سیسی - رئیسی؛ آماده برای دیدار

روزنو :دستگاه دیپلماسی ایران،‌ در چند ماه گذشته از نیت اصلی دولت سیزدهم برای بهبود رابطه با کشورهای عربی منطقه پرده برداشته است؛ اقدامی که فارغ از هرگونه جهت‌گیری سیاسی و به استناد نظرات بخش گسترده‌ای از تحلیل‌گران داخلی، حرکتی قابل‌ستایش به نظر می‌رسد. در همین حال در راستایِ تقویت احتمالِ ملاقات مقام‌های سیاسی رده‌بالای ایران و عربستان در آینده‌ای نزدیک، ارتباطِ دوباره با مصر و اردن نیز در دستور کار وزارت خارجه ایران قرار گرفته است؛ اتفاقی که به‌مانند آماده‌سازی بستر گفت‌وگوها با ریاض، همچنان از کانالِ بغداد انجام‌گرفته و همچنان ادامه دارد. اگرچه وزارت خارجه ایران اعلام کرده است که هنوز مذاکره‌ای برای توسعه روابط با مصر به‌صورت مستقیم برگزار نشده اما به گفته وزیر امور خارجه ایران، برخی از تلاش‌ها در جریان است تا در جریان همکاری‌ها بین کشورهای اسلامی، تهران و قاهره هم روابطشان به حالت طبیعی و عادی برگردد. او همچنین تصریح کرده که مصر کشور مهمی در جهان اسلام است و روابط طبیعی و رو به توسعه تهران و قاهره به نفع دو کشور و منطقه خواهد بود.

طی روزهای اخیر و به‌خصوص بعد از سفر دو هفته پیش مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق به تهران بعد از سفر او به ریاض و صحبت‌های حسین امیرعبداللهیان در دیدار با او در ارتباط با مصر،‌این موضوع به‌صورت جدی در محافل رسانه‌ای و کارشناسی مطرح‌شده که احتمالاً بغداد قرار است همان‌طور که در پرونده روابط ایران و عربستان نقش میانجی داشت این نقش را بر اساس موافقت ضمنی تهران و قاهره در پرونده قدیمی ایران و مصر نیز به نوع دیگری ایفا کند.در همین راستا، فواد حسین وزیر امور خارجه عراق، چند روز پیش در مصاحبه با شبکه سعودی الحدث اعلام کرد که ایران ایده ایجاد مجاری ارتباطی با مصری‌ها را مطرح کرده است. او همچنین در این مصاحبه مدعی شد که گفت‌وگوهای جداگانه‌ای در بغداد میان اردن، ایران و مصر آغاز شده است. در همین حال العربی الجدید نیز به نقل از منابع مصری گزارش داد که تماس‌هایی میان مسئولان مصری و ایرانی در سطح اطلاعاتی انجام شده است. در گزارش این شبکه آمده است: «مسئولان مصر در این تماس‌ها تأکید کرده‌اند که این کشور، خواهان هیچ نوع درگیری با ایران در منطقه نیست و قاهره خواهان حفظ و ارتقای روابط است.» روزنامه العربی الجدید همچنین اضافه کرد: «اخیراً تماس‌هایی در سطح اطلاعاتی میان مسئولان ایرانی و مصری انجام شده و مسئولان دو کشور در خصوص پرونده‌های مرتبط با امنیت منطقه رایزنی کرده‌اند.

مسئولان مصری در این گفت‌وگوها بر خطرات هدف قرار دادن اسرائیلی‌ها در مصر از سوی ایران تأکید و خاطرنشان کردند که این مسئله به توافقات میان دو کشور آسیب می‌زند.»منابع مصری همچنین به این رسانه‌ منطقه‌ای اعلام کردند که مسئولان مصری به همتایان ایرانی خود گفته‌اند که این کشور مخالف هرگونه خدشه واردکردن به امنیت خود در سایه درگیری‌های میان تهران و تل‌آویو است و قاهره نیز در طول مدت گذشته پیوستن به طرح‌های نظامی ضد ایرانی را نپذیرفته است. پیشتر تل‌آویو مدعی شده بود که ایران در حال برنامه‌ریزی برای ضربه زدن به اسرائیلی‌هاست و به قاهره اعلام کرده بود که ایران به دنبال هدف قرار دادن اسرائیل در مصر و امارات و ترکیه است. این منابع خاطرنشان کردند: «طرف ایرانی به مسئولان مصری اعلام کرده است که ادعای رژیم صهیونیستی در خصوص هدف قرار دادن گردشگران اسرائیلی در کشور ثالث دروغ است و ایران خواهان مخدوش شدن روابط خود با مصر نیست.»این منابع در بخش دیگری از اظهارات خود به این رسانه عربی اعلام کردند: «در تماس‌های جدید میان مصر و ایران که در سطح اطلاعاتی است، مصری‌ها بر این موضع تأکید داشتند که این کشور خواهان هیچ نوع درگیری با ایران در منطقه نیستند و قاهره خواهان حفظ روابط در سطح کنونی است و اگر ایران، سیاست متعادلی نسبت به هم‌پیمانان مصر در منطقه خلیج‌فارس اتخاذ کند، بالا بردن سطح همکاری میان تهران و قاهره در آینده امکان‌پذیر خواهد بود.»در این گزارش اضافه‌شده است: «قاهره علیرغم بحران اقتصادی موجود ترجیح می‌دهد که گزینه‌ای برای فشار آوردن به تهران توسط کشورهای خلیج‌فارس نباشد و مقامات مصری همواره سیاست بینابینی را در پیش‌گرفته‌اند؛ اگرچه در برخی موارد به دلیل فشارهای اقتصادی این سیاست شکست‌خورده است.»

