حجاج باید مستطیع باشند یا یارانه‌بگیر؟

روزنو :این روزها فرودگاه‌های بسیاری از شهرهای کشور دوباره شلوغ است و پس از دو سال وقفه، کاروان ۳۹ هزار و ۶۰۰ نفری حج تمتع، راهی عربستان شدند. سفری که امسال با وجود شرایط پیچیده اقتصادی کشور، حواشی فراوانی هم به همراه داشت؛ از شیوه تامین ارز و واکسن تا اقدام عربستان سعودی در افزایش هزینه هر زائر. اما در این میان حواشی مربوط به پرداخت وام و یارانه و ارز‌های 9هزار تومانی به حجاج از همه بیشتر واکنش‌ها را برانگیخت؛ به طوری که بسیاری در انتقاد به این ادعا، این موضوع را مطرح کردند که مگر شرط حج، استطاعت مالی نیست. پس چرا دولت با پرداخت یارانه، مشتاقان را با اموال عمومی راهی این سفر زیارتی می‌کند؟

هر چند رئیس سازمان حج و زیارت، اختصاص یارانه ارزی دولت به حجاج ایرانی را «جوسازی‌» و «دروغ‌پردازی» دانست و تاکید کرد که « یارانه خاصی به زائران داده نشده و آن‌ها پول خود را پرداخت کرده و قطعا بدون هر منتی به این سفر معنوی مشرف می‌شوند»، اما هنوز حرف و حدیث‌ها در این خصوص ادامه دارد.

ادعای منتقدان تامین ارز حجاج

پرداخت و تامین ارز مورد نیاز زائران برای شرکت در مراسم مذهبی همچون حج و اربعین و ... یکی از مسائلی است که با توجه به افزایش نرخ ارز در سال‌های اخیر، اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است.

در هفته‌های اخیر ماجرای حج امسال و شبهات پیش آمده در خصوص موارد مالی آن در حالی حاشیه‌ساز شد که منتقدان مدعی‌اند دولت به هر زائر ۴۵۰۰ دلار، آن هم به قیمت ۹هزار تومانی پرداخت می‌کند. این در حالی است که قیمت دلار این روزها به بیش از 30 هزار تومان رسیده است که این بدان معناست که هر حاجی چیزی حدود 100 میلیون تومان یارانه از خزانه عمومی دریافت می‌کند. منتقدان همچنین این موضوع اساسی را بر‌اساس فقه اسلامی مطرح کردند که یک حاجی باید استطاعت مالی لازم را برای این سفر داشته باشد و پرداخت یارانه به این افراد صحیح نیست. همچنین این پرسش مطرح شد که در شرایط بحران اقتصادی و تنگنای مالی که بسیاری از مردم، در تامین مایحتاج اولیه زندگی مانده‌اند، دولت چرا باید چنین پولی را برای این موارد هزینه کند؟

سیامک رحمانی، روزنامه‌نگار در توئیترش نوشت: «هر زائر ۴۵۰۰دلار ۹هزار تومانی می‌گیرد. خلاصه‌اش یعنی ۱۰۰میلیون یارانه برای هر حاجی. سوال: مگر حاجی نباید استطاعت داشته باشد، چرا یارانه؟ سوال دو، اگر دولت پول ندارد این ولخرجی‌ها چیست؟ و اینکه آیا این حق ضعفا نیست که به توانگران می‌دهید؟»

کابر دیگری نوشت: «وقتی دولت بدون رضایت مردم، از جیب آنها به هر زائر مکه حدود 100 میلیون یارانه می‌دهد! آیا این حج و حاجی شدن با پول مردم مقبول است؟!».

حمیدرضا شکوهی، روزنامه‌نگار هم در توئیترش نوشت: «دقیقا ۴۳ سال پیش در چنین روزی، این سخن معروف امام خمینی، تیتر روزنامه اطلاعات شد. (به جای زیارت مکه و عتبات ایران را آباد کنید). امروز، نه تنها آباد کردن ‎ایران، اصل نیست، بلکه برای ‎حج که فقط برای کسانی واجب است که توان مالی دارند، ‎ارز دولتی هم می‌دهند؛ آن هم در این اوضاع اقتصادی! سرنوشت یکی از شعارهای انقلاب!».

محاسبه براساس پرداختی گذشته

اما سیدصادق حسینی، رئیس سازمان حج و زیارت با انتقاد از افرادی که عنوان می‌کنند زائران حج امسال با یارانه دولتی و دلار ۹ هزار تومانی به این سفر مشرف می‌شوند، توضیح داد: «اولا که این هزینه حدود دو سال قبل از سوی زائران پرداخت شده است که در آن زمان با توجه به برابری نرخ ریال با ارزهای خارجی و نرخ ارز در آن دوره، ارز مورد نیاز زائران خریداری شد و در امانت بانک مرکزی قرار گرفت تا در زمان برقراری دوباره حج تمتع مورد استفاده قرار بگیرد. بنابراین صحبت‌ها و جوسازی‌های رسانه‌های معاند درست نیست و دروغ‌پردازی محسوب می‌شود».

بر اساس توضیحات این سازمان، زائران حج تمتع امسال، از سال ۸۶ به قبل ودیعه‌گذاری کرده بودند و حتی سال ۹۹ که قرار بود حج تمتع برگزار شود، هزینه آن را پرداخت کردند، اما با شیوع کرونا و نبود واکسن برای پیشگیری از این ویروس، عربستان تصمیم گرفت که هیچ زائر خارجی را نپذیرد و حج تمتع در آن سال فقط با حضور حدود ۱۰ هزار ساکن عربستان برگزار شد. بر همین اساس، سازمان حج و زیارت با هماهنگی بانک مرکزی تلاش کرد تا با توجه به اینکه دولت برای عملیات حج تمتع سال ۹۹ ارز ۹ هزار تومانی در نظر گرفته بود، هزینه حج را برای زائران تثبیت کند. به همین دلیل، اعلام کرد افرادی که هزینه کامل حج تمتع را بپردازند، دیگر مشمول افزایش هزینه حج در اعزام بعدی نخواهند شد.

