وعده‌های کمرنگ و عذرخواهی بابت بی‌تدبیری

سعیده علیپور

هشتگ «همدان تنها نیست» این روزها فراوان در فضای مجازی استفاده می‌شود. اما این هشتگ تنها بدین معنا تفسیر نمی‌شود که سایر مردم کشور هم با همدانی‌ها همدردند «که این روزها با کمبود شدید آب شرب دست و پنجه نرم می‌کنند» بلکه این هشتگ چنین نیز معنا یافته است که؛ به زودی سایر استان‌های کشور هم با این مشکل به صورت جدی درگیر خواهند شد و این موضوع از بحرانی مقطعی و محلی به بحرانی کشوری و فراگیر تبدیل خواهد شد. موضوعی که رئیس سازمان محیط زیست کشور تلویحا به آن اشاره کرد و گفت که تامین آب شرب در شرایط فعلی آبی کشور حتی مقدم بر تامین حق‌آبه‌های محیط زیستی است.

تابستان دو سال پیش بود که خوزستان با کمبود آب شدید مواجه شد. محصولات کشاورزی خشک، دام‌های تشنه تلف و حتی آب آشامیدنی از کولرهای گازی تامین شد. مردم خشمگین برآشفتند و اعتراضات به درگیری‌هایی هم منجر شد. اتفاقی که در روزهای اخیر، همدان هم به شکل دیگری آن را تجربه می‌کند. با این تفاوت که اغلب همدانی‌ها کولرگازی برای تامین آب اشامیدنی از رطوبت هوا هم ندارند.

حتی وعده‌ها هم کمرنگ شده است

عجالتا این روزها مردم همدان به شکلی ناخوشایند با کمبود آب درگیرند. 29 مرداد ماه در حالی‌که بیش از 12 روز از قطعی آب شهرکرد به دلیل سیل وگل‌آلود شدن آب سرچشمه می‌گذشت، خبر رسید در شهر همدان هم آب چند روزی است سهمیه‌بندی شده است. این بار با این تفاوت که با گذشت حدود 10 روز حتی مسئولان هم دیگر وعده چندانی نمی‌دهند.

پیشتر پس از بروز مشکل در وضعیت آب آشامیدنی شهرکرد، دولت اعلام کرده بود که وضعیت را دو روزه پایدار خواهد کرد. دو هفته طول کشید تا آب گل‌آلود کوهرنگ کمی بهتر و آب شهرکرد دوباره وصل شود. وعده‌ای که مسئولان در خصوص همدان حتی از گفتنش هم ابا دارند. چرا که می‌دانند، یافتن راهکار برای رفع کمبود آب شرب در همدانی که به‌دلیل خشک ‌شدن سد اکباتان رخ داده است، گویی نیست که به همین راحتی در این میدان نواخته شود.

خشک شدن سد اکباتان در حالی است که سال گذشته در همین ماه که دریاچه این سد در آستانه خشک‌شدن قرار گرفته بود، فرماندار همدان گفته بود در کنار کاهش چشمگیر نزولات جوی، نبود برنامه‌ریزی مناسب و بلندمدت، عطش توسعه، حفر چاه‌های غیرمجاز، برداشت‌های بی‌رویه، عدم اصلاح الگوی کشت در اراضی کشاورزی و روش‌های سنتی آبیاری از دلایل افت قابل‌توجه منابع آب‌های زیرزمینی در این منطقه است.

هشدارها در مورد کاهش شدید آب دریاچه سد اکباتان از خرداد امسال نیز بارها مطرح شده بود، از جمله شرکت آب منطقه‌ای استان همدان بهار امسال از کاهش ۱۵ میلیون متر مکعبی ذخیره سدهای استان همدان خبر داده بود.

محمدعلی محمدی، فرماندار همدان، دوشنبه ۳۱ مرداد، اعلام کرد که علاوه بر آب‌رسانی با تانکر به مردم همدان، دولت در نظر دارد شماری از چاه‌های کشاورزی منطقه را برای تأمین اضطراری آب آشامیدنی اجاره کند. در حال حاضر تنها اقدام برای کنترل بحران آب در همدان علاوه بر آب‌رسانی با تانکرهای سیار به هفتاد نقطه در همدان، اعلام جدول قطع چندین‌ ساعته آب در محله‌های گوناگون طی هفته‌های پیشِ روست.

