انتقال آب از تاجیکستان به استان‌های شرقی و شمال شرقی ایران امکان‌پذیر است

روز نو :رئیس‌جمهور کشورمان در 25 شهریور سال گذشته به‌عنوان اولین سفر خارجی خود با دعوت رسمی تاجیکستان به‌منظور شرکت در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای به دوشنبه سفر کرد. رئیسی در جریان سفر به تاجیکستان و دیدار بار امامعلی رحمان گفته بود: مقامات ایران و تاجیکستان باید با استمرار منظم دیدارها و گفتگوهای دوجانبه، روابطی پایدار و همه‌جانبه را بین دو کشور فارسی‌زبان پایه‌گذاری کنند که به الگویی در سطح منطقه تبدیل شود. حال بعد از گذشت 9 ماه رئیس‌جمهور تاجیکستان امروز وارد تهران می‌شود تا مصوبات سفر رئیسی به دوشنبه را بررسی و توافقات جدید بین دو کشور انجام شود. گفتنی است که تاجیکستان کشور کوهستانی و پر آب است و ازجمله کشورهای آسیای میانه است که مازاد آب دارد. از حدود 20 سال پیش نمایندگان ادوار استان‌های خراسان، سیستان و بلوچستان، کرمان و سمنان به دنبال انتقال آب از تاجیکستان به ایران بودند. این پروژه تا آنجا پیش رفت که مجلس برای این کار ردیف تعیین کرد و تعدادی از نمایندگان مجلس به دوشنبه رفتند و با امامعلی رحمان دیدار و گفتگو کردند. نکته مهم اینکه رحمان به‌طرف ایرانی گفته بود شما به ما نفت بدهید و ماهم به شما آب می‌دهیم، پروژه در حال پیگیری بود که منوچهر متکی وزیر امور خارجه دولت احمدی‌نژاد با دعوت از محی‌الدین کبیری "رهبر حزب نهضت اسلامی تاجیکستان" که مخالف امامعلی رحمان بود وی را به تهران آورد. کبیری در نماز جمعه تهران علیه رئیس‌جمهور تاجیکستان سخنرانی کرد و پس از این اتفاق پروژه انتقال آب از تاجیکستان به ایران متوقف شد. انتظار این است که در سفر امامعلی رحمان به تهران این پروژه بار دیگر در دستور کار قرار گیرد تا ایران با تهاتر نفت، آب وارد استان‌های تشنه ایران کند. در ارتباط با روابط ایران و تاجیکستان ستاره صبح گفتگویی با عبدالرضا فرجی راد سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان گفتگویی انجام داده که در ادامه می‌خوانید:

شما ابعاد سفر امامعلی رحمان به تهران و اهمیت آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شاید کمتر کشورهایی را در جهان بتوان یافت که همچون ایران و تاجیکستان تا این اندازه قرابت زبانی و فرهنگی باهم داشته باشند.

تاجیکستان یک سرزمین تاریخی است که بیش از یک قرن تحت سلطه تزارها و کمونیست‌ها قرارگرفته بود، اما پس از آزادی مردمان این کشور کوهستانی و صاحب تمدن غنی هویت دینی، زبانی و فرهنگی خود را حفظ کردند. نکته قابل‌توجه این است که نخبگان این کشور به وجود دانشمندان، شعرا، ادبای فارسی و تاجیک که میراث فرهنگ و تمدن غنی ایرانی تاجیکی هستند احترام ویژه‌ای می‌گذارند.

خوشبختانه در تاجیکستان کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که با نام و آثار بزرگان گذشته خود آشنا نباشد و حتی جوان‌ها ترغیب به مطالعه هر چه بیشتر اندیشمندان خود می‌شوند که اثرات مثبتی داشته است.

پس از سفر رئیس‌جمهور کشورمان به تاجیکستان و توافقاتی که برای همکاری درزمینه‌های فرهنگی، اقتصادی و امنیتی بیشتر صورت گرفت امروز امامعلی رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان برای اجرایی کردن این توافقات به تهران سفر می‌کند.

پس از وقفه چندساله در روابط تهران-دوشنبه که دلایل چندی را می‌توان برایان برشمرد، مجدداً روند همکاری‌ها دوجانبه به جریان افتاده است. نباید اجازه داد که معدود عوامل غیر سازنده در تاجیکستان و ایران حرکت مثبتی که برای بهبود روابط بین دو کشور هم‌زبان آغازشده به شکست بکشانند.

