قالیباف در مسیر لاریجانی؛ چرخ‌های هواپیمای سردار خلبان باز نمی‌شود؟!

روزنو :در بحبوحه طرح صیانت و توافق هسته‌ای احتمالی در وین، محمد باقر قالیباف همان نقشی را بر عهده گرفته است که روزگاری لاریجانی در مجلس ایفا می‌کرد: کنترل تندروها. هر چند لاریجانی خوش عاقبت نبود...

گرچه دونالد ترامپ همه رشته‌های حسن روحانی و باراک اوباما را پنبه و برجام را جوانمرگ کرد، اما با پیروزی جوبایدن این امیدواری وجود داشت که آمریکا به برجام برگردد و ایران هم که تا آن تاریخ بخش قابل توجهی از تعهدات برجامی خود را کاهش داده بود و از حیث افزایش تعداد و هم از نظر به کارگیری نسل‌های جدید سانتریفیوژ صنعت هسته‌ای خود را توسعه و میزان غنی سازی اورانیوم را تا ۶۰ درصد افزایش داده بود، آماده بود به شرط برگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم‌ها، توافق را تمام و کمال اجرا کند.

هر دو سوی ماجرا، یعنی ایران و آمریکا به سرعت مذاکرات را آغاز کردند و در شش دور مذاکره به نظر می‌رسید میز وین فقط منتظر یک تصمیم سیاسی از تهران است. تصمیمی که گرفته نشد و با توجه به در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ ایران، مذاکرات برجام در همان دور ششم فریز شد، تا دولت سیدابراهیم رئیسی فرمان هدایت آن را به دست گیرد.

دولت انقلابی با چند ماه تاخیر وارد گود وین شد و تیم مذاکره کننده ایران به ریاست معاون وزارت امور خارجه سوار بر قطار برجام شد و قطاری که بر همان ریل برجام ظریف و عراقچی ایستاده بود را به حرکت واداشتند. مذاکرات هسته‌ای وین بین ایران و طرف‌های برجامی به اعتراف همه شرکای این توافق، به سطر پایانی و شاید یک فعل و نقطه پایان رسیده است و اکثر کارشناسان داخلی و بین‌المللی معتقدند این توافق حاصل خواهد شد. این در حالی است که صدا‌های متفاوتی از دورن جریان حاکم شنیده می‌شود. جدی‌ترین مخالف تا این لحظه سعید جلیلی دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی در دولت محمود احمدی‌نژاد است. او که یا خودش نخواست در دولت سیزدهم شریک شود و نیم نگاهی به انتخابات ریاست جمهوری آینده و ساختمان خیابان پاستور دارد یا او را بازی ندادند، معتقد است اگر جمهوری اسلامی ایران میزان غنی سازی اورانیوم به ۹۰ درصد می‌رساند، بهتر می‌شد از آمریکایی‌ها امتیاز گرفت.

به غیر از معدود افرادی، چون جلیلی، به نظر می‌رسید مابقی افراد و گروه‌های اصولگرا و معروف به انقلابی از مذاکرات وین و نهایتا توافق هسته‌ای استقبال می‌کنند، چون متوجه شده‌اند با وجود تحریم‌ها و بسته بودن کانال‌های مالی بین‌المللی نمی‌توانند کشور را اداره کنند. اما گویی این تصور آنچنان هم پایه‌ای ندارد و شاهد نوعی و سطحی از تکثرگرایی اصولگرایانه در مجلس انقلابی و همچنین در میان احزاب و جبهه‌های انقلابی در نوع نگاه به قضیه برجام هستیم.

پس از انعکاس گسترده نامه ۲۰۰ صفحه‌ای سعید جلیلی به رهبری و نامه نمایندگان مجلس به سید ابراهیم رییسی که حاوی شروطی برای توافق هسته‌ای بود، اکنون و در شرایطی که هیات‌های شرکت‌کننده در مذاکرات احیای برجام در وین از احتمال رسیدن به توافق طی روز‌های آتی خبر می‌دهند، به نظر می‌رسد که برخی نمایندگان مجلس از محتوای توافق برسراحیای برجام راضی نیستند.

نقش‌آفرینی مخالفان سنتی برجام

محمود نبویان، عضو کمیسیون اصل ۹۰، مرتضی محمودوند عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و منصور حقیقت‌پور عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم، از جمله نمایندگانی هستند که روز گذشته درسخنانی نارضایتی خود را از این مذاکرات ابراز کرده وخواستار توضیح وزیرخارجه درخصوص روند مذاکرات وین شدند. درهمین راستا محمود نبویان، نماینده اصولگرا و عضو جبهه پایداری دیروز درجلسه علنی مجلس در تذکری از عدم‌رعایت نکاتی از مصوبه مجلس در این توافق انتقاد کرد و گفت: در توافقی که احتمالا در چند روز آینده رخ می‌دهد، آنچه مطلوب نمایندگان است، وجود ندارد.

