارهای آسیب دیده مردم

دیروز ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری در حالی که بار دیگر بر رشد و تولید و صادرات کشور تاکید داشت، اعلام کرد که «اگر رشد تولید و صادرات دشمن را عصبانی می‌کند، بگذار عصبانی شود و از این عصبانیت بمیرد». اما بر خلاف گفته‌های او اوضاع داخلی چنان هم برای کشورهای توسعه یافته غبطه‌برانگیز نیست. دیروز یک عضو اتاق بازرگانی از تأثیر نامطلوب فیلترینگ بر خط تولید کارخانه‌ها خبر داد و طبق برآورد‌ها تنها در مدت زمان یک ماه گذشته دقیقاً پس از قطع اینترنت و فیلتر شدن برخی شبکه‌های مجازی حدود ۳۵۰ هزار شغل آنلاین تعطیل شده‌اند.

وب‌سایت جهانی «نت بلاکس» مدعی شد که قطعی اینترنت در ایران ساعتی ۱.۵ میلیون دلار معادل ۴۵ میلیارد تومان زیان اقتصادی به ایران وارد می‌کند که این یعنی روزانه هزار میلیارد تومان به کسب و کارهای اینترنتی و اقتصاد کشورمان خسارت وارد می‌شود.

گزارش سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران از تاثیر محدودیت‌ها و قطع اینترنت بر کسب‌وکارها نشان می‌دهد تا ۱۷ مهرماه، بیش از ۴۱ درصد شرکت‌ها ۲۵ تا ۵۰ درصد درآمد خود را در این مدت از دست داده‌اند و حدود ۴۷ درصد هم بیشتر از ۵۰ درصد کاهش فروش داشته‌اند.

سخن از اقبال به پلتفرم‌های داخلی از سوی مسئولان در حالی است که آمار‌ها نشان می‌دهد، رقم گرایش به نصب فیلترشکن برای دسترسی به اپلیکیشن‌های فیلترشده بسیار قابل‌توجه‌تر از رقمی است که در خصوص نصب روبیکا و دیگر اپلیکیشن‌های داخلی گفته می‌شود

در این شرایط، چندی پیش سید احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد به لطمه‌ای که به کسب‌وکارهای اینترنتی وارد شده است، اشاره کرد و گفت که وزارت اقتصاد از همه ابزارهای خود برای ترمیم خسارت به کسب و کارها استفاده می‌کند و همه باید برای ترمیم لطمه‌هایی که در روزهای گذشته به کسب و کارهای حقیقی و مجازی وارد شده تلاش کنیم. دولت هم اهتمام دارد با ابزارهایی که در اختیار دارد برای جبران این خسارت‌های وارده به مردم اقدام کند.

روبیکا دردی دوا خواهد کرد؟

البته این ابزارها چیزی نیست جز اپلیکیشن‌های داخلی که در محدودیت‌های پیش از این مورد استفاده قرار گرفت و با وجود هزینه‌های بسیاری اقبالی در بین عموم مردم نیافت و حتی همانطور که پیشتر گفته شد مسئولان امر هم ترجیح می‌دهند از اپ‌های فیلتر شده به دست خود، به فعالیت در شبکه هیا اجتماعی مجازی ادامه دهند تا پلتفرم‌های داخلی.

در این میان سوپراپلیکیشن روبیکا که مسئولان مختلف این روزها فراوان به مردم توصیه می‌کنند نزدیک‌ترین و شبیه‌ترین پلتفرم به اینستاگرام است.

احتمالاً بسیاری از مخاطبان صداوسیما و حتی کاربران اینترنت در ایران با شنیدن نام روبیکا برنامه‌های صداوسیما برایشان تداعی شود. رابطه تنگاتنگ صداوسیما با این اپلیکیشن و تکرار نام آن در برنامه‌های رادیو و تلویزیون باعث شده بود عده‌ای روبیکا را متعلق به صداوسیما بدانند. موضوعی که بسیاری معتقدند خود عامل اصلی در شکست این پلتفرم بوده است چرا که این اپ یادآور رسانه‌ای جناحی و غیر مردمی است. این در حالی است که صداوسیما مالک این سوپراپلیکیشن نیست اما روابط همکاری گسترده و پرحاشیه‌ای میان این دو وجود دارد.

از یک سو، صداوسیما به‌طور گسترده این پلتفرم را تبلیغ و راه ارتباطی مخاطبان با برنامه‌ها را اپلیکیشن روبیکا معرفی می‌کند و از سوی دیگر روبیکا تهیه تعداد قابل توجهی از برنامه‌های صداوسیما را بر عهده داشته که اتفاقاً برنامه‌های مطرح و پرمخاطبی برای آنتن تلویزیون در سال‌های اخیر بوده‌اند.

اما این همکاری جنجالی از کجا شکل گرفت؟ انصاف‌نیوز درباره چگونگی شکل‌گیری این همکاری چنین نوشت: «سال ۹۶، صداوسیما از طریق یک مناقصه- که به گفته برخی از فعالان حوزه تبلیغات، درباره آن هیچ اطلاع‌رسانی اتفاق نیفتاده بود- تمامی تبلیغات سرویس‌های ارزش افزوده (VAS) و شرکت‌های حوزه صنعت پرداخت خود را با رقمی چند صد میلیاردی به شرکتی به نام توسکا داد. در حقیقت این شرکت به واسطه همان مناقصه، پیمانکار تبلیغات سازمان صداوسیما در این حوزه شد».

اما این اپلیکیشن که امید آن می‌رفت با هزینه زیاد پس از اعتراضات سال 96 و فیلتر اپلیکیشن پرطرفدار تلگرام مورد اقبال کاربران ایرانی قرار بگیرد در کنار پیام‌رسان‌های داخلی دیگری چون سروش شکست خورد و زیر سایه مهاجرت مردم به واتساپ از یادها رفت. هر چند این بار به نظر می‌رسد مسئولان برای اجبار بر کوچاندن مردم به این پلتفرم‌ها تلاش بیشتری خواهند کرد. البته این تلاش‌ها نه در راستای تبلیغ بیشتر برای این پیام‌رسان‌هاست، بلکه در راستای شدیدتر کردن فیلترینگ برای دسترسی سخت‌تر حتی با فیلترشکن به پیام‌رسان‌های محبوب خارجی است.

پیام‌رسان‌هایی که علی‌رغم شعارهای فراوان مسئولان حتی از گوشی‌های خود آنها هم پاک نشده است چه برسد از گوشی‌های هوشمند مردم.