مذاکرات هسته‌ای به بن‌بست رسیده است
با مطرح شدن مذاکره ایران و کشورهای غربی در دوحه امیدواری‌ها نسبت به مذاکرات بیشتر شد. با این وجود پس از این مذاکرات مقامات آمریکایی محتوای این مذاکرات را مثبت ارزیابی نکردند.
روزنو :
روزنو :پس از 3ماه توقف در مذاکرات هسته‌ای، ایران و کشورهای غربی با سفرهای دیپلماتیکی که صورت گرفت و رایزنی‌هایی که انجام شد قرار شد طرفین در دوحه مذاکرات را ادامه بدهند. این در حالی است که پس از پایان مذاکرات دوحه مقامات آمریکایی از محتوای مذاکرات ابراز رضایت نکردند و عنوان کردند ایران همچنان روی مطالبات حداکثری خود پافشاری می‌کند و موضوعاتی را مطرح می‌کند که خارج از چارچوب برجام است. با توجه به شرایط موجود به نظر می‌رسد برجام بیش از همیشه به نقطه بن‌بست نزدیک شده است و کار برای ادامه مذاکرات سخت خواهد شد.
برای بررسی و تحلیل آخرین تحولات پیرامون مذاکرات هسته‌ای با سید جلال ساداتیان گفت‌وگو کرده است. ساداتیان معتقد است: « طرفین مذاکره به یک بن‌بست رسیده‌اند. از یک طرف آمریکا عنوان می‌کند ایران طرحی برای پیشبرد برجام ندارد و آنچه مطرح می‌کند خارج از حوزه برجام است. این در حالی است که ایران آنچه مطرح می‌کند تنها در چارچوب برجام است. مفهوم دیدگاه‌های مقامات آمریکا این است که ایران که حاضر نشده درباره نفوذش در منطقه و قدرت موشکی خود مذاکره کند و عنوان کرده خارج از برجام و درباره موضوعات دیگر مذاکره نمی‌کند. در نتیجه در شرایط کنونی برجام در بن‌بست قرار گرفته است.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
با مطرح شدن مذاکره ایران و کشورهای غربی در دوحه امیدواری‌ها نسبت به مذاکرات بیشتر شد. با این وجود پس از این مذاکرات مقامات آمریکایی محتوای این مذاکرات را مثبت ارزیابی نکردند. به همین دلیل در شرایط کنونی فضای امیدبخشی نسبت به مذاکرات هسته‌ای وجود ندارد. چرا مذاکرات به این نقطه رسیده و چگونه می‌توان از چالش کنونی عبور کرد؟
واقعیت این است که با توجه به شرایطی کنونی تا همین زمان نیز کار برجام تمام شده است و برجام دیگر قرار نیست ادامه پیدا کند. با این وجود در این زمینه برخی اماها وجود دارد. یکی از این اماها امیر قطر است که تلاش می‌کند مذاکرات از حالت بن‌بست خارج شود. امای دیگر مقامات عمان هستند که در راستای نزدیکی مواضع ایران و آمریکا فعالیت می‌کنند. برخی کشورهای اروپایی نیز در این زمینه فعالیت می‌کنند. تلاش این کشورها این است که راهی باز شود که موضوع پرونده هسته‌ای ایران به شکلی حل و فصل شود. برای مدت نسبتأ طولانی سه ماه مذاکرات بین ایران و کشورهای غربی متوقف شده بود. با این وجود برخی سفرهای دیپلماتیک مانند سفر آقای مورا به ایران، آقای رئیسی به عمان و امیر قطر به تهران صورت گرفت وضعیت تا حدودی برای