بیداد سوءمدیریت، خاک و هوای سوزان

سعیده علیپور

«نیایید! شما رو به خدا دیگر نیایید! جمعیت حتی جای خواب ندارد. کمبود آب که هیچ، بحران سرویس‌های بهداشتی در پی بی‌آبی معضل شده است. خاک، گرما و جمعیت گرمازده و سرگردان بیداد می‌کند. غذا فراوان است، اما مدیریت هیچی».

این صدای یکی از زائران اربعین است که پشت مرزها گیر افتاده. یکی از مرزهای چهارگانه ایران و عراق. مرزی که دیروز خبر بسته شدنش بسیاری از عازمان اربعین را شوکه کرد.

دیروز رئیس ستاد مرکزی اربعین حسینی اعلام کرد که همه مرزهای منتهی به معابر خروجی زائران به عراق به دلیل نگرانی از امنیت و سلامت زائران تا اطلاع بعدی بسته شد.

سیدمجید میراحمدی هر چند این تصمیم را به دلیل نگرانی از نبود آمادگی و زمینه‌ها و بسترهای طرف عراقی در سرعت عمل پذیرش زائران، سرعت عمل در نقل و انتقالات و ناکافی بودن امکانات در آن سوی مرز، کثرت جمعیت و هوای گرم عنوان کرد، اما بسیاری این تصمیم را سوءمدیریت در اجرای پیاده‌روی اربعین امسال عنوان کردند. سوءمدیریتی که به دلیل امکان‌سنجی و تأمین نیازهای جمع کثیر راه‌پیمایان و بی‌توجهی به وقایع اخیر عراق رخ داده است.

شرایط خاص سیاسی عراق

اربعین امسال هم داستان خودش را دارد. داستانی که نه از دیروز که مرزها بسته شد بلکه از هفته‌های گذشته آغاز شد؛ یعنی زمانی که بلوای مقتدا صدر در عراق به پا خاست. با این حال مسئولان امر در ایران با گربه انگاشتن وقایع پیش‌آمده در عراق، مردم ایران را هر چه بیشتر به سفر عبادی و سیاسی اربعین تشویق و با ارائه انواع و اقسام تسهیلات، سیل جمعیت را به سوی مرزهای مختلف روانه‌ کردند. اما در نهایت در پیش گرفتن سیاستِ«گربه‌پنداری» وقایع کشور همسایه پاسخ نداد و آنچه درون مرزهای عراق اتفاق افتاد؛ به بسته شدن مرزها در آستانه اربعین منجر شد.

در این میان هر چند از مسئول ستاد اربعین امسال گرفته تا کسانی که در مرزها معطل مانده‌اند‌ از عازمین سفر می‌خواهند که سفرشان را متوقف کنند، اما رئیس‌جمهور در تماس تلفنی با وزیر کشور دستور رفع مشکلات موجود در مسیر پیاده‌روی زائرین را صادر کرده است. دستوری که معطل ماندگان پشت مرز را برای بازگشت به خانه‌هایشان دو دل و همچنان پشت مرزها نگه‌ می‌دارد.

نه فرش قرمزی پهن بود و نه زیرساختی مهیا

نزدیک به یک دهه است که سفر اربعین در ایران، که با عناوینی مثل جا ماندگان عاشورا اجرا می‌شود، به مراسمی مذهبی برای شیعیان و بیش از آن مانوری سیاسی بدل شده است. رویه‌ای که مسئولان در ایران اصلا آن را کتمان نمی‌کنند و جزئی جدایی‌ناپذیر از تشیع می‌دانند. اما این مانور که در برخی از سال‌ها با التفات بسیار از سوی حاکمیت، چنان باشکوه برگزار می‌شد، حالا چند سالی است که درخشش گذشته را ندارد.

هر چند برخی ترور سردار سلیمانی را دلیل این موضوع عنوان می‌کنند، اما همه‌گیری کرونا هم عامل دیگری در کاهش این سفرها ‌در سال‌های اخیر بوده است.