منابع مصری خاطرنشان کردند که مصری‌ها در تماس‌های اخیر با مسئولان ایرانی به آن‌ها اطمینان داده‌اند مواضع خصمانه علیه ایران اتخاذ نخواهند کرد و در مقابل از ایران خواستند که اقدامات مشابهی در خصوص پرونده اخوان المسلمین اتخاذ کند. این منابع با طرح ادعای دیدار مسئولان ایرانی با رهبران اخوان المسلمین مصر خاطرنشان کردند که قاهره نگرانی‌هایی نسبت به حمایت‌های ایران از این گروه دارد. در همین چارچوب منابع مصری پیش‌ازاین نیز اعلام کرده‌ بودند که یک جریان قدرتمند در داخل نیروهای مسلح مصر و نهاد امنیت ملی این کشور که وابسته به سازمان اطلاعات هستند، اخیراً ایده مشارکت مصر در ائتلاف نظامی علیه ایران را به‌طور کامل رد کرده‌اند. این منابع می‌گویند فرماندهان ارشد نظامی مصر در نشست‌های داخلی نیروهای مسلح به‌صراحت اعلام کرده‌اند که به‌طور کامل ورود به مقابله نظامی با ایران به شکل‌های مختلف را نمی‌پذیرند و در نشست‌های نهاد امنیت ملی این کشور این موضع بارها تکرار شده است. در این راستا، منابع مصری همچنین این موضوع را مطرح کردند که یکی از اهداف اساسی سفر اخیر عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهور مصر به عمان، این بوده است که به‌واسطه مقامات مسقط این پیام را به تهران اعلام کند که قاهره تمایلی به مقابله مستقیم با ایران ندارد.به گزارش ایسنا در سه دهه اخیر، ایران بارها علاقه‌مندی خود را برای گسترش روابط با مصر اعلام کرده و تلاش داشته که سیگنال‌های مثبتی را به این کشور در راستای اجرای سیاست توسعه روابط با کشورهای منطقه ارسال کند. سیگنال‌های مثبتی که تا کنون به نتیجه مشخصی در زمینه گسترش روابط دیپلماتیک بین دو کشور نرسیده و روابط دو کشور همچنان در سطح فعالیت دفتر حافظ منافع در تهران و قاهره است.در سال ۱۴۰۰ با توجه به انجام گفت‌وگوهایی بین ایران و عربستان در بغداد برای برقراری روابط مجدد، این تحلیل قوت گرفت که کاهش تنش‌ها بین این دو قدرت منطقه‌ای می‌تواند بر روابط ایران و مصر نیز تأثیر بگذارد و قاهره با خیال راحت‌تری می‌تواند به سمت عادی‌سازی روابط با تهران حرکت کند، چنان‌که در همین چارچوب سایت العربیه جدید، در روز دوشنبه ۲۱تیر سال ۱۴۰۰ به نقل از منابع مصری که حاضر به فاش شدن هویت خود نبوده‌اند از دیدار مقامات امنیتی دو کشور ایران و مصر در قاهره خبر داده است.

