یک قدم تا لغو استیضاح

روز نو :نمایندگان در جلسه ۲۴ خرداد مجلس در حالی از پاسخ وزیر صمت به سؤال طرح‌شده قانع نشدند که چندان به حرف‌های او گوش نمی‌دادند

«استیضاح حق مجلس است»، این عبارتی است که تقریبا صدر تا ذیل مقامات بارها و بارها به زبان آورده‌اند. عبارتی که مستند قانونی آن صدر بند (1) اصل 89 قانون اساسی ایران است: «نمایندگان مجلس شورای اسلامی می‌توانند در مواردی که لازم می‌دانند هیأت وزیران یا هر یک از وزراء را استیضاح کنند، استیضاح وقتی قابل طرح در مجلس است که با امضای حداقل ده نفر از نمایندگان به مجلس تقدیم شود.» با این حال آنچه در عرف سیاست ایران اتفاق می‌افتد، بعضا در تضاد مستقیم با این اصل قانون اساسی و مواد 220 و 221 آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی است. تقاضای عبدالرضا رحمانی‌فضلی، وزیر کشور دولت‌های حسن روحانی یکی از مصادیق نقض این اصل است. طرح استیضاح او بارها و بارها از سوی نمایندگان مجلس دهم به ویژه پس از اعتراضات آبان98 و برخوردهای صورت گرفته با مردم تهیه شد. امضاهای هیچ یک از این طرح‌ها، هیچ وقت از حد نصاب 10 امضا کمتر نشد ولی رحمانی‌فضلی حتی یک بار هم برای استیضاح به صحن علنی قوه مقننه احضار نشد. علی مطهری، نماینده مجلس دهم پیش از این به روزنامه اعتماد گفته بود که پیامی به هیأت رئیسه مجلس دهم، مانع استیضاح رحمانی فضلی شده است. افزون بر این، رفاقت دیرینه رحمانی فضلی و علی لاریجانی هم سبب شد تا رئیس وقت مجلس نیز شخصأ تلاش‌هایی را برای استیضاح نشدن رحمانی فضلی به کار بگیرد. در مجلس یازدهم هم این اتفاق افتاد اما نه برای یک وزیر بلکه برای کل کابینه حسن روحانی و البته ابراهیم رئیسی. مجلس یازدهم بنا به برخی توصیه‌ها، در طول بیش از دو سال گذشته حتی یک طرح استیضاح را هم اعلام وصول نکرد تا اینکه قرعه فال به نام سیدرضا فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت (صمت) دولت سیزدهم افتاد. اما حالا اخبار رسمی، از یک سو و پیگیری‌های خبرنگار روزنامه آرمان امروز، از سوی دیگر، حکایت از ریزش امضاهای نمایندگان متقاضی استیضاح و افزایش احتمال لغو طرح استیضاح دارد.

