سایه ترامپ بر سر استراتژی برجامی بایدن
روز نو :درحالیکه مقامات ایران تأکید دارند توقف مذاکرات وین به دلیل تعلل آمریکا در تصمیمگیری سیاسی است، دولتمردان آمریکایی نیز با تأکید بر وجود احتمال جهت امضای توافق، عنوان میکنند که در این خصوص، تصمیم با ایران است و در این زمینه تهران باید مشخص کند که آیا میخواهد به توافق بازگردد یا اینکه بهطور کامل از جامعه بینالمللی دور شود. این در شرایطی است که اظهارات جدید وزیر خارجه سابق آمریکا در خصوص اعلامِ صریحِ نقش واشنگتن در ترور سردار سلیمانی، احتمالات امکان ازسرگیری مذاکرات هستهای از سوی ایران را با اماواگرهای جدیدی روبهرو کرده و بر سطح تنشهای موجود، افزوده است.
بااینوجود، بیل روسو، معاون دستیار وزیر خارجه آمریکا در گفتوگو با الشرقالاوسط گفت: «واشنگتن سیاستهای منطقهای ایران را جدای از مذاکرات هستهای وین میداند، از نظر ما مذاکرات وین بر پرونده هستهای متمرکز است.» او گفت که روشن است نگرانیهای جدی نسبت به رفتارهای بیثبات کننده ایران در منطقه، برنامه موشکی و دیگر سیاستهای منطقهای ایران وجود دارد که نیاز به برخورد با این سیاستها را تقویت کرده است و باعث شده تا تلاش میکنیم که به تعامل خود با شرکای خود در منطقه و اروپا و جهان در این خصوص ادامه دهیم. روسو در خصوص پیشرفتهای مذاکرات وین گفت: «ما بر این باوریم که اکنون معاملهای در دسترس است که میتواند دستاوردهای حقیقی در زمینه عدم اشاعه سلاح هستهای برای جامعه بینالمللی داشته و در ثبات منطقهای سهیم باشد، این امر در راستای امنیت ملی ما نیز هست به شرطی که ایران آمادگی بازگشت و پایبندی کامل را داشته باشد.» این مقام وزارت خارجه آمریکا در ادامه تأکید کرد: «آمریکا با ارزیابی مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی مبنی بر اینکه تحرکات اخیر ایران در خصوص بررسی و نظارت باعث میشود که شفافیت برنامه هستهای ایران کمتر شود، توافق نظر دارد، این در حالی است که جامعه بینالمللی اکنون خواستار شفافیت بیشتر در برنامه هستهای ایران است.»
او در پایان خاطرنشان کرد: «ما بر این باوریم که همچنان امکان امضای توافق وجود دارد که مقدمه آن بازگشت کامل و متقابل به برجام است. این مسئله دستاوردهای حقیقی در راستای عدم اشاعه سلاح هستهای محقق خواهد کرد و ما با دقت و توسط کارشناسان فنی خود به ارزیابیهایمان ادامه میدهیم اما تصمیم با ایران است، آیا میخواهد به توافق بازگردد یا اینکه میخواهد بهطور کامل از جامعه بینالمللی دور شود.» پیشازاین جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید گفت که گزینه بازگشت به توافق هستهای با ایران همچنان پابرجاست و اکنون توافقی روی میز است که ایرانیها میتوانند با آن موافقت کنند. او در ادامه مدعی شد: «گامهای ایران در راستای غنیسازی و ازکارانداختن دوربینهای آژانس اقدامی سازنده نیست و با افزایش فشارهای اقتصادی به آن پاسخ خواهیم داد.» مشاور امنیت ملی کاخ سفید همچنین تأکید کرد که باید روی برجام و بازگشت به آن تمرکز کرد و توپ اکنون در زمین ایران است. از سوی دیگر، یک روزنامه آمریکایی در گزارشی مطرح کرد: «با وجود هیچگونه امتیازی در زمینه توافقی جدید و پیشرفت مدام ایران به سمت توانمندیهای هستهای، دولت بایدن ممکن است مجبور شود که یا بپذیرد ایران ظرفیت ساختن یک بمب را دارد یا اقدامی نظامی انجام دهد که مانع انجام دادن این کار شود. موضع ایران همچنان این است که برنامه هستهای آن اهدافی صلحآمیز را دنبال میکند، مانند تولید ایزوتوپهای پزشکی برای تشخیص و درمان بیماری.»