این سایت هدف از این دور از مذاکرات را تنش‌زدایی و همچنین مانع‌شدن از رویارویی دو کشور در منطقه عنوان کرده بود. پایگاه خبری العربی الجدید همچنین در گزارش دیگری به نقل از چند منبع مصری خبر داده بود که در آخرین روزهای سال گذشته میلادی، مقامات امنیتی دو کشور یک دیدار ارزیابی برگزار کرده‌اند.به گفته این منابع، این دیدار به‌منظور بازبینی و ارزیابی گام‌ها و مطالبات متقابل دو کشور که پیش‌تر در نیمه سال گذشته درباره آن توافق صورت گرفت، بوده است. این منابع گفته‌اند که برداشتن گام‌های تازه در تقویت روابط دو کشور در حال حاضر مطرح نیست و طرفین در حال حاضر صرفاً به این توافق رسیده‌اند که به منافع یکدیگر آسیب نرسانند. بر اساس ادعای این رسانه عربی، در آن مقطع این منابع مصری درباره احتمال انتقال پرونده روابط دو کشور از سطح امنیتی به سطح دیپلماسی و به وزارت امور خارجه، به‌خصوص با توجه به اظهارات گاه‌وبیگاه مقامات ایرانی درباره روابط با مصر، گفته‌اند که روابط دو کشور در سطح امنیتی خواهد ماند و این‌یکی از پرونده‌هایی است که مستقیماً زیر نظر رئیس دستگاه اطلاعات عمومی مصر، سرتیپ عباس کامل اداره می‌شود. این منابع تأکید کرده‌اند که مهم‌ترین موضوعی که در دیدار اخیر مقامات امنیتی دو کشور بررسی‌شده پرونده یمن و مسائل مرتبط با آن و از همه مهم‌تر امنیت دریانوردی در تنگه باب‎المندب بوده که قاهره تأکید کرده که ایران نباید این مسئله را وارد نزاع‌های مربوط به یمن کند.بر اساس این گزارش، پرونده اوضاع امنیتی نوار غزه و حمایت تهران از گروه‌های فلسطینی به‌خصوص حماس و جهاد اسلامی از دیگر موضوعات موردبحث در این دیدار بوده است. این منابع همچنین تأکید کردند که پرونده شرکت‌های مصری فعال در عراق و تسهیل فعالیت آن‌ها و تأمین امنیت آن‌ها نیز در این مذاکرات موردبحث قرار گرفته به‌خصوص که ایران نفوذ بسیاری بر گروه‌های نظامی فعال در عراق دارد و برخی شرکت‌های مصری در مناطقی که این گروه‌ها در آن هستند فعالیت می‌کنند. یکی از این منابع تأکید کرده که مصر اخیراً به اسرائیل توصیه کرده که دست به اقدامات خشونت‌آمیز علیه ایران نزند چون این موضوع برای کل کشورهای منطقه هزینه در پی خواهد داشت.

همچنین در مردادماه سال ۱۴۰۰ اخباری منتشر شد که گفت‌وگوهای محرمانه‌ای بین مصر و حزب‌الله لبنان پس از رایزنی‌های اخیر تهران و قاهره در مصر انجام شده است. به گزارش ایسنا یکی از رویدادهای دیپلماتیک بین ایران و مصر در سال ۱۴۰۰ که در رسانه‌های ایران و منطقه بازتاب زیادی داشت گفت‌وگوی کوتاه حسین امیر عبداللهیان با عبدالفتاح السیسی در حاشیه نشست بغداد در ششم شهریورماه ۱۴۰۰ بود که بر اساس برخی از روایت‌ها در این رایزنی کوتاه، وزیر امور خارجه ایران در مورد وضعیت چند ایرانی که در مصر به اتهام حمل مواد مخدر به اعدام محکوم شده‌اند، رایزنی کرده است.

در مهرماه سال ۱۴۰۰ نیز میرمسعود حسینیان مدیرکل پیشین خاورمیانه و شمال آفریقا وزارت امور خارجه ایران، در گفت‌وگویی با خبرنگار ایسنا با تأکید بر این‌که ایران در پی بهبود روابط با مصر است، اظهار کرد: کاهش اختلافات با عربستان بر پرونده روابط ایران و مصر مؤثر خواهد بود. حسینیان در مورد روابط ایران و مصر و نتایج گفت‌وگوهای اخیر وزیر خارجه و رئیس‌جمهور این کشور عربی در حاشیه نشست بغداد تصریح کرد: «مسائل ما با مصر زیاد است البته امیدواریم که به‌زودی این مسائل حل شود. البته اگر گشایش‌های مثبتی در روابط ایران و عربستان ایجاد شود این موضوع قطعاً در روابط ایران و مصر نیز تأثیرگذار خواهد بود. در حال حاضر دو کشور دارای دفتر حافظ منافع هستند.»

حسینیان ادامه داد: «ما اکنون دو مشکل بزرگ در تعامل با مصر داریم، حدود دو سال است که کشتی نفتی ایران توسط مصر به بهانه‌های واهی و بدون ارائه مدرکی توقیف‌شده است و از طرفی دیگر چند زندانی ایرانی در مصر نیز به اتهام حمل مواد مخدر در معرض حکم اعدام هستند.» او در همین ارتباط گفت: «اجرای حکم این افراد منتظر تائید رئیس‌جمهور مصر است. ما پیگیری کردیم که فعلاً این حکم متوقف شود و امیدواریم مسئله اعدام شهروندان در نهایت منتفی شود.» مدیرکل پیشین خاورمیانه و شمال آفریقا وزارت امور خارجه تأکید کرد: «تلاش‌ها برای بهبود روابط با مصر در حال انجام است گرچه این روند کند پیش می‌رود.»