‌تعیین تکلیف برجام به گام‌های آخر رسیده؟

روزنو :مدیر ‌کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ‌شب‌ گذشته برای ملاقات با برخی مقامات ایران به تهران آمد. رافائل گروسی در‌ حالی راهی تهران شد که مقامات طرف‌های حاضر در وین به‌جز ایران، مؤکدا از نزدیک‌بودن مذاکرات احیای برجام به تعیین تکلیف نهایی می‌گویند. به گزارش ایلنا، تصمیم سفر مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران پس از آن اتخاذ شده است که با بازگشت علی باقری‌کنی، معاون سیاسی وزیر خارجه و رئیس هیئت ایرانی در مذاکرات احیای برجام به وین، به نقل از منابعی از طرف‌های دیگر مذاکرات عنوان شد که تهران در آستانه توافق، درخواست دیگری را روی میز قرار داده است. موضوعی که طرف غربی از آن به‌عنوان درخواست جدید ایران یاد کرده بود، همان خواست تیم مذاکره‌کننده ایرانی برای بسته‌شدن پرونده چهار سایت مورد ادعای آژانس بود که سه کشور اروپایی و آمریکا آن را موضوعی فی‌مابین ایران و آژانس دانسته اما طرف ایرانی گفته است پیش از بازگشت به تعهدات برجامی، باید از بسته‌شدن این پرونده اطمینان حاصل کند؛ همان‌طو‌رکه پیش‌تر نیز در زمان امضای برجام خواهان بسته‌شدن پرونده PMD شده بود. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه روز یکشنبه در این خصوص گفت: «ما به پرسش‌ها یا ادعاهای سیاسی که آژانس در خصوص برخی اقدامات کشورمان مطرح کرده که از نظر ما محلی نداشته است پاسخ دادیم؛ این پرونده باید بسته شود».

PMD یا ابعاد احتمالا نظامی برنامه هسته‌ای، پرونده‌ای بود که پیش از عملیاتی‌شدن توافق هسته‌ای در همکاری مشترکی میان علی‌اکبر صالحی، رئیس وقت سازمان انرژی اتمی ایران و یوکیو آمانو، مدیر کل فقید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بسته شد. سفر گروسی البته از نگاه بسیاری تحلیلگران یادآور سفر آمانو به تهران پیش از اعلام امضای برجام است که درباره همین موضوع انجام شده بود. گروسی البته در دوران دولت سیزدهم چند سفر و دیدار دیگر نیز با مقامات ایران درباره همین موضوع داشته است.

از سوی دیگر و در آستانه این سفر، خبرگزاری فرانسه نوشت به گزارشی از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دست یافته که براساس آن ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران ۱۵ برابر بیش از حد توافق‌شده در برجام است. براساس برجام، ایران حداکثر می‌تواند ۳۰۰ کیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم (UF6) در اختیار داشته باشد. اما یک سال پس از خروج ایالات متحده در دولت دونالد ترامپ از برجام و با استناد به بندهایی در توافق که چنین تخطی یک‌طرفه‌ای از برجام را پیش‌بینی کرده بود، ایران به‌صورت گام‌به‌گام عمل به تعهدات خود را کاهش داد و اکنون ضمن ادامه حضور در برجام، این تعهدات را کنار گذاشته است. در‌واقع در فرایند احیای برجام عمده اتفاقی که بناست بیفتد، بازگشت آمریکا به این توافق از سویی و در مقابل بازگشت ایران به اجرای این تعهدات از سوی دیگر است.

از سوی دیگر، یورونیوز فارسی، به نقل از منابع نزدیک به تیم‌های مذاکره‌کننده نوشت علاوه بر مسائل پادمانی بین ایران و آژانس، سه مسئله دیگر نیز در فهرست معروف «موضوعات باقی‌مانده» قرار دارند. موضوع تضمینی که ایران برای عدم تکرار خروج یک‌جانبه آمریکا و تنظیم عواقب برای چنین اقدامی خواستار آن است، ظاهرا همچنان در فهرست موضوعات اختلافی است و هم درباره اصل امکان تضمین و هم درباره نوع این تضمین، شامل گزینه‌های اقتصادی، بحث ادامه دارد. ترتیب اقدامات طرف‌های توافق در بازگشت به تعهدات و نیز بازگشت ایالات متحده به توافق نیز همچنان در دست بحث و بررسی است. به‌علاوه گستره و فهرست تحریم‌هایی که با احیای برجام رفع خواهند شد نیز هنوز نهایی نشده است؛ به‌خصوص که ایالات متحده در دوران دولت ترامپ تحریم‌هایی را با عناوینی به‌جز مسئله هسته‌ای اعمال کرده است، در‌حالی‌که ایران با استناد به تصریح مقامات وقت آمریکا، این تحریم‌ها را نیز در راستای خروج از برجام دانسته و خواستار رفع آنهاست.

با همه این اوصاف، نشانه‌ها حاکی از این است که این بار زمان زیادی از نهایی‌شدن تصمیم مذاکره‌کنندگان احیای برجام باقی نمانده است و نتیجه نهایی چه احیای برجام باشد چه فروپاشی این توافق، احتمالا در همین هفته مشخص شود. در این فضا شایان‌توجه است که در واکنش به تکرار عباراتی درباره نزدیک‌بودن گام آخر مذاکرات از سوی طرف‌های دیگر توافق که شامل توییت‌هایی به زبان فارسی از سوی نماینده بریتانیا نیز می‌شد، سخنگوی وزارت خارجه ایران در توییتر نوشت: «گفت‌وگوهای وین همچنان ادامه دارد. اخبار خوب زودرس جایگزین توافق خوب نمی‌شود. هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید که توافق انجام شده است، تا زمانی که همه مسائل مهم باقی‌مانده حل‌وفصل شود. تلاش مضاعفی لازم است. اکنون همه بر گام‌های کلیدی نهایی متمرکز شده‌اند».