همراهی دلار با شورای حکام

چه بر سر دلار و سایر ارزهای بین‌المللی چهارراه استانبول می‌آید؟ این سؤال از روز سه‌شنبه بیشتر از همیشه اذهان عمومی را درگیر کرده؛ از همان روزی که ارائه پیشنهاد قطعنامه علیه ایران توسط ایالات‌متحده آمریکا و سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در رسانه‌ها خبرساز شد و تب دلار بار دیگر فاز افزایشی به خود گرفت؛ دلاری که در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته در بازار آزاد با قیمت 32هزار و 235تومان روی میز معامله رفت و انتظار قیمت‌های بالاتر هم برای آن پیش‌بینی می‌شود. نکته قابل‌توجه از نگاه فعالان بازار که می‌تواند دلیل محکمی برای رشد هر چه بیشتر هر قطعه از این اسکناس بین‌المللی باشد، ادعای منابع خبری شبکه‌های عربی است؛ آرای کافی برای تصویب قطعنامه علیه ایران وجود دارد. در این میان، موضع سکان‌داران اقتصادی هم در زمینه چشم‌انداز افزایشی نرخ دلار، بی‌تأثیر نیست؛ به گفته رئیس دولت سیزدهم: «ما یک‌قدم از مواضع خود عقب‌نشینی نخواهیم کرد چرا که تا کنون هرچند تعداد قطعنامه که صادر شده مؤثر واقع نشده و راه به‌جایی نبرده است.» با همه این‌ها اما چیزی که در بازار در جریان است حکایت از بالا رفتن تب دلار در بازار آزاد دارد؛ با توجه به حذف ارز 4200تومانی هم تأثیر افزایش نرخ دلار و یورو بر کالاهای اساسی غیرقابل‌انکار است. پیش‌ازاین ابهام در وضعیت برجام و تحریم‌ها بود که قیمت دلار را در سراشیبی قرار داده بود و بسیاری از فعالان بازار بر این باور بودند که در مسیر مذاکرات برجامی، یک چالش جدید وجود دارد و آن صدور قطعنامه مذاکرات هسته‌ای است که می‌تواند فضای بازار را به هم بریزد. چیزی که هنوز قطعی نشده، تأثیرش را در بازار گذاشته و قیمت‌ ارزها رو به بالا پیش‌بینی می‌شود. از آخرین باری که گفته شد تحریم‌ها کاغذپاره است؛ یعنی طی 10سال گذشته، اوضاع اقتصاد خوب که نه، وخیم‌تر هم شد؛ دلار 32برابر افزایش قیمت را تجربه کرد و میانگین رشد اقتصادی هم نزدیک به صفر گزارش شد؛ از همان زمان تورم به بالای 30درصد رسید و درآمد سرانه اقشار مختلف نیز کاهش قابل‌توجهی را تجربه کرد. این وضعیت در یک سال گذشته نیز به‌خوبی مشهود بوده؛ نرخ دلار به‌عنوان نماگری که به‌خوبی انتظارات تورمی را در اقتصاد ایران نشان می‌دهد دو بار در یک سال گذشته به اخبار مثبت برجامی واکنش مثبت نشان داده است. بار نخست در خرداد سال گذشته دلار تا ۲۰هزار تومان عقب نشست و بار دوم نیز در پایان سال ۱۴۰۰ تا ۲۵هزار عقب‌نشینی کرد؛ اما حالا دلار نسبت به یک سال قبل بیش از ۵۰درصد رشد داشته و سقف قبلی خود را شکسته است. این نرخ به‌ظاهر بی‌اهمیت برای سیاست‌گذاران و بازارساز ارزی در حالی از سقف عبور کرده که نگرانی از اوج‌گیری انتظارات تورمی به وجود آورده است. سؤالی که می‌توان مطرح کرد این است، گفتن تحریم هیچ تأثیری ندارد یا واکنش‌هایی مثل جمله اخیر رئیسی که از مواضع خود عقب‌نشینی نخواهیم کرد، طی 10سال آینده هم شاخص‌های اقتصادی و مهم‌تر از همه بهای دلار را به سرنوشت حالا تبدیل خواهد کرد؟ این سؤال با توجه به آماری که طی روزهای اخیر رئیس پیشین بانک مرکزی اعلام کرده، از اهمیت بیشتری برخوردار است. بر اساس آماری که عبدالناصر همتی، در کلاب‎‌هاوس ارائه کرده واردات ایران تا 40میلیارد دلار پس از خروج ترامپ و به دلیل تحریم کاهش پیدا کرد، این فاجعه یعنی بخش زیادی از نوسازی صنعت به دلیل نبود ارز و نه‌فقط تحریم رها شد و تأثیراتش در سال‌های بعد معلوم می‌شود. از همه این آمارها و صحبت‌های مطرح‌شده چنین برمی‌آید که فاجعه تحریم فقط گرانی نیست. عدم به‌روزرسانی صنایع خودروسازی این‌روزها بسیار مشهود است و دیگر برای کسی پوشیده نیست. اینکه چه میزان تجهیزات صنایع خودرویی طی سال‌های اخیر فرسوده شده و کارایی خود را ازدست‌داده، نتیجه‌ای جز فشارهای بین‌المللی نمی‌تواند داشته باشد، البته نباید از سوءمدیریت داخلی هم در این زمینه چشم‌پوشی کرد. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد بعد از گرانی‌های ناشی از حذف ارز ترجیحی حالا باید شاهد افزایش قیمت‌ها با رشد دلار باشیم.