عقب‌نشینی پارلمان

سیدمحمد حسینی، معاون پارلمانی رئیس‌جمهوری، دیروز در اظهاراتی اعلام کرد که از میان 36 نماینده‌ای که طرح استیضاح وزیر صمت را امضا کرده‌اند، 20 نماینده امضاهای خود را پس گرفته‌اند. حسینعلی حاجی دلیگانی، عضو هیات رئیسه مجلس، نیز به خبرنگار آرمان امروز گفت که «تعداد دقیق نمایندگانی را که امضاهایشان را پس گرفته‌اند نمی‌دانم اما چندین نفر از نمایندگان این کار را کرده‌اند.» این اتفاق در حالی رخ داده است که هنوز نشست وزیر صمت با نمایندگان متقاضی استیضاح در کمیسیون صنایع و معادن مجلس برگزار نشده است. اعضای این کمیسیون پیشتر گفته بودند که این نشست در هفته آینده برگزار خواهد شد. با این حال، روند کاهش امضاهای طرح استیضاح فاطمی امین به شکلی است که گمانه‌زنی‌ها برای لغو این طرح را دو چندان کرده است. مطابق ماده 220 آیین نامه داخلی مجلس، استیضاح زمانی در مجلس طرح خواهد شد که دست‌کم 10 نماینده خواستار این استیضاح باشند. عرف حاکم بر پارلمان نیز حکایت از آن دارد که پس از برگزاری نشست میان نمایندگان متقاضی استیضاح با وزیر مربوط، تعداد امضاها کاسته می‌شود. یکی از نمایندگان متقاضی استیضاح فاطمی امین که نخواست نامش فاش شود به خبرنگار آرمان امروز گفت که «نمایندگان مجلس بعضا با وعده وعیدهایی که وزیر و معاونان پارلمانی وزارتخانه‌ها می‌دهند، از امضای خود بر می‌گردند. گاهی هم پای منافعی در میان است که چندان روشن نیست. با همه این‌ها و در وضع فعلی، احتمال استیضاح شدن فاطمی امین را بعید می‌دانم اما اگر این اتفاق بیفتد و او به صحن علنی برسد، نمایندگان برای حفظ آبروی خودشان هم که شده، او را برکنار خواهند کرد.» از مجموع 16 نماینده‌ای که هنوز امضایشان پای برگه استیضاح فاطمی امین وجود دارد، اگر هفت نماینده امضای خود را پس بگیرند، طرح استیضاح لغو خواهد شد. در آیین‌نامه داخلی مجلس هیچ محدودیت زمانی‌ای برای پس گرفتن امضاها تا پیش از طرح استیضاح در جلسه علنی وجود ندارد و نبود این محدودیت، شانس فاطمی امین برای بقا در وزارت صمت را افزایش می‌دهد؛ هرچند که احتمال استعفای نه چندان اختیاری او همچنان وجود دارد.

استیضاحی بدون اصرار

«اکنون زمان استیضاح نیست»، «استیضاح به مصلحت نیست»، «صلاح مملکت حکم می‌کند وزیری استیضاح نشود» و...؛ اظهاراتی از این دست بارها و بارها از سوی چهره‌های مختلف بیان شده است. اظهاراتی که بیشتر توصیه‌اند و مصلحت‌اندیشی؛ اما ثابت کرده‌اند که توانایی لغو هر طرح استیضاحی را دارند. دولت سیزدهم امروز هم برای لغو طرح اسیتضاح فاطمی امین از همین راهکار استفاده کرده است. دیروز معاون پارلمانی رئیسی در حاشیه جلسه هیات دولت گفته که «امیدواریم نمایندگان مجاب شوند که اکنون وقت استیضاح نیست.» پیش از او نیز علیرضا نظری، نماینده خمین و محمدتقی نقدعلی، نماینده خمینی‌شهر و احمد راستینه، نماینده شهرکرد در اظهاراتی جداگانه گفته بودند که استیضاح وزیر صمت در وضع فعلی به صلاح نیست. امروز هم جلال رشیدی کوچی، نماینده مرودشت در مجلس خطاب به فاطمی امین گفت: «از وزیر صمت خواهش می کنیم تا پیش از طرح موضوع استیضاح، آیین نامه واردات خودرو را به سرانجام برساند تا در نگاه نمایندگان نسبت به استیضاح ایشان ترتیب اثر داده شود.» آیین‌نامه واردات خودرو یکی از مشکلات نمایندگان با وزیر صمت بوده است و به نظر می‌رسد با این روش، احتمالاً او در جلسه کمیسیون وعده‌هایی در خواهد داد و در نهایت طرح استیضاحش از دستور خارج شود. کریمی فیروزجایی، عضو هیءت رئیسه مجلس با تأیید تلویحی این موضوع به خبرنگار آرمان امروز گفت: «دغدغه ما حل مشکلات مردم است. قصد لجبازی نداریم و اگر کار حل شود، هیچ کس بر استیضاح اصرار ندارد.»