امسال اما با کاهش کرونا و برطرف شدن نگرانی‌ها در خصوص برخاستن موج شدید دیگری از این بیماری، امید می‌رفت اوضاع به شکوه سال‌های قبل برگردد. موضوعی که با روی کار آمدن دولتی که مدافع سفت و سخت سیاست‌هایی از این گونه است تقویت شد. حتی اواسط مرداد ماه رئیس‌جمهور بر استفاده از همه ظرفیت‌های داخلی و دیپلماتیک کشور برای تسهیل سفر زائران اربعین تاکید کرد و از دستگاه‌های دولتی خواست ضمن استقبال از حضور ستادهای مردمی به ایفای نقش حمایتی، نظارتی و تسهیل‌گری در این زمینه بپردازند.

از سوی دیگر احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد نیز اعلام کرد که به شرکت‌کنندگان در مراسم پیاده‌روی اربعین وام پنج میلیون تومانی آن هم به طور «خودکار»‌ و بدون حضور در بانک پرداخت خواهد شد! تسهیلاتی که میزان سفر اربعین امسال را به شکل چشمگیری افزایش داد. هر چند در سوی دیگر ماجرا نه فرش قرمزی پهن بود و نه زیر ساختی مهیا.

تحرکاتی که نادیده گرفته شد

اما در آن سوی مرزها، یعنی کشوری که کربلا و نجف «مقصد زائران ایرانی» را در خود جای داده، اوضاع طور دیگری رقم می‌خورد.

یکی از زائران اربعین گیرافتاده در پشت مرزها: «نیایید! شما رو به خدا دیگر نیایید! جمعیت حتی جای خواب ندارد. کمبود آب که هیچ، بحران سرویس‌های بهداشتی در پی بی‌آبی معضل شده است. خاک، گرما و جمعیت گرمازده و سرگردان بیداد می‌کند. غذا فراوان است، اما مدیریت هیچی».

در ماه‌های اخیر عراق به رهبری روحانی شیعه دستخوش تنش‌ها و تحولات فراوان شد که در این تحولات نه تنها همسویی با حاکمیت ایران دیده نمی‌شود که اوضاع علیه جمهوری اسلامی ایران نیز پیش می‌رود. بسیاری این بحران‌ها را در آستانه سفر بزرگ اربعین، تنش‌زا دانستند و به مقامات کشور توصیه کردند که پیاده‌روی اربعین امسال را محدود کند. با این حال ایران با کمترین موضع‌گیری در قبال تحرکات ضد ایرانی کشور همسایه سعی داشت ماجرا را مدیریت کند. سیاستی که به نظر چندان هم بی‌پاسخ نماند. مرزهای بسته مجددا باز شد و مقتدا صدر هم در توئیت‌هایی سعی کرد موضعش را در قبال سفر اربعین تعدیل کند. شنبه هفته پیش، صدر با انتشار چند توئیت در صفحه توئیتر خود نوشت: «نجف اشرف، نخستین مناره تشیع است و شعاع نوری که از مکه سرچشمه می‌گیرد، در نجف متمرکز می‌شود و همچنان نوری برای هدایت مردم است».

وی در ادامه به قوانین و مقررات خاص کشور درباره مراسم زیارت پرداخت و گفت: «از جمله این قوانین می‌توان به ورود رسمی، معاینه پزشکی و پایبندی به قوانین کشور [مقصد] اشاره کرد».

رهبر جریان صدر با بیان اینکه، در عراق چهار مکان مقدس متعلق به شش معصوم وجود دارد، تصریح کرد: «از همین روی، از همه می‌خواهیم که به آن (قوانین عراق) پایبند باشند و مخصوصا برادران ایرانی؛ زیرا بیشترین تعداد را دارند. به همه مهمانان خوشامد می‌گوییم. میزبان باید به میهمان احترام بگذارد. مهمان هم باید به اخلاق مهمانی احترام بگذارد. میزبان باید همه ملزومات میهمانی از جمله خوراکی، نوشیدنی و محل اسکان را فراهم کند».

در بخش دیگری از این پیام، مقتدی صدر می‌گوید: «همه عراقی‌ها باید خویشتنداری کنند و از برخورد، دوری کنند. باید با نیروهای امنیتی، همکاری کنند و شعارهای حزبی ندهند تا سلامت زائران، میهمانان و اماکن مقدس حفظ شود».

