تدارک ناتوی منطقه‌ای و انـزوای ژئوپلیتیک ایران

روز نو :دونالد ترامپ در طول چهار سالی که رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا بود، تلاش‌های بسیاری کرد برای تشکیل یک ناتوی منطقه‌ای در خاورمیانه اما هر بار به دلایلی اجرای این پروژه به در بسته خورد.

منابع خبری به نقل از یک دیپلمات اسرائیلی خبر می‌دهند که «عراق در نشست آتی شورای همکاری خلیج فارس شرکت خواهد کرد و این معنایی ندارد جز آغاز روند عضویت عراق در این شورای متخاصم با ایران!»

با این حال او «پیمان ابراهیم» را به عنوان یک میراث بزرگ از خود به جا گذاشت و حال به نظر می‌رسد جو بایدن علی‌رغم تمام نقد و نکوهش‌هایی که به جمهوریخواهان و دولت ترامپ دارد، می‌کوشد تا میراث‌دار خوبی برای این ارثیه رئیس جمهور پیش از خود باشد؛ حتی به قیمت اینکه به تمام سیاست‌های سنتی دموکرات‌ها نسبت به عربستان پشت کند.

وقتی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، قافیه را به بایدن باخت و کاخ سفید را ترک کرد، تقریبا تمامی تحلیل‌ها ناظر بر این بود که حامی سرسخت سعودی‌ها از کاخ سفید رفت و با روی کار آمدن دموکرات‌ها که روی خوشی به عربستان نشان نمی‌دهند، کار برای سعودی سخت خواهد شد؛ به ویژه آنکه دموکرات‌ها حساسیت زیادی نیز در مورد پرونده جمال خاشقچی نشان داده بودند؛ حتی خود بایدن بن‌سلمان را «چهره‌ای منفور» خوانده بود.

اکنون اما سفر بایدن به خاورمیانه برای جوش دادن هر چه بیشتر میانه اسرائیل و عربستان، تمامی آن تحلیل و گمانه‌ها را بی‌اعتبار کرده است. به زودی به خاورمیانه خواهد آمد، با بن سلمان دیدار خواهد کرد، با کشورهای عرب منطقه و اسرائیل دور یک میز خواهد نشست و در آستانه سفرش پیام‌های تهدیدآمیز برای ایران می‌فرستد.

2+9 در جده

سه روز پیش او طی یادداشتی در واشنگتن‌پست با عنوان «چرا به عربستان می‌روم؟»، نوشت که ایران منزوی شده و همچنین تهدید کرد تا زمانی که تهران آماده بازگشت به برجام نباشد، فشارهای اقتصادی و دیپلماتیک به ایران ادامه خواهد داشت.

به نظر می‌رسد سفر او به خاورمیانه که گفته می‌شود با محوریت مسئله ایران است، در راستای تحمیل همین فشارها و البته این بار تشدید فشار ‌‌ژئوپلیتیک است بدین معنی که ایران در جغرافیای پیرامونی خود نیز مورد تهدید و انزوای بیش از پیش قرار گیرد.

در جریان سفر بایدن به خاورمیانه نشستی با حضور رهبران 9 کشور عربی در جده صورت خواهد گرفت؛ عربستان، مصر، عراق، اردن، امارات، عمان، کویت، قطر و بحرین آن 9 کشور هستند.

بخشی از این پروژه همراه کردن آن گروه از کشورهای عرب منطقه مانند مصر، قطر و اردن است که تاکنون سعی کرده‌اند از مناقشات عربستان، اسرائیل و آمریکا با ایران دور بمانند. اما این گعده‌های منطقه‌ای که اتفاقا آمریکا و اسرائیل در صدر آن می‌نشینند برای شکستن همین بی‌طرفی‌هاست

بخشی از این پروژه همراه کردن آن دسته از کشورهای عرب منطقه است که تاکنون سعی کرده‌اند از مناقشات عربستان، اسرائیل و آمریکا با ایران دور بمانند. شماری از این کشورها مانند قطر، مصر و اردن صراحتا نشان می‌دهند که نمی‌خواهند وارد این غائله شوند. اما این گعده‌های منطقه‌ای که اتفاقا آمریکا و اسرائیل در صدر آن می‌نشینند برای شکستن همین بی‌طرفی‌هاست.

نخست وزیر اردن دیروز طی سخنانی گفت که کشورش از برقراری رابطه با ایران استقبال می‌کند. او در پایان اما تاکید کرد که رابطه اردن با عربستان گسترده و تاریخی است. در عین حال پیشنهاد راه‌اندازی «ناتوی خاورمیانه» میان «کشورهای هم‌نظر» از سوی عبدالله دوم، پادشاه اردن، اوایل تیرماه بسیار خبرساز شد.

در سوی دیگر، منابع خبری به نقل از یک دیپلمات اسرائیلی خبر می‌دهند که «عراق در نشست آتی شورای همکاری خلیج فارس شرکت خواهد کرد و این معنایی ندارد جز آغاز روند عضویت عراق در این شورای متخاصم با ایران!»

