احياي برجام سخت شد

روزنو :رابرت مالي: شانس شكست بيشتر از موفقيت است

ايران و ايالات متحده از نقطه بازگشت به توافق هسته‌اي (برجام) مصوب 1394 دور و دورتر مي‌شوند. يك سال و دو ماه پس از آغاز مذاكرات زنجيره‌اي در دو دولت دوازدهم و سيزدهم، چين و روسيه و تروييكاي اروپايي عملا عقب نشسته‌اند تا دوئل ايران و ايالات متحده به پايان برسد. در اين ميان اتحاديه اروپا هم با اعزام انريكه مورا، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا آخرين تلاش‌ها براي نزديك ‌كردن ديدگاه‌هاي تهران و واشنگتن را در كارنامه برجامي خود ثبت كرد تا بتواند در منظر افكار عمومي حرفي براي گفتن در دفاع از ديپلماسي پيش از ورود پرونده به بحراني تازه داشته باشد. در حالي كه وزير خارجه و معاون سياسي او در ايران ترجيح مي‌دهند

مواضع خود در قبال برجام را عمدتا در حاشيه نشست‌هاي خبري برگزار شده به بهانه حضور يك مهمان خارجي، در جلسه پشت درهاي بسته در مجلس شوراي اسلامي يا در عمومي‌ترين حالت در صفحات خود در فضاي مجازي به اطلاع مردم برسانند و از حضور در برنامه زنده پرسش و پاسخ صدا و سيما پرهيز دارند، افكار عمومي در ايران از طريق ترجمه گزارش‌هاي رسانه‌هاي اروپايي و امريكايي از آخرين وضعيت مهم‌ترين پرونده سياست خارجي ايران اطلاع پيدا مي‌كنند و طبيعتا اين روايت طرف غربي است كه جا پاي خود را در سايه سكوت مقام‌هاي ايراني هر روز بيش از قبل محكم مي‌كند. در 48 ساعت اخير چند رسانه غربي به شمول رويترز، پوليتيكو و وال استريت ژورنال گزارش‌هاي سياسي و به اصطلاح فني را درباره وضعيت مذاكرات وين و آخرين اختلاف‌ها ميان ايران و ايالات متحده برسر حفظ يا حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در ليست گروه‌هاي به اصطلاح تروريستي و همچنين اختلاف ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درباره برنامه هسته‌اي ايران در گذشته منتشر كردند. جدا از جزيياتي كه در هر كدام از اين گزارش‌ها منتشر شده، به نظر مي‌رسد كه هر كدام تكه‌اي از پازل در حال تكميل مقصر معرفي كردن تهران در شكست مذاكرات احياي برجام است. در قريب به سه ماه گذشته از آخرين حضور هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران، 1+4 و ايالات متحده در وين هر كدام از اين طرفين به دلايلي متفاوت تلاش كردند مسووليت اعلام شكست مذاكرات را برعهده نگيرند و البته به مشكلات فعلي كه جامعه جهاني در سايه جنگ اوكراين و بحران انرژي ناشي از آن تجربه مي‌كند مشكل ديگري اضافه نكنند. با اين ‌همه بر هيچ‌كس پوشيده نيست كه تداوم اين وضعيت و حفظ باقيمانده برجام در اغما براي مدت زمان طولاني ممكن نيست. مجموع تحولات يك هفته اخير و بمباران خبري كه صورت گرفته نشان از نزديك شدن غرب به نقطه اعلام نتيجه يك سال و سه ماه ماراتن مذاكرات دارد. نتيجه‌اي كه ظاهرا به تصميم سياسي در تهران و واشنگتن وابسته است؛ دو كشوري كه از مذاكره مستقيم با هم پرهيز دارند اما سرنوشت مهم‌ترين توفق هسته‌اي جهان در نيم قرن اخير به اين دو گره خورده است.

احياي برجامه همچنان اولويت كاخ سفيد است

گزارشي كه خبرگزاري رويترز شامگاه سه‌شنبه منتشر كرد بر دو محور متمركز بود: 1. عقب‌نشيني ايالات متحده از تعيين ضرب‌الاجل زماني براي مذاكرات احياي برجام 2. دور از دسترس‌تر شدن توافق.
رويترز به نقل از يك منبع ديپلماتيك اروپايي نوشت: پس از سفر انريكه مورا، ايران و امريكا متعهد به ازسرگيري مذاكرات نشدند؛ دستيابي به مصالحه اگر نگويم غيرممكن، اما غيرمحتمل است. همزمان امريكايي‌ها تا دو ماه پيش بسيار پر سر و صدا بودند و مي‌گفتند زمان رو به اتمام است و ما بايد به توافق برسيم. اما از ماه مارس به نظر مي‌رسد ديگر عجله ندارند.» يك منبع ديپلماتيك غربي در گفت‌وگو با رويترز تصريح كرده كه احياي اين توافق در نهايت يك تصميم و قضاوت سياسي است. اين توافق قبلا مزاياي اصلي خود را از دست داده، اما هميشه مي‌توانيد استدلال كنيد كه مواردي همچنان در برجام وجود دارد كه آن را از «هيچ»، سودمندتر كند.