این نماینده مردم تهران با بیان اینکه اگر به دولت سابق انتقاداتی داشتیم بحث شخصی نداشته ایم گفت: مشکلات زیادی در این توافق وجود دارد که ما باید به هوش باشیم، به طور مثال درباره لغو تحریم‌های آیسا و کاتسا مطلقا تعهد ندادند. در لیست (sdn) که لیست رفع تحریم ۲۰۰ نفر مدنظر بود به ۹۸۰ مورد رسید اکنون آقایان گفتند تنها تحریم ۲۰ نفر را برمی دارند و روی همین موضوع توافق می‌کنند.
نبویان تاکید کرد: درباره تبدیل ارز تعهد نداده اند که انجام می‌شود یعنی وقتی نفت می‌فروشیم معلوم نیست درآمد ارزی آن را بتوانیم به دست بیاوریم. در بحث تحریم‌ها آمریکا مطلقا تعهد نداده است که از برجام خارج نشود. متاسفانه دوستان تیم قبلی مذاکرات مسوولان اصلی این مذاکرات هستند، نمی‌خواهم اسم بیاورم، ما سه گروه داریم؛ گروه تحریم، گروه هسته‌ای و گروه اجرایی. مسوولان این کمیته‌ها مانند کسانی هستند که برجام را فتح الفتوح می‌دانستند، باید به این مورد خیلی توجه کنیم.

وی با تاکید بر اینکه ما می‌توانیم از طرف غربی تضمین بگیریم تا در کنگره آن را تصویب کند، گفت: شاید بگویند کنگره مخالفت کند، این در حالی است که اکثر اعضای کنگره آمریکا دموکرات هستند و بایدن هم از همین جریان است. لازم نیست که مصوبه کنگره به آن صورت باشد، ما سه نوع داریم، یک دستور اجرایی و یک دستور اجرایی کنگره‌ای داریم که برای آن رای نصف به علاوه یک کافی است.
این نماینده مجلس یازدهم گفت: درباره اجرا هم قرار بود آمریکا تحریم‌ها را لغو کند، از سوی ما راستی‌آزمایی شود سپس در مجلس گزارش داده شود بعدا نمایندگان اجازه توافق را بدهند که متاسفانه هیچ‌کدام از این مراحل وجود ندارد. آن طور که من اطلاع دارم آمده است که غربی‌ها روی کاغذ خواهند نوشت تحریم‌ها را غیب یا برداشته ایم و ایران باید به سمت اجرای تعهدات برود.

امیرعبداللیهان به مجلس فراخوانده شد

درهمین حال قراراست کمیسیون امنیت ملی مجلس جلسه‌ای را با وزیر خارجه درباره مذاکرات وین تشکیل دهد. جلیل رحیمی عضو کمیسیون امنیت ملی به خبرنگار سرویس سیاسی دیدار گفت: فردا دوشنبه حسین امیر عبداللهیان وزیر خارجه با کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی جلسه خواهد دارد.

نماینده مردم تربت جام، تایباد، باخرز و صالح آباد در مجلس یازدهم افزود: در این جلسه آخرین وضعیت مذاکرات اتمی وین مورد بررسی قرار می‌گیرد.

روز گذشته هم مرتضی محمودوند در تذکری شفاهی در جلسه علنی روز گذشته مجلس و در جریان بررسی لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، گفت: اخباری که از مذاکرات به ما رسیده است چندان خوب نیست. منافع ملت ایران باید در مذاکرات رعایت شود. خبر‌های خوبی از مذاکرات به ما نمی‌رسد.

به دنبال این سخنان عبدالرضا مصری نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: از آنجا که مجلس درگیر بررسی لایحه بودجه سال آتی است قرار است امروزکمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی جلسه‌ای با حضور وزیر امورخارجه به منظور بررسی روند مذاکرات برگزار کند.

شرط راستی‌آزمایی

ازسوی دیگر منصور حقیقت‌پور نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم درگفت‌وگو باخبرگزاری فارس، با اشاره به اینکه آمریکایی‌ها از شرط ایران برای راستی آزمایی فرار می‌کنند، پیشنهادی برای تقویت موضع ایران در مذاکرات مطرح کرد.

حقیقت پور با اشاره به مذاکرات جاری ایران و ۱+۴ برای لغو تحریم‌ها اظهار کرد: آمریکایی‌ها در یک پارادوکس قرار گرفته اند که یا باید توافق کنند یا توافق نکنند. اگر آمریکایی‌ها توافق کنند باید این حقیقت را بپذیرند که این بار دیگر مثل قبل نیست که به راحتی از زیر بار تعهدات خود در توافق فرار کنند، بلکه باید این بار ضمانت قوی بدهند تا ما توافق را بپذیریم و این مسأله برایشان هزینه دارد و البته باید این هزینه را بدهند. اگر هم توافق نکنند، باید بپذیرند که ما توانمندی هسته‌ای خود را به مراتب بالاتر می‌بریم، بعد از این هم برای مصارف صلح آمیزی مثل پیشران‌های دریایی و زیردریایی به غنی سازی بالای ۶۰‌درصد خواهیم رسید و این هم طبق NPT حق ماست و هم شأن علمی ماست که برای آن شهید داده ایم.