ادامه مذاکرات تغییر کرد و به همین دلیل مذاکرات دوحه میان طرفین برگزار شد. در چنین شرایطی بود که ایران تأکید کرد باید سپاه از لیست گروه‌های تروریستی خارج شود و تحریم‌ها نیز برداشته شود. متقابلا نمایندگان سنای آمریکا با66 رأی تصویب کردند که دولت حق ندارد سپاه را از لیست گروه‌های تروریستی خارج کند. هنگامی که چنین اتفاقاتی رخ می‌دهد به معنای این است که مذاکرات به بن‌بست رسیده است. برخی گمانه زنی‌ها در این زمینه حکایت از بخش بندی تحریم‌ها علیه سپاه داشت. به این معنا که بخش اقتصادی سپاه از تحریم خارج شود اما بخش نظامی همچنان در وضعیت تحریم باقی بماند تا در مراحل بعدی مذاکرات درباره آن تصمیم گیری شود. در چنین فضایی بود که مذاکرات دوحه شکل گرفت و طرفین به مذاکره با هم پرداختند. اینکه چرا این مذاکرات به نتیجه نرسید و چه عواملی در به نتیجه نرسیدن آن نقش داشتند موضوعی است که نیاز به بررسی بیشتر دارد. در شرایطی که مذاکرات به بن‌بست رسیده در پشت پرده تلاش‌هایی برای به نتیجه رسیدن مذاکرات صورت می‌گیرد که بتواند مواضع طرفین را به هم نزدیک‌تر کند. در این زمینه حتی شنیده شده که مانند مذاکرات بغداد که در آن مقامات امنیتی ایران و عربستان با هم گفت‌وگو کردهاند این وضعیت درباره ایران و آمریکا نیز وجود دارد. اینکه این موضوع صحت دارد یا خیر نمی‌توانم به صورت دقیق درباره آن اظهار نظر کنم و بلکه این خبر در حد شنیده هاست. این اتفاق نشان می‌دهد که طرفین مذاکره هنوز ناامید نشده‌اند و دست از تلاش برای رسیدن به هدف برنداشته‌اند.سوال اساسی در این زمینه این است که آیا این تلاش‌ها در نهایت به این نتیجه خواهد رسید که مذاکرات برجام دوباره به نتیجه برسد و یا خیر. واقعیت این است که پاسخ دقیق به این سوال در شرایط کنونی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و نمی‌توان به صورت قاطع درباره آن اظهار نظر کرد.
چرا معتقدید کار برجام تمام شده است؟
در ظاهر طرفین مذاکره به یک بن‌بست رسیده‌اند. از یک طرف آمریکا عنوان می‌کند ایران طرحی برای پیشبرد برجام ندارد و آنچه مطرح می‌کند خارج از حوزه برجام است. این در حالی است که ایران آنچه مطرح می‌کند در چارچوب برجام است. مفهوم دیدگاه‌های مقامات آمریکا این است که ایران که حاضر نشده درباره نفوذش در منطقه و قدرت موشکی خود مذاکره کند و عنوان کرده خارج از برجام درباره موضوعات دیگر مذاکره نمی‌کند نباید در شرایط فعلی نیز خواسته‌هایی به جز محدوده برجام وجود داشته باشد. در نتیجه در شرایط کنونی برجام در بن‌بست قرار گرفته است. اینکه گفت‌وگوها و رایزنی‌های پشت پرده به چه میزان می‌تواند این بن‌بست را بشکند موضوعی است که در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و به همین دلیل نیازمند گذشت زمان بیشتری است.