در بخش‌هاي ديگري از گزارش رويترز درباره نگاه امريكا به جهان با يا بي‌برجام آمده: تغيير رويكرد واشنگتن نشان مي‌دهد كه كاخ سفيد معتقد است احياي برجام علي‌رغم پيشرفت‌هايي كه در برنامه هسته‌اي ايران صورت گرفته بهتر از جايگزين‌هاي اين توافق است. اعضاي دولت بايدن در ماه‌هاي ابتدايي بازگشت به مذاكرات براي احياي برجام تاكيد داشتند كه پيشرفت‌هاي ايران در حوزه هسته‌اي به زودي همه را در وضعيتي قرار خوهد داد كه برجام را از حيث منافع هسته‌اي براي غرب در حوزه منع اشاعه سلاح بي‌معنا خواهد كرد. به عنوان نمونه راب مالي در تاريخ 25 اكتبر گفته بود كه شما نمي‌توانيد يك جسد مرده را زنده كنيد. چهره‌هاي ديگري چون ند پرايس سخنگوي وزارت خارجه امريكا هم تا همين اواخر از فوريت در مذاكرات وين سخن مي‌گفتند و تاكيد داشتند كه ادامه اين مذاكرات تا ابد ممكن نيست. اين رويه اخير تغيير كرده و مي‌بينيم كه مقام‌هاي امريكايي از جمله ند پرايس كمتر بر فاكتور زمان تاكيد دارند و بيشتر موافق احياي برجام هستند اگر كه تامين‌كننده منافع امريكا باشد. اين روزها مقام‌هاي امريكايي بيشتر بر آمادگي براي بازگشت همزمان به برجام تاكيد مي‌كنند. دنيس راس، ديپلمات سابق امريكايي در اين باره به رويترز مي‌گويد: تحليل‌ها در كاخ سفيد حاكي از اين است كه با توجه به گزينه‌هاي باقيمانده، احياي برجام هنوز در راستاي منافع ملي امريكا است. در سايه برجام، زمان گريز هسته‌اي ايران چيزي نبود كه امروز شاهد آن هستيم اما هنوز هم پايبندي به اين توافق بهتر از ساير گزينه‌هاي باقيمانده است. هر چند كه همه از وجود پلن بي ‌در صورت شكست مذاكرات سخن مي‌گويند اما گزينه‌ها بسيار محدود هستند. از تشديد فشار اقتصادي تا حمله نظامي امريكا يا اسراييل به تاسيسات هسته‌اي ايران. هيچ كدام از اين دو گزينه مطلوب واشنگتن نيست لذا همچنان تلاش براي احياي برجام را ترجيح مي‌دهد. در نتيجه پلن بي ‌همان پلن ‌اي است يعني تلاش براي به نتيجه رساندن مذاكرات با ايران. در واشنگتن كاخ سفيد معتقد است كه محدود كردن درصد غني‌سازي ايران به 67/3 يا رساندن ذخيره اورانيومي اين كشور به 202 كيلوگرم (طبق برجام) بهتر از توسل به گزينه‌هاي جايگزين است.

رويترز در ادامه با استناد به گزارش ماه مارس آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مي‌نويسد كه ايران در حال حاضر غني‌سازي تا 60 درصد را انجام مي‌دهد و بيش از 3 تن ذخيره مواد دارد.

