دوگانة سرمای دیپلماسی و گرمای سرمایه

روزنو :کانادا را شاید بتوان یکی از پر«چالش‌ترین» و «متناقض‌ترین» کشورهایی دانست که دولت‌های ایران با آن مواجه هستند؛ یکی از پرطرفدارترین مقاصد برای مهاجرت ایرانیان است، بر سر سقوط هواپیمای اوکراینی اختلافات عمیقی با ایران دارد و طلب غرامت کرده است، فدراسیون فوتبال آن بازی تدارکاتی فوتبال با ایران را به دلایل سیاسی لغو می‌کند و درعین‌حال یک مجله کانادایی به پسر محمود خاوری که با پول مردم ایران به این کشور گریخته است، لقب «تاجر الهام‌بخش» می‌دهد.

روز گذشته مجله «تایکون» کانادا تصویر اردوان (اردی) خاوری، پسر محمودرضا خاوری، مدیرعامل فراری بانک ملی ایران که در اختلاس 3 هزار میلیارد تومانی از این بانک مشارکت داشت را در صفحه اول منتشر و به او لقب «تاجر الهام‌بخش» سال ۲۰۲۲ داد.

کانادا بر سر سقوط هواپیمای اوکراینی اختلافات عمیقی با ایران دارد و دادگاهی در این کشور دولت ایران را به پرداخت ۱۰۷ میلیون دلار کانادا جریمه نقدی به خانواده‌های قربانیان محکوم کرده است، هرچند سخنگوی وزارت‌خارجه ایران اعلام کرد که دادگاه کانادا از اساس صلاحیت ندارد که به این سانحه هوایی یا قصور احتمالی رخ داده، رسیدگی کند

جالب آنکه این مجله، اردوان خاوری را متعلق به خانواده‌ای دانسته که چندین نسل سابقه کارآفرینی دارند و تجربه صدها سال کسب و کار و ظرافت‌های آن به او ارث رسیده است در صورتی که پدر اردی خاوری در ایران به اتهام اخلال در نظام اقتصادی به ۲۰ سال حبس و بابت دریافت رشوه به ۱۰ سال حبس محکوم شده‌ و تا سال 1395 نیز نام او در فهرست اینترپل قرار داشت، اما حذف شد.این مجله نوشته اردی خاوری در سال ۲۰۰۷ یک شرکت بازرگانی تخصصی در زمینه خرید و فروش مصالح ساختمانی در کشور امارات راه‌اندازی کرده است. در این گزارش آمده: «او طی ۳ سال فعالیت، تبدیل به یکی از ۳ شرکت بزرگ فعال در آژانس‌های مسافرتی در کانادا شد و شرکت او ۱۱ دفتر در سراسر کشور تاسیس کرد و خدمات فروش عمده خدمات مسافرتی به بیش از ۲۵ آژانس در کشور ارائه داد. افراد و شرکت‌های ثروتمند و برجسته در زمره مشتریانش بودند و به همین علت شرکت او جزو نخستین آژانس‌های مسافرتی غربی بود که بسته کامل تور گردشگری دبی را به مشتریان ارائه داد.»

لغو یک بازی تدارکاتی

دولت کانادا در قبال خانواده خاوری و پول‌هایی که آنها به این کشور برده‌اند سکوت کرده اما هفته گذشته فدراسیون کانادا بازی تدارکاتی فوتبال بین ایران و کانادا را به دلایل سیاسی لغو و چالش دیپلماتیک جدیدی را ایجاد کرد. این دیدار قرار بود دوشنبه هفته آینده (۱۶ خرداد) برگزار شود و حتی فدراسیون فوتبال ایران اقدامات لازم برای گرفتن ویزای بازیکنان را آغاز کرده بود اما ناگهان برخی مقامات کانادا از جمله «جاستین ترودو» نخست‌وزیر این کشور انتقادهایی به برگزاری این دیدار وارد کرد و برخی از فعالان اجتماعی نیز اعلام کردند سیاستمداران کانادایی و خانواده‌های قربانیان هواپیمای اوکراینی پرواز «پی‌اس 752» خواستار لغو این مسابقه هستند. در نهایت نیز فدراسیون فوتبال کانادا در بیانیه‌ای دلیل لغو این بازی را «تفرقه‌‌انگیز» بودن آن و «دو قطبی» شدن جامعه کانادا دانست. آنها در بیانیه خود عنوان کردند: «جنبه سیاسی غیرقابل تحمل میزبانی ایران به طرزی چشمگیر تفرقه‌آمیز شد که فدراسیون را واداشت تا این مسابقه را لغو کند.» فدراسیون فوتبال ایران نیز خبر داد قصد دارد از مسئولان فدراسیون فوتبال کانادا به دلیل «لغو یک‌‌جانبه» بازی دوستانه دو تیم شکایت کند و غرامت بگیرد.