اما همین اشاره کافی بود که بسیاری روی دیگر سکه را هم ببینند. به اعتقاد صاحبنظران اشاره صدر در این بخش از توئیتش به عدم مداخله حشدالشعبی شاخه نظامی ایران در تامین امنیت این مراسم بود. این در حالی بود که به گفته مهدی صالح عبدالواحد، فرمانده عملیات حشدالشعبی در بصره ۲۰ هزار نیروی حشدالشعبی در این استان کار تامین امنیت زائران اربعین در مسیر کربلا را برعهده خواهند داشت. نیروهایی که با کمرنگ شدن نقششان در برقراری امنیت، نمی‌توان تضمینی برای امنیت زائران ایرانی در نظر گرفت.

به اعتقاد بسیاری بسته شدن مرزها با توجه به مشکلات امنیتی و زیرساختی و بهداشتی تصمیم درستی بوده است، اما اتخاذ آن، دیرهنگام و نه با تدبیر دولت ایران نشانه‌ای است از سوءمدیریت مسئولان کشور

تقدیم زرشک طلایی به دولت و وزارت کشور، به‌خاطر سوءتدبیر!

به اعتقاد بسیاری بسته شدن مرزها با توجه به مشکلات امنیتی و زیرساختی و بهداشتی تصمیم درستی بوده است، اما اتخاذ آن، دیرهنگام و نه با تدبیر دولت ایران نشانه‌ای است از سوءمدیریت مسئولان کشور.

احمد زیدآبادی، روزنامه نگار و فعال مدنی در این باره در صفحه شخصی خود در تلگرام نوشت: «هفته‌ها به انحای مختلف، مردم را برای حضور در مراسم اربعین به سفر به عراق فرا می‌خوانند و بعد که صدها هزار زائر در هوای سوزان، به سوی مرزها هجوم می‌برند، مصرانه ازآنها می‌خواهند که به دلیل بروز انواع مشکلات و کمبودها از ادامه سفر منصرف شوند و به خانه‌های خود بازگردند! ظاهراً برخی مردم را به عنوان ابزار آزمون و خطای خود می‌نگرند». محمد مهاجری، روزنامه‌نگار اصولگرا نیز در توئیتر به این ماجرا این طور واکنش نشان داد: «اجازه هست فعلا و تا اینجای کار، یک جایزه زرشک طلایی تقدیم کنیم به دولت سیزدهم و وزارت کشور، وزارت راه و... به‌خاطر سوءتدبیر در سفر مردم به عتبات و از بین بردن عزت زائران اربعین؟».

کاربر دیگری نوشت: «اینکه بلیط گران شد، اینکه 15 کیلومتر به مرز قفل است، اینکه زوّار در داخل ایران گرمازده شده‌اند، اینکه نتوانستید متوجه این حقیقت ساده باشید که عراق و مرز عراق به لحاظ سیاسی و مدیریتی ظرفیت حجم عظیم زائر ایرانی را ندارد؛ تقصیر عراق نیست. تقصیر ناکارآمدی شماست...».

شرایط سخت آنها که به عراق رسیدند

آن سوی مرزها هم اوضاع چندان مناسب نیست و آنهایی هم که موفق شدند قبل از بسته شدن مرزها به عراق برسند هم چندان وضعیت مطلوبی ندارند. دیروز رئیس جمعیت هلال احمر از فوت ۹ زائر ایرانی در کربلا خبر داد.

به گزارش مهر، پیرحسین کولیوند گفت: ۸۴۰۷ نفر از زائران ایرانی در عراق به نیروهای هلال احمر جهت دریافت خدمات پزشکی مراجعه کردند و متأسفانه ۹ نفر از زائران ایرانی در کربلا جان باختند.

در حالی که به نظر می‌رسد نه تنها شرایط سیاسی در عراق آمادگی و امنیت پذیرش زائران ایرانی اربعین را دارد و نه امکانات زیر‌ساختی کافی در این باره وجود دارد، مسئولان هنوز سیاست یک بام و دو هوا در خصوص ادامه اربعین را اجرا می‌کنند و به جای اعلام موضع شفاف و صریح در خصوص توقف سفر و توصیه اکید به برگشت زائران، از رایزنی با مسئولان عراقی می‌گویند و به امید‌دهی به زائران ادامه می‌دهند. سیاستی که بر افزایش آمار جمعیت زائران منتظر می‌افزاید. جمعیتی که به نظر می‌رسد اگر به زودی مدیریت نشود، شرایطی بحرانی را تجربه خواهد کرد.