نیویورکتایمز همچنین نوشت: «حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران گفته است که ایران طرح جدیدی به آمریکا ارائه کرده اما او جزییاتی را دراینباره ارائه نکرده است. بااینوجود، یک مقام ارشد دولت آمریکا در واشنگتن که از نزدیک در جریان مذاکرات است، گفت که از هیچگونه طرح پیشنهادی از سوی ایران اطلاعی ندارد اما آمریکا از ایدههایی که به توافق منجر میشوند، استقبال میکند.»
نیویورکتایمز همچنین نوشت: «طبق اظهارات چندین نفر که در جریان امور مذاکرات هستند، سایه میراث ترامپ همچنان بهصورت قابلتوجهی بر این مذاکرات سنگینی میکند. خروج یکجانبه ترامپ از توافق هستهای، علیرغم پایبندی ایران به مفاد این توافق، مهر تأییدی بر هراس تهران از این بود که آمریکا چقدر سریع میتواند پس از برگزاری یک انتخابات تغییر رویه دهد. از سوی دیگر، یکی دیگر از نگرانیهای ایرانیها در این زمینه این است که شرکتهای خارجی اگر فکر کنند فشار تحریمهای آمریکا ممکن است دوباره بعد از انتخابات ریاستجمهوری بعدی اعمال شود، ممکن است به سرمایهگذاری در ایران بیمیل باشند.»
در ادامه گزارش این روزنامه آمده است: «دومین مانع عمدهای که ترامپ سر راه احیای توافق هستهای ایجاد کرد، اعمال حدود ۱۵۰۰تحریم جدید علیه ایران بود. ایران اصرار داشته است که این تحریمها لغو شوند و روی یکی از آنها بیش از همه پافشاری کرده است که قرار دادن نام سپاه پاسداران ایران در فهرست سازمانهای تروریستی آمریکا در سال ۲۰۱۹ بود. دولتهای قبلی آمریکا سپاه پاسداران را که ادعا میشود بر نیروهای نظامی نیابتی ایران در لبنان، سوریه و یمن نظارت میکند و در عراق به شورشیانی که آمریکاییها را کشتهاند کمک کرده، محکوم کردهاند؛ اما آنها نسبت به اعلام کردن شاخه نظامی یک کشور خارجی بهعنوان یک گروه تروریستی هشدار داده بودند.» این روزنامه همچنین نوشت: «مذاکرهکنندگان ایرانی گفتهاند، بایدن باید برای رسیدن به یک توافق، نام سپاه پاسداران را از این فهرست خارج کند؛ اما بایدن بدون اینکه ایران امتیازات دیگری ارائه کند، از انجام دادن این کار سر باز زده است و بلینکن در ماه آوریل، این گروه را یک سازمان تروریستی اعلام کرد.» گزارش نیویورکتایمز آورده است: «برخی تحلیلگران این موضوع را بیشتر نمادین میدانند. آمریکا تا همینالان هم سپاه پاسداران و فرماندهان آن را بهشدت تحریم کرده است و انتظار میرفت تأثیر این تنبیهها پیامدهای بلندمدتی برای اقتصاد ایران به همراه بیاورد. بااینوجود، سنای آمریکا لایحهای غیر الزامآور را در ماه مه با آرای ۶۲ به ۶۳ تصویب کرد که مانع بایدن از خارج کردن نام سپاه پاسداران از فهرست میشود. یک مقام ارشد دولت آمریکا که میخواست نامش فاش نشود، گفت، دولت این کشور حاضر بوده است این اقدام را انجام دهد، اما تنها اگر ایران آمادگی ارائه تضمینهای جدیدی درباره نگرانیهای امنیتی مرتبط با سپاه پاسداران باشد.»
