سفارت انگليس در تهران به دنبال اعتراض گسترده دانشجويان در مقابل فعاليت‌ها و رفتارهاي خصمانه اين كشور در قبال منافع ملي ايران بسته شد. سفارت انگليس در ايران از سال 2011 تاكنون بسته و سطح روابط دو كشور به داشتن كاردار غيرمقيم در تهران و لندن كاهش پيدا كرده بود. امروز پس از سال‌ها، مذاكرات وين كه با خود دستاوردهاي شگرفي را به ارمغان آورده و هم‌زمان هيات‌هاي اروپايي بسياري را به ايران سوق داده است، اظهار تمايل انگليس براي بازگشايي سفارت در تهران و از سر‌گيري روابط را نيز در پي داشته است. بر اين اساس مي‌توان گفت كه بازگشايي سفارت انگليس در ايران نقطه عطف مهمي در بازگشت تهران به عرصه ديپلماتيك جهاني پس از توافق هسته‌اي ماه گذشته در وين به شمار مي‌آيد. بازگشايي سفارت انگليس در تهران هم‌زمان با گرم شدن روابط ايران و غرب به دنبال توافق ميان ايران و 1+5 درباره برنامه هسته‌اي ايران صورت مي‌گيرد. سفر فيليپ هاموند به ايران كه نخستين سفر وزير خارجه اين كشور از 12 سال اخير تاكنون محسوب مي‌شود، به دنبال سفر وزيران خارجه فرانسه و ايتاليا و همچنين مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا به تهران انجام مي‌گيرد. بنابراين همانطور كه مقامات ارشد كشورمان پيش از اين نيز اشاره كردند نبايد به گذشته بازگشت و به بازخواني خطاها پرداخت. با وجود همه فراز و نشيب‌هايي كه ميان ايران و برخي از كشورها به‌ويژه روسيه، انگليس و آمريكا وجود داشته است همچنان نيز گمان مي‌رود براي تحقق بخشيدن به اولويت‌هاي ملي بايد توسعه مناسبات ديپلماسي و از سرگيري روابط با برخي از كشورها چون انگليس كه در سال‌هاي گذشته مناسبات شفافي ميان اين دو كشور تجربه نشده است در پيش گرفته شود. همه آنچه كه در ادامه مي‌خوانيد گفت‌وگوي «آرمان» با داوود هرميداس باوند كارشناس مسائل بين‌الملل در اين خصوص است: 

 

 بازگشايي سفارت انگليس در ايران چه شرايطي را ميان دو كشور به وجود خواهد آورد و بازگشايي سفارت انگليس در تهران را تا چه اندازه به نفع منافع طرفين مي‌دانيد؟

دنياي امروز دنياي همزيستي، همكاري و فرايند همگرايي ميان كشورهاست. لذا مي‌توان دنياي امروز را دنياي دیپلماسي و رفتار‌هاي ديپلماتيك ناميد. از طرفي با تعطيلي سفارت انگلستان در تهران نمي‌توان اينگونه ادعا كرد كه مناسبات ايران با انگليس قطع شده است، زيرا برخلاف كنوانسيون‌ها و ملزومات ديپلماتيك و همچنين مزايا و مصونيت‌هاي كنسولي است. تعطيلي سفارتخانه‌ها موجب شد كه روابط ديپلماتيك ميان دو كشور قطع شود و با توجه به اينكه بسياري از مراكز فعاليت‌هاي ايراني‌ها در لندن است و همچنين انگلستان در منطقه خليج فارس هنوز ارتباطاتي دارد و فعاليت‌هاي اقتصادي انجام مي‌دهد و از اعضاي دائمي شوراي امنيت بوده و روابط ديرينه‌اي نيز با ايران داشته است. در مذاكرات ايران با گروه 1+5 از سوي انگليس اظهار تمايل شده كه مجددا روابط ميان دو كشور برقرار شود. بر اين اساس مدتي است كه اين فعاليت‌هاي كنسولي نيز در لندن شروع شده است. برقراري رابطه در دنياي امروز ميان كشورها امري ضروري تلقي مي‌شود و لازم است كشور‌ها براي نزديكي با يكديگر با هم ارتباط داشته باشند. اگر در روابط دو كشور مشكلي به وجود آمده است بايد رفع شود. بنابراين برقراري رابطه ديپلماتيك يك گام مثبت در روابط و تعاملات بين‌المللي تلقي مي‌شود. 