تورمی که در جریان است

موضوع افزایش قیمت کالاهای اساسی با بالا رفتن نرخ دلار غیرقابل‌انکار است، بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در اردیبهشت‌ماه به 39.3‌درصد رسیده است که نشان می‌دهد از کف 34.7درصدی خود در اسفندماه فاصله گرفته است.نرخ تورم کالاهای خوراکی نیز روندی مشابه را طی کرده و از کف 40.7درصدی خود از اسفندماه به سطح 49.4درصدی در میانه بهار سال‌ جاری رسید. با توجه به حذف ارز ترجیحی کالاهای اساسی پیش‌بینی می‌شود در خردادماه نیز شاهد افزایش نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه کل و خوراکی‌ها باشیم، اما پس از گذر این موج افزایشی موقت تورم به نرخ میانگین بلندمدت خود نزدیک خواهد شد. تداوم بیشتر این روند صعودی نرخ تورم نیازمند محرک‌های بنیادی‌تر و تغییر قابل‌توجه انتظارات تورمی است. بر اساس گزارش اجماع تحلیل‌گران به نظر می‌رسد اکثریت آن‌ها بر این باورند که بازدهی همه‌ی بازارها در سال ۱۴۰۱ کمتر از تورم خواهد بود.

در بازار ارز چه خبر است؟

قیمت دلار بالاخره به بالای 32هزار تومان رسید و از سقف تاریخی خود عبور کرد. بسیاری از تحلیلگران تکنیکال بر این باور هستند که وقتی قیمت چیزی از سقف تاریخی خود عبور می‌کند و در بالای آن رقم قبلی تثبیت می‌شود، این به معنای رشد قیمت است؛ اما در این میان عده‌ای از معامله‌گران به دنبال برجسته کردن خبرهایی برای کاهش تب دلار هستند؛ به‌عنوان‌مثال گفته می‌شود یک خبرنگار اتریشی ساکن وین خبر داده لحن این پیش‌نویس تند نیست و در آن هیچ اشاره‌ای به ارجاع این موضوع به شورای امنیت سازمان ملل نشده است.

تاکتیک بازارساز در مقابل اثرات روانی صدور قطعنامه

برخی از تحلیلگران معتقدند بازارساز قصد دارد با عرضه ارز، اثرات روانی صدور این قطعنامه را کنترل کند. این دسته از بازیگران ارز چنین دریافتی از رفتار بازارساز دارند و به همین دلیل در روز سه‌شنبه به‌صورت قابل‌ملاحظه‌ای میزان خریدهای خود را بالا بردند.

آن‌ها به دنبال این هستند که در صورت حمله عرضه‌ای بازارساز، بتوانند دلار خود را در بالاترین قیمت ممکن از مهرماه۹۹ به فروش برسانند.

در کنار این درصورتی‌که اسکناس آمریکایی وارد کانال جدید تاریخی شود، ممکن است خریداران جدیدی به بازار افزوده شوند که حتی مانع از اثرگذاری حمله بازارساز شوند. در مجموع باید همه‌چیز را به بازار و تأثیر اخبار بر این فضا سپرد.