هر چند روابط دیپلماتیک ایران و کانادا در بیشتر مقاطع سرد بوده و در پی سقوط هواپیمای اوکراینی به سردی بیشتر نیز گرایید؛ اما لغو بازی فوتبال با ایران و حضور بدون دردسر محمودرضاخاوری با پول‌های ایرانیان در کانادا و حال الهام‌بخش نامیدن فرزندش برای تجارت این کشور، نشان از تداوم سردی این روابط دارد

اختلاف ادامه‌دار بر سر هواپیمای اوکراینی

دلیل لغو این مسابقه ورزشی، دیگر چالش سیاسی بین دو کشور بود که در دی ماه سال 1398 رخ داد و باعث شد کانادا از ایران شکایت و طلب غرامت کند. چند روز بعد از ترور سردار سلیمانی در بغداد، سپاه پاسداران به هواپیمای پرواز ۷۵۲ اوکراین دو موشک شلیک کرد که باعث شد 176 نفر از جمله شش شهروند کانادایی در این حادثه کشته شوند. سپاه در بیانیه‌ای این اقدام را خطای انسانی دانست اما دادگاهی در کانادا دولت ایران را به پرداخت ۱۰۷ میلیون دلار کانادا جریمه نقدی به خانواده‌های این شش قربانی محکوم کرد. وکیل شاکیان نیز اعلام کرد که به دنبال توقیف دارایی‌های ایران در کانادا و خارج از این کشور است.

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت‌خارجه ایران بعد از اعلام حکم گفته بود: «رای مورد اشاره فاقد مبنا بوده و از مستندات و دلایل عینی نیز برخوردار نیست. دادگاه کانادا از اساس صلاحیت ندارد که به این سانحه هوایی یا قصور احتمالی در واقعه‌ای که خارج از سرزمین و حوزه صلاحیت کشوری کانادا رخ داده است، رسیدگی کند.»

اختلافات چندین ساله

نکته ای که این ماجرا را پیچیده‌تر می‌کند این است که ایران و کانادا رابطه دیپلماتیک ندارند و همین گره را محکمتر کرده است. رابطه این دو کشور دو سال بعد از پیروزی انقلاب قطع شد، اما در سال 1369 سفارتخانه‌های ایران و کانادا بازگشایی شد. دو کشور در سال 1374 مبادله سفیر کردند اما با مرگ زهرا کاظمی خبرنگار ایرانی- کانادایی در ایران در سال 1382 روابط دوباره تیره شد. با روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد روابط ایران و کانادا باز هم کاهش یافت و در نهایت در شهریور سال 1391، کانادا سفارت خود را در تهران تعطیل و روابط دیپلماتیکش با ایران را تعلیق کرد. هفت سال پیش با روی کار آمدن جاستین ترودو به عنوان نخست‌وزیر و همچنین ابراز تمایل وزارت خارجه دولت حسن روحانی، هر دو کشور مذاکرات خود را برای ازسرگیری روابط آغاز کردند و «استفان دیون»، وزیر خارجه کانادا و «محمدجواد ظریف»، وزیر خارجه ایران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک با یکدیگر دیدار کردند؛ اما در نهایت از سه سال پیش مجلس کانادا به توقف مذاکرات برای از سرگیری روابط با ایران رای داد.

هر چند روابط دیپلماتیک دو کشور در بیشتر مقاطع سرد بوده و در پی سقوط هواپیمای اوکراینی به سردی بیشتر نیز گرایید؛ اما کانادا یکی از مقاصد مهم مهاجرتی برای ایرانیان است و برگزاری بازی فوتبال بین ایران و کانادا را باید از این زاویه نگاه کرد؛‌ با این حال، لغو این بازی و حضور بدون دردسر محمودرضاخاوری با پول‌های ایرانیان در کانادا و حال الهام‌بخش نامیدن فرزندش برای تجارت این کشور، نشان از تداوم سردی روابط دیپلماتیک دو کشور دارد.