وی گفت: واقعیت موجود این است که آمریکایی‌ها از شرط ما برای راستی آزمایی فرار می‌کنند، اما چاره‌ای جز این وجود ندارد و بدون راستی آزمایی عملا توافقی شکل نمی‌گیرد؛ لذا نخستین گام برای راستی آزمایی، آزادسازی پول‌های بلوکه شده ما در کشور‌های مختلف است که به نظر می‌رسد بیشتر از یک ماه زمان نمی‌برد؛ ما در حال حاضر ۷‌میلیارد دلار در کره‌جنوبی، ۳‌میلیارد دلار در ژاپن و مبالغ مشابهی در کشور‌های دیگر داریم که امکان دسترسی به آن‌ها برایمان فراهم نمی‌شود و گام اول برای راستی آزمایی این است که امکان دسترسی به این منابع در مدت کوتاه فراهم شود.

نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم خاطرنشان کرد: در رابطه با راستی آزمایی لغو سایر تحریم‌ها از قبیل کشتیرانی، بیمه و بانکی نیز آمریکایی‌ها قبلا می‌گفتند حداقل سه ماه زمان نیاز دارند تا دستورالعمل‌های اجرایی لغو تحریم‌ها در مسیر اداری را ابلاغ و اجرا کنند، بنابراین حداقل همین میزان زمان برای ما لازم است که راستی آزمایی کنیم که منافع حاصل از لغو تحریم‌ها را به دست آورده ایم یا خیر.

نقش قالیباف شبیه به لاریجانی

اما محمدباقر قالیباف که از تلاش‌ها و دورخیز‌های دوره‌های پیشین انتخاباتی خود برای پست ریاست جمهوری نتیجه نگرفت، به هر نحوی بود -در شرایطی که اصلاح‌طلبان در انتخابات سال ۹۸ مجلس شورای اسلامی حضور جدی نداشتند- به ریاست ساختمان سه گوش پارلمان ایران در میدان بهارستان رسید، اما گویی او "میان لب و دندان گیر" کرده است. او که از دوران مدیریت ۱۲ ساله خود در شهرداری تهران هنوز درگیر پرونده‌های اقتصادی پر حاشیه و پر حرف و حدیثی است در مجلس هم کم دردسر ندارد و اینجا است که متوجه سختی کار علی لاریجانی در مجلس دهم می‌شود. دردسر محمدباقر قالیباف در مجلس انقلابی تنها در مورد مذاکرات و تکثرگرایی اصولگرایانه نمایندگان مجلس حول برجام و وین نیست، بلکه شرایطی شبیه به آن را در موضوع طرح صیانت هم دارد. در این دو فقره به نظر می‌رسد قالیباف را ناخواسته در مقابل جبهه پر سر و صدا و البته پر نفوذ پایداری قرار داده است.

چرخ‌های هواپیمای خلبان قالیباف باز نمی‌شود یا ...؟!

محمدباقر قالیباف به عنوان رییس مجلس شورای اسلامی مجبور است بین دکترین دولت رییسی که اساس آن توافق با غرب در مذاکرات وین از یک سو و نظرات تند افرادی از جنس سعید جلیلی و جبهه پایداری از سوی دیگر، نوعی تعادل وموازنه ایجاد کند. بدیهی است محمدباقر قالیباف با اینکه با برجام حسن روحانی مخالفت می‌کرد، ولی از آن دسته از سیاست‌مداران ایران است که با کلیت این موضوع، یعنی تعامل و همکاری بین‌المللی همیشه موافق بوده است. فقط شاید رقابت‌های سیاسی باعث شده او در دسته انقلابی‌های جدید قرار گیرد.

علی لاریجانی بخصوص در مجلس دهم از سویی وام دار لیست امید مورد حمایت اصلاح‌طلبان بود و از طرفی به عنوان یک اصولگرای سنتی به جریان خود تعلق ایدئولوژیک و گفتمانی داشت و به همین دلیل بار‌ها مجبور شد در مسائل حساس نظر یکی از این دو جریان را تایید کند یا راه میانه و در رویی بیابد. شرایطی که امروز رییس مجلس یازدهم با آن دست به گریبان است که نمونه آن را در موضع گیری او در رابطه با حواشی اخیر طرح صیانت را شاهد بودیم. در مورد برجام و مذاکرات وین و کیفیت این توافق نیز قالیباف آن وسط گیر کرده است. با شناختی که از قالیباف وجود دارد او طرفدار توافق است، اما از سویی هم نمی‌تواند یا نمی‌خواهد زیاد با مخالفان برجام و بخصوص با جبهه پر انگیزه و با برنامه پایداری سرشاخ شود. فرمانده خلبان محمدباقر قالیباف امروز بر کرسی سلف خود علی لاریجانی تکیه زده و به نظر می‌رسد خواسته یا ناخواسته به همان راهی می‌رود و همان سیاستی را در پیش می‌گیرد که رییس مجلس دهم مجبور بود اتخاذ کند. او خلبانی است که یا شرایط فرود ندارد یا چرخ‌های هواپیمایش باز نمی‌شود و شاید هم گرفتار هواپیما ربایان در آسمان است!