بايدن تصميم نهايي خود را گرفته سپاه در ليست تروريسم باقي مي‌ماند

آنچه احياي برجام را به تاخير و مذاكرات وين را متوقف كرده اختلاف‌نظر ايران و امريكا بر سر حفظ يا حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در ليست به اصطلاح گروه‌هاي تروريستي است. در حالي كه برخي رسانه‌هاي غربي پيش از اين گزارش داده بودند كه تهران و واشنگتن بر سر يك فرمول در اين باره به نتيجه رسيده بودند كه شامل حذف نام سپاه از اين ليست در ازاي تعهد ايران به عدم هدف قرار دادن امريكايي‌ها مي‌شد اما اين خبر هيچ‌گاه به شكل رسمي تاييد نشد تا گفت‌وگوهاي غيرمستقيم ايران و امريكا در اين خصوص ادامه پيدا كند. با اين‌ همه شامگاه سه‌شنبه به وقت تهران، هيات امريكايي ترجيح داد مذاكرات متوقف شده وين را وارد فاز جديدي بكند. در همين راستا، يك مقام ارشد غربي به پوليتيكو گفت: رييس‌جمهور جو بايدن تصميم خود را براي نگه داشتن سپاه پاسداران در ليست سياه تروريستي نهايي كرده است. بايدن تصميم خود را در ۲۴ آوريل (4 ارديبهشت ماه) طي تماس تلفني با نفتالي بنت، نخست‌وزير (رژيم) اسراييل، اعلام كرد و افزود كه اين تصميم كاملا نهايي اعلام شده است.

يك مقام امريكايي آگاه به اين موضوع ماه گذشته به پوليتيكو گفت: موضع ايالات متحده اين بوده است كه تا زماني كه ايران با برداشتن گام‌هاي خاصي براي كاهش نگراني‌هاي امنيتي فراتر از برجام موافقت نكند، واشنگتن سپاه را از ليست تروريستي كه خود بحثي فراتر از برجام است حذف نخواهد كرد. موضع دولت به ويژه با توجه به تهديدات مداوم عليه [امريكايي ها] تغيير نخواهد كرد. پس از انتشار گزارش پوليتيكو، نخست‌وزير رژيم اسراييل با ادعاي اينكه رييس‌جمهور امريكا تصميم گرفته نام سپاه را در فهرست تروريستي نگه دارد، گفت بايدن در جريان گفت‌وگوي تلفني كه اين دو در ۲۴ آوريل با يكديگر داشته‌اند درباره تصميم نهايي خود درخصوص ‌سپاه پاسداران با او صحبت كرده اما خواسته است كه فعلا اين تصميم علني نشود. بنت از اين تصميم جو بايدن قدرداني و او را «دوست حقيقي اسراييل توصيف كرد كه به امنيت و قدرت آن متعهد است.»

ساعاتي پس از اين گزارش پوليتيكو، ند پرايس سخنگوي وزارت خارجه امريكا در پاسخ به سوالي درباره ادعاي پوليتيكو مبني بر تصميم جو بايدن رييس‌جمهوري امريكا درخصوص نگه داشتن نام سپاه در فهرست موسوم به سازمان‌هاي تروريستي خارجي، با بيان اينكه بارها در اين باره از او سوال شده است، ادعا كرد: مي‌خواهيم شاهد بازگشت متقابل به پايبندي به برجام باشيم زيرا اين امر در راستاي منافع ملي امريكا است. لغو تحريم‌ها با بازگشت به پايبندي به برجام محقق خواهد شد و اين موضوع با همتايان ايراني از طريق متحدان اروپايي در حال بررسي است. همچنين گام‌هاي هسته‌اي كه ايران اگر تصميم بگيرد به پايبندي به برجام بازگردد، بايد انجام دهد، موضوع گفت‌وگوها در وين بوده است. مذاكرات در وين تنها بر مساله هسته‌اي متمركز شده‌اند. اگر ايران بخواهد در مورد موضوعاتي كه خارج از برجام هستند گفت‌وگو كند ما آماده‌ايم در اين گفت‌وگوها شركت كنيم البته ايران بايد آماده باشد به نوبه خود امتياز بدهد.

به گزارش «اعتماد»، گزارش پوليتيكو درباره تصميم نهايي بايدن براي حفظ نام سپاه در ليست گروه‌هاي به اصطلاح تروريستي در حالي منتشر شد كه بسياري از تحليلگران معتقدند ترور اخير شهيد صياد خدايي از اعضاي سپاه قدس از سوي اسراييلي‌ها و در راستاي كارشكني در روند مذاكرات وين صورت گرفته است.
در حالي كه بسياري از سناتورهاي جمهوري‌خواه به استقبال تصميم جو بايدن درباره حفظ نام سپاه در ليست گروه‌هاي تروريستي رفتند اما بسياري از كارشناسان معتقدند با توجه به اصرار ايران بر حذف نام سپاه و برخي تحليل‌هاي موجود درباره
درهم تنيدگي منفعت اقتصادي ايران از برجام با حفظ يا حذف نام سپاه در اين ليست، مشخص نيست كه تهران حاضر به ادامه مذاكرات غيرمستقيم با امريكا بشود يا خير. شنيده‌هاي «اعتماد» حاكي از آن است كه انريكه مورا در سفر اخير به تهران اين تصميم بايدن را به اطلاع ايران رسانده بود و تهران و واشنگتن هر دو مابه‌ازاها يا ابتكارهاي موازي ديگري را پيشنهاد كرده‌اند كه از سوي دو طرف تاكنون مورد پذيرش قرار نگرفته است.