مدیر روابط عمومی شرکت آبفای همدان طرح انتقال آب از سد تالوار را یکی دیگر از طرح‌های آب‌رسانی اضطراری به همدان اعلام کرده، اما درباره زمان‌بندی نتیجه این طرح گفته «بعید است تا زودتر از سه هفته دیگر به نتیجه برسد».

این اظهارات در حالی است که علیرضا الماسوندی، معاون تلفیق و امور تنظیم‌گری شرکت مدیریت منابع آب کشور گفته بود: «حجم ذخیره آب سد اکباتان همدان به حدود یک میلیون متر مکعب رسیده است و پیش‌بینی می‌شود این سد در پایان هفته نخست شهریور ماه خشک و از مدار خارج شود».

او تأکید کرد که اکنون «ورودی سد اکباتان صفر است» در حالی که «اکنون ۴۵۰ لیتر در ثانیه آب از این سد برداشت و از طریق تصفیه‌خانه اکباتان وارد شبکه آب‌رسانی شهر همدان می‌شود».

دیروز علیرضا قاسمی فرزاد، استاندار همدان نیز گفت: «تا ۲۰ شهریور بخشی از مشکل آب همدان حل می‌شود و ساعات قطعی آب به حداقل می‌رسد». این در حالی است که علیرضا قاسمی فرزاد، استاندار همدان، پیشتر گفته بود در طرح آب‌رسانی همدان ۱۷ سال تأخیر صورت گرفته و این طرح طی این مدت تنها ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

عذرخواهی بابت بی‌تدبیری

در حالی بی‌آبی در همدان وارد دهمین روز خود شد که دیروز شورای شهر همدان برای بی‌تدبیری در زمینه تامین آب از شهروندان عذرخواهی کرد. همچنین استانداری تهران هم اعلام کرد که برای تامین آب بیمارستان‌های همدان ۱۰۰ تانکر آب‌رسانی فرستاده است. این اقدام در حالی صورت گرفت که ویدیویی از پزشکان بخش جراحی بیمارستانی در همدان در فضای مجازی دست به دست شد که نشان می‌داد که جراحان برای شستشوی دست‌هایشان قبل از عمل با مشکل مواجه‌اند و با یک لیوان دستشان آب را می‌شویند!

از سوی دیگر گزارش‌هایی از کمبود آب آشامیدنی هم واکنش‌های فراوانی در پی داشت. روزنامه فرهیختگان گزارش داد: «در همدان آب معدنی هم نیست و اگر باشد، هر بطری ۳۵ هزار تومان است!». در این گزارش به این نیز اشاره شده که در همدان مردم برای رفع تشنگی، دنبال نوشابه‌اند که قیمتش به ۵۵ هزار تومان رسیده‌ است.

در کنار این اخبار برخی از گزارش‌ها از نارضایتی مردم همدان از عدم پای‌بندی دولت به جدول زمان‌بندی مدیریت آب خبر دادند.

در مشکل تامین آب شرب در همدان، مسئولان به خوبی می‌دانند یافتن راهکار برای رفع این کمبود که ناشی از خشک ‌شدن سد اکباتان است، به راحتی امکان‌پذیر نیست و حتی از بذل وعده‌‌‌های همیشگی هم چون گذشته ابا دارند

خبرگزاری ایسنا گزارش داد در حالی که پس از پیگیری مردم همدان سرانجام یک برنامه زمان‌بندی برای قطع آب این شهر اعلام شد، اما اظهارات مردم حاکی است که مسئولان حتی به این برنامه خود نیز پای‌بند نیست.

