چرا نفت و گاز ایران به راحتی نمی تواند جای روسیه را بگیرد؟

روز نو :اگر تحریم‌ها به سرعت برداشته شوند، حجم کمی در کوتاه‌مدت به بازار بین‌المللی می‌رود و نمی‌تواند جایگزینی برای ۱۸۴ میلیارد مترمکعب گاز روسیه باشد که هر سال به اروپا صادر می‌شود. اگرچه ایران پس از روسیه دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی در جهان را دارد، اما این بخش به علت انزوا، از کمبود سرمایه گذاری به ویژه در فناوری های بهره برداری از ذخایر دریایی، ظرفیت ها و زیرساخت های صادرات گاز مایع آسیب دیده است. بیشتر گاز ایران از یک میدان گازی عظیم فراساحلی، پارس جنوبی، واقع در خلیج فارس تامین می شود. حتی اگر تحریم‌ها برداشته شوند، ایران نمی‌تواند جایگزینی برای صادرات روسیه به اروپا باشد.

ایران نیز مانند روسیه از زمانی که دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد و آن را محکوم کرد، تحت تحریم‌های امریکا قرار گرفته است. ورود جو بایدن به کاخ سفید، مذاکرات برای احیای توافق هسته ای را تسریع کرد. اما حمله به اوکراین دوباره آن را زیر سوال برد. اما بازگشت ایران به بازارهای نفت و گاز فقط بخشی از واردات هیدروکربن‌های روسیه از سوی اروپا را جبران می‌کند، به‌ویژه که از چندین هفته پیش تا کنون توافق قریب‌الوقوع با موانع متعددی روبه رو شده است.

کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی می‌گویند: «ایران می‌تواند منبع مهم دیگری برای عرضه اضافی (نفت) در صورت لغو تحریم‌ها باشد، اما بازگشت آن به بازار فوری نخواهد بود.» به گفته آنها، در صورت موافقت، لغو موثر تحریم ها حداقل یک ماه زمان می برد. آنها پیش بینی می کنند: «ما انتظار داریم تولید بیش از یک میلیون بشکه در روز ظرف شش ماه افزایش یابد تا به ظرفیت کامل 3.8 بشکه در روز برسد.»

باید ذخایر شناور 100 میلیون بشکه‌ای را در نظر بگیریم که ماه‌ها طول می‌کشد تا فروخته شود، به‌ویژه که نفت‌کش‌های ایرانی باید بار دیگر گواهینامه و بیمه شوند تا عملیاتی شوند.

آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرد در ماه فوریه، تولید نفت خام ایران به 2.56 میلیون بشکه در روز رسید که «بالاترین سطح در سه سال اخیر» است. در سال 2021، این کشور به طور متوسط 2.4 میلیون بشکه در روز تولید کرد.

پیش از تحریم های امریکا، در سال 2018، ایران 2.4 بشکه در روز که 670 هزار بشکه به چین، 490 هزار بشکه به هند، 590 هزار بشکه به اروپا، 260 هزار بشکه به کره جنوبی و 150 هزار بشکه در روز به ژاپن صادر می کرد.

به گزارش آژانس بین المللی انرژی، روسیه در ماه فوریه 10.05 میلیون بشکه در روز تولید کرده است. در دسامبر 2021، صادرات نفت خام 2.8 میلیون بشکه در روز بود.

چند تن از کارشناسان موسسه بروگل گفتند: «پیش بینی می شود که 4 میلیون بشکه نفت خام روسیه در برابر تحریم تجارت نفت اعمال شده توسط اتحادیه اروپا و سایر کشورهای غیر اروپایی آسیب پذیر است.»

کارشناسان اندیشکده بلژیکی با ارزیابی اثرات تحریم ها تاکید کردند: «مشتریان نفت روسیه از حدود 1.6 میلیون بشکه نفت خام در روز و یک میلیون بشکه فرآورده های نفتی در روز که می تواند در ماه آوریل به 3 میلیون بشکه در روز برسد، اجتناب خواهند کرد.»

بر اساس بررسی آماری بریتیش پترولیوم در سال 2021، ایران در سال 2020 حدود 250.8 میلیارد مترمکعب گاز تولید کرده که این کشور را پس از امریکا و روسیه در رتبه سوم جهان در بین کشورهای تولیدکننده گاز قرار داده است. روسیه با 638.5 میلیارد متر مکعب خود، 16.6 درصد از تولید جهانی را در برابر 6.5 درصد ایران تشکیل می دهد. با این حال، این تولید ایرانی به طور عمده برای بازار داخلی در نظر گرفته شده است، بقیه از طریق خطوط لوله گاز به کشورهای همسایه ترکیه، ارمنستان، آذربایجان و عراق فروخته می شود.

اگر تحریم‌ها به سرعت برداشته شوند، حجم کمی در کوتاه‌مدت به بازار بین‌المللی می‌رود و نمی‌تواند جایگزینی برای 184 میلیارد مترمکعب گاز روسیه باشد که هر سال به اروپا صادر می‌شود. اگرچه ایران پس از روسیه دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی در جهان را دارد، اما این بخش به علت انزوا، از کمبود سرمایه گذاری به ویژه در فناوری های بهره برداری از ذخایر دریایی، ظرفیت ها و زیرساخت های صادرات گاز مایع آسیب دیده است. بیشتر گاز ایران از یک میدان گازی عظیم فراساحلی، پارس جنوبی، واقع در خلیج فارس تامین می شود. حتی اگر تحریم‌ها برداشته شوند، ایران نمی‌تواند جایگزینی برای صادرات روسیه به اروپا باشد.

اگرچه ورود جو بایدن به کاخ سفید چندین ماه است که از سر گیری مذاکرات را تسریع کرده، اما دستیابی به توافق با برخی موانع مواجه شده و عوامل متعددی توافق هسته ای ایران را به تاخیر می اندازد. اسرائیل که به علت امنیت خود به ایران مظنون است، و می خواهد هدف خود را برای دستیابی به سلاح هسته ای دنبال کند، هرگز بی میلی خود را در برابر چنین توافقی پنهان نکرده است.

روسیه نیز از زمان حمله به اوکراین، خواستار اعطای ضمانت هایی به این کشور شده است تا بتواند بدون جریمه به همکاری خود با ایران، به ویژه در زمینه هسته ای غیرنظامی ادامه دهد.

عربستان سعودی و امارات متحده عربی که خواستار افزایش عرضه نفت خود از طریق اوپک هستند، قصد دارند سهم خود را بیشتر مورد توجه امریکا قرار دهند. آنها از واشنگتن می خواهند که به آنها کمک کند تا راه حلی دیپلماتیک برای جنگ یمن پیدا کنند، خواسته آنها به پایان حمایت تهران از شورشیان حوثی ها مربوط می شود که به طور مرتب پهپادها و موشک هایشان زیرساخت های این دو کشور، به ویژه نفتی را هدف قرار می دهند.

چندی پیش، فرانسه از همه طرف‌های ذی‌نفع خواست تا توافق هسته‌ای ایران را که «روی میز» در وین است، به نتیجه برسانند. سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه گفت: «فوریت حیاتی برای نتیجه‌گیری وجود دارد» در حالی که ایران هر روز به توانایی ساخت بمب اتمی نزدیک‌تر می‌شود.