مقام اسراييلي: احياي برجام به نفع ما است

در حالي كه نفتالي بنت، نخست‌وزير رژيم اسراييل ساعتي پس از انتشار گزارش پوليتيكو درباره تصميم نهايي جو بايدن براي حفظ نام سپاه در ليست گروه‌هاي تروريستي از او قدرداني كرد به نظر مي‌رسد كه برآوردهاي امنيتي از سناريوهاي پيش رو در صورت شكست مذاكرات احياي برجام در داخل ساختار سياسي و امنيتي تل‌آويو يكسان نيست. ساعتي پس از واكنش بنت، يك مقام اطلاعاتي اسراييلي در گفت‌وگو با جورزاليم پست هشدار داد كه عدم احياي توفق هسته‌اي ايران مي‌تواند تهديد هسته‌اي جدي‌تري براي اسراييل و متحدانش باشد. اين مقام اسراييلي در اين گفت‌وگو ادعا كرده كه ايران در موقعيتي از نظر فني هسته‌اي قرار دارد كه مي‌تواند چهار بمب هسته‌اي توليد كند.

هشدار گروسي: در وضعيت دشواري قرار داريم

همزمان با گزارش‌هاي رسانه‌هاي غربي درباره وضعيت مذاكرات وين و تصميم نهايي جو بايدن درباره سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌الملل انرژي اتمي نيز در حاشيه نشست داووس در مصاحبه با شبكه «بلومبرگ» درباره وضعيت پرونده مورد اختلاف ميان ايران و اين نهاد فني و در پاسخ به اين سوال كه ماه آينده قرار است نتايج تحقيقات درباره ذرات اورانيوم پيدا شده در برخي سايت‌هاي هسته‌اي ايران كه دو سال زمان برده، منتشر شود، گفت: ما با ايران در حال كار بوده‌ايم و با آنها گفت‌وگو كرده‌ايم. مي‌توانم بگويم كه اين تحقيقات و رايزني‌ها در حال انجام است و گزارش همان‌طور كه گفتيد يا نتيجه‌گيري من به زودي بيرون خواهد آمد. همه‌ چيزي كه اكنون با احتياط مي‌گويم اين است كه اين فرآيند بسيار پيچيده بوده و ما هنوز به نتيجه نرسيده‌ايم. من بايد به لحاظ حرفه‌اي خوشبين باشم. ديپلمات هستم و هميشه تلاش مي‌كنم (خوشبين باشم) و اين كاري است كه مي‌كنم. آنها در حال افزايش و تقويت توانايي‌هاي هسته‌اي خود هستند. اگر منظور از هسته‌اي هر كاري كه مي‌كنند مثل غني‌سازي اورانيوم و داشتن زيرساخت‌هاي بزرگ‌تر باشد. چيزي كه نياز داريم اين است كه مشخص كنيم درباره چيزهايي كه آنجا كشف كرديم و نبايد آنجا مي‌بودند، چه اتفاقي افتاده است. وجود اثرات اورانيوم در جاهايي كه به عنوان سايت يا مكان‌هاي هسته‌اي اعلام نشده بودند كه البته (اگر شده بودند) وجودشان را توجيه مي‌كرد. پس داريم مي‌‌پرسيم اين چه چيزي است و چه اتفاقي اينجا در جريان بوده است. مواد كجا هستند. تا بفهميم آن مواد چه هستند و براي چه استفاده شدند و بعد نتيجه‌گيري به دنبال آن خواهد بود.

به گزارش خبرگزاري فارس به نقل از خبرگزاري رويترز، رافائل گروسي گفت، «مذاكرات با ايران با هدف پايان دادن به بن‌بست طولاني در توضيح منشا ذرات اورانيوم يافت شده در سايت‌هاي ظاهرا قديمي، اما اعلام‌نشده، در مقطع بسيار دشواري قرار دارد.» طبق اين گزارش، گروسي مدعي شد تصور اينكه توافق براي احياي برجام اجرا شود، در حالي كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هنوز پاسخ‌هاي رضايت‌بخشي در زمينه اين موضوعات دريافت نكرده، دشوار است.

گروسي قرار است تا زمان آغاز نشست فصلي شوراي حكام آژانس اتمي در تاريخ ششم ژوئن (۱۶ خرداد) به اين نهاد درباره چگونگي پيشرفت مذاكرات درخصوص موضوعات حل نشده گزارش دهد.