بسترهای همکاری بین ایران و تاجیکستان ازنظر شما چیست؟

ازنظر جغرافیایی تاجیکستان کشور بسته‌ای به‌حساب می‌آید که برای توسعه خود نیاز به ارتباط با آب‌های بین‌المللی دارد. همکاری چندجانبه ایران، ازبکستان، تاجیکستان و افغانستان می‌تواند امکانات ایجاد راه‌آهن و جاده به مرز ایران و ادامه تا بنادر جنوبی را فراهم کند که خوشبختانه چشم‌انداز خوبی برای توافقات وجود دارد.
درگذشته نه چندان دور ایران پروژه‌هایی را در تاجیکستان راه اندازه کرده بود که بعضی از آن‌ها باگذشت زمان به اتمام نرسیده است. لازم است در سفر امامعلی رحمان به آن توجه ویژه شود. این امر نیازمند بسترسازی برای بخش خصوصی شرکت‌های ایران است تا با مشارکت در پروژه‌های جدید فعال شوند و در توسعه این کشور مشارکت نمایند. همچنین دو کشور لازم است راهکارهایی پیدا کنند که بیشتر از ارزهای ملی استفاده نموده تا امکان همکاری‌های بیشتر تجاری فراهم گردد.

برای تسهیل در تجارت، کاهش تعرفه‌ها و جریان آزاد تجارت بین دو کشور می‌تواند در روابط تجاری مؤثر واقع شود. از سوی دیگر گردشگری زمینه‌های خوبی برای همکاری‌های دو کشور فراهم می‌کند. خوشبختانه مذاکرات خوبی بین سازمان‌های مربوطه در دو کشور صورت گرفته که باید اجرایی شود. ایجاد پرواز از تهران به دوشنبه، تسهیل در روادید و ایجاد فرصت‌هایی برای سفرهای زمینی ازجمله اقدامات مفید خواهد بود. درزمینه پزشکی باید همکاری‌های علمی، تبادل بیشتر دانشجو و ارائه بورسیه به دانشجویان تاجیک و برگزاری دوره‌های تخصص پزشکی برای پزشکان تاجیک در دستور کار قرار گیرد.

آیا روابط تهران-دوشنبه می‌تواند بر تحولات منطقه اثرگذار باشد یا خیر؟

با توجه به تحولاتی که در افغانستان صورت گرفته و تقویت گروه‌های تروریستی همچون داعش و القاعده، همکاری بین دو کشور از یکسو و نیز همکاری‌های چندجانبه از سوی دیگر بسیار ضروری است که با سفر دبیر شورای عالی امنیت ملی و رئیس عالی ستاد مشترک به آن کشور به نظر می‌رسد که ضرورت این همکاری‌ها لمس شده است.

خوب است طالبان هم در این همکاری‌ها مشارکت داده شود تا زمینه برای دولت فراگیر در افغانستان فراهم شود تا گروه‌های تروریستی نتوانند بی‌ثباتی را در منطقه ایجاد کنند، زیرا ناامنی در منطقه دودش به چشم طالبان هم خواهد رفت.

توسعه همکاری با تاجیکستان باید مبنایی باشد برای همکاری‌های چندجانبه منطقه‌ای که علاوه بر توجه به امنیت به همکاری‌های اقتصادی و تجاری بیشتر هم منجر می‌شود. برای تداوم و گسترش همکاری‌ها همفکری و گفتگوهای مستمر بین مقامات دو کشور باید ادامه داشته باشد.

با توجه به خشک‌سالی دو استان در شرق کشور آیا امکان انتقال آب از تاجیکستان به ایران وجود دارد؟
تاجیکستان به علت کوهستانی بودن کشور پرآبی است که در سالهای اخیر توانسته با ایجاد سد تا حدودی کنترل آب را به دست آورد. با توجه به مشکل کم‌آبی در کشور ما و پیش‌بینی خشک‌سالی‌های بیشتر، انتقال آب از این کشور به استان‌های شرقی و شمال شرقی (خراسان رضوی، شمالی، جنوبی، کرمان و سمنان) در ازای کمک‌های ایران می‌تواند ازجمله همکاری‌های قابل‌بررسی بین دو کشور باشد.