در گزارشی که خبرگزاری فارس منتشر کرد، این گونه شرح داده شده که حدود ۷۴ هزار نفر از مشمولان حج تمتع سال ۹۹ هزینه حج که قسط اول حج تمتع یعنی ۲۵ میلیون تومان با احتساب سود سپرده اولیه را پرداخت کرده بودند، برای تکمیل این هزینه که از ۳۲ تا ۴۱ میلیون تومان بود، اقدام کردند تا برای حج تمتع سال آینده حاضر شده و بتوانند با همان قیمت به حج تمتع سال ۱۴۰۰ بروند. پس از واریز این هزینه، سازمان حج و زیارت، پول‌های جمع‌آوری شده برای حج تمتع سال ۹۹ را به حساب بانک مرکزی واریز کرد تا دولت برای زائران دلار به قیمت ۹ هزار تومان خریداری کند. با توجه به ادامه شیوع کرونا، حج تمتع ۱۴۰۰ هم بدون حضور زائران خارجی برگزار شد و این افراد امکان تشرف به سرزمین وحی نداشتند؛ تا اینکه امسال عربستان از پذیرش زائر خارجی خبر داد و قرار شد یک میلیون زائر از کشورهای مختلف در حج تمتع امسال شرکت کند.

هزینه‌های سفر حج تا قبل از افزایش قیمت‌ها از سوی کشور میزبان، حدود سه هزار و ۲۰۰ تا سه‌ هزار و ۳۰۰ دلار بوده است، اما امسال با رشد حدود هزار و 200 دلاری به چهار هزار و ۵۰۰ دلار رسیده است

البته با توجه به برخی محدودیت‌ها و کاهش سهمیه کشورها، عربستان سهمیه کشورها را به حدود ۴۳ درصد کاهش داد و به این ترتیب از بین ۸۷ هزار و ۵۵۰ نفر از سهمیه کشورمان، فقط ۳۹ هزار و ۶۳۵ نفر با محدودیت سنی کمتر از ۶۵ سال امکان این سفر را پیدا کردند. سفری که گفته می‌شود هزینه آن را در سال 99 با دلار 9 هزار تومانی پرداخته و 2 سال هم انتظار کشیده بودند.

افزایش ناگهانی هزینه سفر حج

امسال اما پس از دو سال عربستان هزینه حج را افزایش داد. افزایش قیمتی که برخی دیگر از منتقدان معتقدند دولت از خزانه عمومی برای جبرانش به حجاج کمک مالی کرده است. هزینه‌های سفر حج تا قبل از افزایش قیمت‌ها از سوی کشور میزبان، حدود سه هزار و ۲۰۰ تا سه‌ هزار و ۳۰۰ دلار بوده است، اما امسال با رشد حدود هزار و 200 دلاری به چهار هزار و ۵۰۰ دلار رسیده است.

در هفته‌های اخیر ماجرای حج امسال و شبهات پیش آمده در خصوص موارد مالی آن در حالی حاشیه‌ساز شد که منتقدان مدعی‌اند دولت به هر زائر ۴۵۰۰ دلار، آن هم به قیمت ۹هزار تومانی یارانه پرداخت می‌کند

رئیس سازمان حج و زیارت در همین باره اظهار کرد: «افزایش نرخ خدمات، افزایش هزینه‌های اقلام پروتیینی در حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد و رشد نرخ مالیات بر ارزش افزوده کالاها از ۳ درصد به ۱۵ درصد، از جمله مسائلی بود که موجب افزایش ناگهانی هزینه‌ها شد. ما سعی کردیم آن را به زائران تحمیل نکنیم و کمتر از یک چهارم این مازاد را دریافت کنیم و الباقی هزینه‌ها را از محل دیگر و تخفیف‌ها، جبران کنیم».

او با اشاره به اینکه سازمان حج و زیارت برای حل این مشکل که هزینه‌ای حدودا ۴۰ تا ۴۵ میلیون تومانی را به زائران تحمیل می‌کرد، درخواست اختصاص ارز ارزان یا نیمایی نکرد، گفت: «راهکار سازمان حج و زیارت کنترل قیمت‌ها، کاهش اعزام عوامل و همچنین بهره‌گیری از هتل‌های ارزان قیمت‌تر برای اسکان زائران بود».

میزان ارز همراه حجاج چقدر اعلام شد؟

اما در این میان هر ساله به حجاج امکان داده می‌شود مبلغی ارز نیز با خود برای خرید و تهیه سوغات حج از کشور خارج کنند.

بانک مرکزی اعلام کرد: میزان ارز تخصیصی به هر زائر حج تمتع ۱۴۰۱ از ۲۰۰ یورو به ۵۰۰ یورو، با نرخ بازار متشکل افزایش یافت. که بر اساس قیمت یورو بیش از 28 هزار تومانی این مبلغ چیزی بیش از 14 میلیون تومان برآورد می‌شود.

این در حالی است که سال ۱۳۹۸ و در آخرین اعزام زائران حج تمتع پیش از کرونا، ۲۰۰ دلار با نرخ ۱۲ هزار و ۷۹۰ تومان به زوار تخصیص پیدا کرد.