یک زن کارمند در همدان گفت: «در طول ۲۴ ساعت شبانه‌روز، نیم ساعت آب هم در خانه نمی‌بینم». او در ادامه گفت که پس از وصل شدن جریان آب، فشار به شدت کم است و قابل استفاده نیست چرا که آلوده است. این شهروند همدانی همچنین گفت که وضعیت کنونی به افزایش هزینه‌های نگهداری آب نیز منجر شده است زیرا مردم به دنبال خرید منبع برای آب هستند و به دنبال آن باید پمپ آب هم بخرند چرا که فشار آب خیلی کم است: «همچنین با توجه به وضعیت آلودگی آب، هزینه خرید تصفیه آب نیز به خانوارها تحمیل شده است».

مشکلات آبی در سایر نقاط کشور

در حالی که این روزها مردم استان‌های دیگری از جمله کهگیلویه و بویراحمد هم با مشکل شدید بی‌آبی مواجه هستند، فرماندار قزوین درباره بحران بی‌آبی در این استان گفت: «مشکل اصلی الموت غربی آب است.»

در استان اردبیل نیز خیاط رستمی، معاون برنامه‌ریزی شرکت آب منطقه‌ای این استان گفت: «نصف حجم ذخیره آب در سدهای استان اردبیل خالی است».

او گفت: «ذخیره پشت سدهای استان در حال حاضر ۲۰۰ میلیون متر مکعب است در حالی که حجم واقعی این سدها ۴۰۰ متر مکعب است.»

در خراسان رضوی نیز حسین اسماعیلیان، مدیرعامل شرکت آب‌وفاضلاب مشهد اعلام کرد: «بیشتر نگرانی دست‌اندرکاران حوزه آب، سال آبی جدید است که با روند بارندگی‌های دوره‌ای و سالانه، بیم آن می‌رود وضعیت بحرانی دشت مشهد تشدید شود».

29 مرداد ماه در حالی‌که بیش از 12 روز از قطعی آب شهرکرد به دلیل سیل وگل‌آلود شدن آب سرچشمه می‌گذشت، خبر رسید در شهر همدان هم آب چند روزی است سهمیه‌بندی شده است. مشکلی که پس از 10 روز هنوز باقی است

در استان خوزستان هم سرپرست مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان کرخه با بیان اینکه ۱۹ هزار هکتار از اراضی کشاورزی این شهرستان تابستان امسال به دلیل تأمین نشدن آب، زیر کشت نرفت گفت: «کشاورزان این منطقه بابت زیر کشت نرفتن زمین‌های خود متحمل خسارت سنگین شدند». رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور گفت: «تامین آب شرب با رعایت مسائل محیط زیستی اولویت نخست کشور است».

علی سلاجقه در حاشیه آغاز عملیات فاز سوم ساماندهی فاضلاب بندرعباس افزود: «شرایط تغییرات اقلیمی جهان و کشور شرایط حادی را برای ما ایجاد کرده است و با توجه به اینکه کشور ما نیز در شرایط خاصی دارد باید با زیست بوم و اکوسیستم با مدارا رفتار کنیم». وی با بیان اینکه تامین آب شرب کشور با توجه به شرایط خاص کشور اولویت نخست و یک ضرورت است، اظهار کرد: «مسائل مربوط به کشاوری و صنعت در اولویت‌های بعدی قرار دارند».

سلاجقه با بیان اینکه البته دستگاه‌های اجرایی پذیرفته‌اند پس از تامین آب شرب، تامین حق‌آبه‌های محیط زیستی را به عنوان اولویت دوم قرار دهند، اضافه کرد: «اکنون باید از ظرفیت‌های آبی کشور استفاده کنیم، اما باید مسائل محیط زیستی نیز در این موضوع رعایت شود».

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور خاطرنشان کرد: «ایجاد هرگونه خط انتقال آب قبلاً در شورای عالی امنیت ملی کشور مطرح شده است و حتما باید مجوزهای محیط زیستی را کسب کند و تعهدات محیط زیستی نیز اجرا شود».

به نظر می‌رسد تنش آبی در روزهای آتی و در نهایت سال‌های بعد شرایط بغرنجی را از خود به نمایش خواهد گذاشت. تنشی که از تامین حق‌آبه محیط زیستی حال به شهروندان رسیده است. ماجرایی تلخ که به نظر می‌رسد آنچه بیشتر در آن نمود دارد، بی‌تدبیری و بی‌برنامگی دولتمردان است.