این روزنامه از مذاکرات غیرمستقیم آمریکا و ایران درباره احیای توافق هستهای، بهعنوان مانع سوم برجایمانده از زمان دولت دونالد ترامپ یادکرده و نوشت: «ترامپ پس از صادر کردن دستور ترور قاسم سلیمانی، یک فرمانده ارشد ایرانی در سال ۲۰۲۰، ایران را بیشازپیش برآشفت. رابرت مالی طی مذاکره با ایران در وین از طریق میانجیهای اروپایی از هتل دیگری در آنسوی خیابان با ایران ارتباط برقرار میکرد. این موجب کند شدن روند مذاکرات و در برخی مواقع، موجب ایجاد سوءتفاهمهایی زمانبر میشد. بااینوجود، دو طرف هنوز انگیزه مصالحه دارند.» این در شرایطی است که اظهارات جدید وزیر خارجه سابق آمریکا در زمینه اعلام صریح نقش آمریکا در ترور سردار سلیمانی، بر دامنه تنشهای موجود افزوده است. بهتازگی وزیر خارجه پیشین آمریکا در رابطه با ترور سردار سپهبد شهید سلیمانی در حمله تروریستی پهپادهای آمریکایی مدعی شد: «به ما هشدار میدادند که اگر از برجام خارج شویم جنگ میشود. به ما هشدار میدادند که اگر سفارتمان را از تلآویو به اورشلیم تغییر دهیم، جنگ میشود. هشدار میدادند که اگر علیه ژنرال سلیمانی اقدام کنید، جنگ میشود. ما نه یکی، نه دوتا بلکه هر سه کار را انجام دادیم و جنگی پیش نیامد.» او در ادامه ادعا کرد: «این به آن دلیل بود که دولت آمریکا بهطور واضح آماده دفاع از چیزهایی بود که برای مردم آمریکا مهم تلقی میشد. ژنرال سلیمانی در نقشه برای کشتن ۵۰۰آمریکایی دیگر دست داشت. ما فرصت جلوگیری از وقوع این نقشه را داشتیم و این کار را انجام دادیم.» در همین زمینه حسن کاظمی قمی نماینده ویژه رئیسجمهور در امور افغانستان، با واکنش به این اظهارات، در صفحه توییتر خود در این زمینه نوشت: «دروغگویی و پنهانکاری بخشی از ویژگی آمریکاست.
طبیعی است که در چنین سیستمی باید سالانه میلیونها دلار جهت محافظت از پامپئو به هدر رود. واشنگتن کارنامه سراسر دروغ خود از افغانستان تا آمریکای جنوبی را با دروغپراکنی به تصویر میکشد.» شاید از همین روست که هشدارهای مقامهای صهیونیستی نیز در چند روز اخیر افزایش پیدا کردهاند. در همین زمینه شبکه المیادین گزارش داد که عاموس یادلین رئیس مرکز مطالعات امنیت داخلی رژیم صهیونیستی در گفتوگو با شبکه۱۲ تلویزیونِ این رژیم، با ابراز نگرانی نسبت به قدرت ایران و حزبالله گفته است که اسرائیل در رابطه با موضوع هستهای ایران دچار سردرگمی شده است. او در ادامه تأکید کرد: «تقابل در جبهههای مهم برای ما نگرانکننده خواهد بود و ما در شرایطی هستیم که نمیدانیم چه سیاستی در پیش بگیریم.» یادلین که پیشتر رئیس سازمان ضداطلاعات ارتش رژیم صهیونیستی بوده است، اضافه کرد: «اولین جبههای که موجب نگرانی ماست، توانایی ایران برای غنیسازی اورانیوم ۶۰درصد است و اسرائیل اکنون در شرایطی است که نمیداند تهران به کدام سمت خواهد رفت.» این مقام پیشین صهیونیستی همچنین ابراز نگرانی کرد: «نمیدانیم اسرائیل باید از بازگشت به توافقی که ایران را به محدودیت هستهای بازمیگرداند، اما پول زیادی به آنها میدهد، یا عدم بازگشت به این توافق که سیاست رسمی اسرائیل است، حمایت کند؟ و اگر ایران تا ۹۰درصد غنیسازی کند یا از معاهده NPT خارج شود، چهکار خواهیم کرد؟»
عاموس یادلین در بخش دیگری از این گفتوگو تصریح کرد: «دومین موضوع نگرانکننده که سران اسرائیلی به آن توجه کافی نداشتهاند، پروژه دقت موشکهای نقطه زن حزبالله است، چراکه جبهه دوم رویارویی ما با حزبالله لبنان خواهد بود و جبهه سوم سوریه است.» او ادامه داد: «من سیاست داخلیمان را تماشا کردهام و نمیدانم که اسرائیل واقعاً به کجا میرود. ما تا پایان سال چالشهای بسیار بزرگی داریم. من درباره ایران و حزبالله صحبت کردم و اینها موضوعات بسیار مهمی هستند.»