ایران و آمریکا در سال2015تجربه چنین مذاکراتی را داشتند و رویکردی که دولت حسن روحانی و اوباما در پیش گرفتند در نهایت به جایی رسید که برجام امضا شد. رویکردی که در شرایط کنونی دولت بایدن و رئیسی در پیش گرفته دارای چه اشکالاتی است که تاکنون مذاکرات به نتیجه نرسیده است؟
در سال2015 دولت آقای روحانی و اوباما با این اراده وارد مذاکرات شدند که توافق حاصل شود و مناقشه به پایان برسد. هر دو دولت با چنین برنامه‌ای وارد مذاکرات شده بودند. با این وجود در شرایط کنونی به نظر می‌رسد مسائلی بیرون از چارچوب برجام نیز در سرنوشت برجام تأثیرگذار است و اتفاقاتی در بیرون از چارچوب مذاکرات رخ می‌دهد که مسیر مذاکرات را تغییر می‌دهد و اجازه نمی‌دهد مذاکرات به نتیجه برسد. یکی از مهم‌ترین مسائلی که خارج از چارچوب برجام است وضعیت روسیه است. روسیه به تازگی عنوان کرده که توافق هسته‌ای با ایران باید به شکلی حاصل شود که منافع این کشور نیز در آن لحاظ شود. به همین دلیل باید بررسی کنیم که در شرایط کنونی منافع روسیه چیست. در پاسخ باید عنوان کرد در شرایطی که روسیه به اوکراین حمله نظامی کرده و با این کشور در حال جنگ است تمایلی ندارد انرژی ایران اعم از نفت و گاز به اروپا صادر شود و بازار روسیه را در زمینه انرژی خراب کند. از سوی دیگر این کشور نگران این موضوع است که کشورهای اروپایی از این طریق بتوانند روسیه را تحت فشارهای اقتصادی بیشتری قرار بدهند. واقعیت این است که این موضوع بر برجام سایه افکنده است. سوال مهم در این زمینه این است که آیا ایران باید برخی ملاحظات را در این زمینه در نظر داشته باشد؟
ایران چگونه می‌تواند به صورت مستقل و بدون در نظر گرفتن منافع روسیه درباره برجام تصمیم گیری کند؟ این اقدام چه پیامدهای سیاسی برای ایران خواهد داشت؟
بازیگران منطقه‌ای هر کدام بازی‌های خاص خود را دارند. به عنوان مثال ترکیه و اردوغان همواره به شکلی بازی می‌کند که در نهایت به صورت مستقل تصمیم گیری کند. این وضعیت درباره روسیه نیز وجود دارد. این کشور همزمان با ایران وارد سوریه شد اما پس از مدتی عنوان کرد که از سوریه خارج خواهد شد. تا زمانی که موضع گیری اسرائیل به سود زلنسکی اتفاق نیفتاده بود روسیه همواره از اسرائیل حمایت می‌کرد. این حمایت‌ها در سوریه به خوبی مشخص بود. روسیه در مواقعی که اسرائیل مواضع مقاومت و سوریه را مورد هدف قرار می‌داد اقدامی علیه اسرائیل انجام نمی‌داد این در حالی است که باید بدون رودربایستی به منافع خود فکر کنیم.
در صورتـــی که برجام به بن‌بست کامــل برسد چه پیامدهای اقتصادی برای کشور خواهد داشت؟آیا دولت می‌تواند برنامه‌های اقتصادی خود را بدون برجام به نتیجه برساند؟
حامیان دولت آقای رئیسی و خود ایشان همواره به اقتصاد مقاومتی تأکید دارند. این عده بر این باورند که کشور بدون نیاز به بیرون می‌تواند چالش‌ها را مرتفع کند و مشکلات را حل کند. تاکنون نیز همین رویکرد را دنبال کردهاند. به نظر می‌رسد لبه تیز تیغ در دولت رئیسی به سمت غرب است و به همین دلیل تا آنجا که امکان دارد باید در مقابل غرب ایستاد. حامیان دولت بر این باورند که مردم نیز این شرایط را تحمل خواهند کرد. و در شرایط کنونی مردم در زندگی خود با چالش‌های اقتصادی و معیشتی مواجه هستند. این آمریکا بوده که از برجام خارج‌شده و تعهدات خود را انجام نداده است. به همین دلیل باید همه تحریم‌ها علیه ایران را بردارد. این تحریم‌ها نیز شامل تحریم‌های سازمان ملل، تحریم‌های آمریکا اعم از کنگره و دولتی و تحریم‌هایی است که درگذشته در رابطه با حقوق بشر علیه ایران صورت گرفته است. ایران معتقد است همه این تحریم‌ها باید برداشته شود و از سوی دیگر باید به ایران فرصت داده شود تا در این زمینه راستی آزمایی صورت بگیرد. از همه مهم‌تر اینکه ایران خواستار ضمانت‌های لازم برای عدم خروج مجدد آمریکا از برجام است. ایران همچنین به دنبال این است که آمریکا و کشورهای اروپایی از مکانیسم ماشه استفاده نکنند. دولت بایدن عنوان می‌کند ما نمی‌توانیم چنین ضمانتی به ایران بدهیم. به همین دلیل نیز شرایط برای رسیدن به توافق سخت شده و مذاکرات به بن‌بست رسیده است.