اسرائیل و رویای ائتلاف هوایی علیه ایران

اسرائیل در این میان، برای کشاندن هرچه بیشتر ایران به این انزوای ژئوپلیتیک، در حال دیپلماسی فعال با همسایگان ایران است. روزنامه یدیعوت آحارانوت دیروز نوشت که یائیر لاپید، نخست وزیر اسرائیل با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه گفت‌وگو کرده و از همکاری این کشور برای خنثی کردن آنچه وی «تلاش ایران برای آسیب رساندن به شهروندان اسرائیلی در ترکیه» خوانده قدردانی کرده است.

در حوزه خلیج فارس نیز اسرائیل دامنه ارتباطات خود را روز به روز گسترده‌تر می‌کند. حتی کشورهایی مانند قطر که نسبت به ایران موضع منعطف‌تری دارند نیز در حال ارتقای سطح روابط خود با اسرائیل هستند.

در این بستر منطقه‌ای، اسرائیل خود را آماده ورود بایدن می‌کند. رسانه‌های اسرائیلی دیروز گزارش دادند که ارتش این کشور، در آستانه سفر بایدن به خاورمیانه، سامانه گنبد آهنین خود را به حالت آماده‌باش در آورده و حتی برای حفظ امنیت جو بایدن، رزمایش یک روزه برگزار کرده است.

این رسانه‌ها همچنین نوشته‌اند که یائیر لاپید روز یکشنبه در آغاز نشست هفتگی کابینه اسرائیل، تقویت همکاری بین اسرائیل و ایالات متحده علیه ایران را محور اصلی مذاکرات در جریان سفر بایدن به خاورمیانه عنوان کرده است.

پیشتر نیز وزیر دفاع اسرائیل اعلام کرده بود که کشورش در حال ایجاد یک ائتلاف هوایی منطقه‌ای علیه ایران است. پس از اظهارات وی، جان کربی، مسئول هماهنگی ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید این طرح را تایید کرد.

وزارت خارجه ایران نسبت به این اظهارات واکنش نشان داده و آن را «تحریک‌آمیز» خواند.

ایران: هیچ محدودیتی برای پاسخگویی نخواهیم داشت

سرداران نظامی اما در واکنش به چنین سخنانی، متقابلا دست به تهدید می‌زنند. دیروز سردار سنایی‌راد، معاون سیاسی دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی معظم کل قوا درباره ایجاد شبکه یکپارچه پدافندی در منطقه از سوی آمریکا با مشارکت اسرائیل به ایلنا گفته است: «هر طرح امنیتی که یک طرف آن رژیم صهیونیستی باشد، برای ما تهدید تلقی می‌شود.»

او با بیان اینکه هر نوع تهدیدی را با همان تهدید و هر سطح از تهدید را با همان سطح از تهدید پاسخ خواهیم داد، تاکید کرده که «جمهوری اسلامی هیچ محدودیتی در پاسخگویی نخواهد داشت.»

وی به رزمایش‌های نظامی مشترک با روسیه و چین طی سال‌های اخیر نیز اشاره کرده و افزوده: «فراتر از آن باید بگوییم، مقاومتی که در منطقه شکل گرفته پاسخ اصلی به هرگونه تهدید احتمالی است که از ناحیه هر ائتلافی که در آن صهیونیست‌ها حضور داشته باشند، شکل گرفته است.»

سردار یدالله جوانی، معاون سیاسی سپاه نیز در این ارتباط گفته است: «ائتلاف‌های قبلی آمریکا، عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی نشان می‌دهد که ائتلاف جدید برای تشکیل ناتوی عربی، ائتلافی فاقد کارایی در برابر جبهه مقاومت و ایران است.»

خالد قدومی، عضو دفتر روابط عربی و اسلامی حماس و نماینده حماس در ایران اما معتقد است که بایدن در سفر قریب‌الوقوعش به خاورمیانه به دنبال تشکیل ائتلاف منطقه‌ای علیه محور مقاومت است.

با این تفاسیر این سوال پیش می‌آید که آیا سفر بایدن به منطقه صرفا منجر به تشدید تنش و درگیری میان محور مقاومت، ایران و گروه‌های مقابل خواهد شد یا اینکه دستاورد دیگری برای او خواهد داشت؟

از شواهد و قرائن چنین برمی‌آید که این سفر شاید بایدن و اسرائیل را یک گام دیگر به شکل‌گیری ائتلاف منطقه‌ای علیه ایران نزدیک کند اما تا حصول احتمالی چنین ائتلافی راه درازی در پیش است و آنچه کما فی السابق جریان خواهد داشت، همین درگیری‌های مزمنی است که به طور مداوم منطقه را فرا گرفته و به تناسب تکانه‌هایی که در محاسبات سیاسی ایجاد می‌کنند، کشورهای منطقه را نیز از هدف غایی آمریکا و اسرائیل گاه دور و گاه به آن نزدیک می‌کند.