 در مذاكرات ژنو و وين، ايران گاه شاهد رفتارهاي تند انگليس بود. آيا پس از توافق هسته‌اي تغييري در رفتار انگليس حاصل شده است؟

در مذاكرات گاهي برخوردهاي تاكتيكي ديده مي‌شود و حتي گاهی ممكن است يكي از طرف‌هاي گفت‌وگو حین مذاکره صدایش را بلند کند. در هر حال برقراري رابطه يك امر ضروري محسوب مي‌شود. با توجه به اينكه انگليس به اشكال مختلف در منطقه ذي‌نفع است و همواره تعاملاتي با ايران داشته است در آينده نيز تعاملاتي خواهد داشت. بنابراين در آينده و بعد از بازگشايي سفارت‌خانه‌ها، موانعي ميان روابط دو كشور ديده نمي‌شود و اين دو كشور مي‌توانند روابط ديپلماتيك مطلوبي در حد سفير داشته باشند. 

 روابط ايران و انگليس هيچگاه مثبت و روشن نبوده است. آيا بازگشايي سفارت انگليس در ايران مي‌تواند منجر به بهبودي روابط لندن و تهران شود؟ 

در گذشته، ايران با برخي از همسايه‌هاي خود و برخي از كشورها مشكلاتي داشته است. درباره ملي شدن صنعت نفت تنش‌هايي در روابط ايران - انگلستان به وجود آمده بود. مساله ملي‌گرايي ممكن است در هر كشوري كه در حوزه اقتصادي آن كشور از طریق اشخاص حقيقي، حقوقي، شركت‌هاي خارجي و داخلي مطرح شود و مشكلاتي به بار آورد، همچنان‌که حزب كارگر انگلستان در همان تاريخ صنايع و بانك‌ها را ملي كرده بود. همانطور كه انقلاب فرانسه صنايع خود را ملي كرد. بنابراين اين مسائل مربوط به رويداد سال‌هاي 1950 است كه بحث درباره آن زمان خود را مي‌طلبد. هر كشوري در گذر زمان در ارتباط با كشورهاي دنيا فراز و نشيب‌هايي زيادي را تجربه كرده است. قطع روابط ديپلماتيك در نتيجه اقدام نامطلوبي از سوي تندروها در تهران بود. بنابراين در گذر تاريخ چنين اقدام نامطلوبی از سوي تندروها ثبت خواهد شد. در سال 1924 قرارداد با شركت آمريكايي سنكلر قرار بود تصويب شود كه حادثه سقاخانه باعث شد اين اتفاق نيفتد. ايران با بسياري از كشورها دارای روابط ديپلماتيك است. فراز و نشيب‌هايي زيادي در روابط ايران با اين كشورها به‌ويژه روسيه، انگليس و آمريكا وجود داشته است. كودتاي 1928 و 1953 در ايران خاطرات تلخي است اما برقراري روابط در دنياي امروز يك امر ضروري است. باید توجه داشت که قطع روابط در ساير كشورها با كشورهای دیگر، عموما كوتاه‌مدت است. در اين ميان قطع روابط كشورهايي مانند آمريكا و كوبا از سال 1902 تاكنون طولاني‌ترين قطع رابطه در تاريخ ديپلماتيك مي‌تواند باشد. البته شرايط كوبا با آمريكا شرايط دشواري بود. شرايط خاص تاريخي در آن مدت وجود داشته است. لذا برقراري رابطه با انگلستان يك گام مثبت است، به علاوه اينكه حتي در زماني كه روابط ميان ايران و انگليس برقرار نبوده، باز هم مناسبات وجود داشته و روابط كاملا قطع نشده است. بسياري از مركز فعاليت‌هاي ايران در اروپا، در لندن است ولي مشكلات و تنش‌ها در روابط در هر زمان مقتضيات خاص خودش را دارد. به گفته معروف لرد پاول استرون، انگلستان نه دوستان دائمي دارد و نه دشمنان دائمي، بلكه منافع ملي دائمي دارد و آن دشمن ديروز ممكن است در يك شرايط ديگري بر اساس مقتضيات زمان تبديل به همكار دائمي در منافع ملي شود. سياست فن و هنر امكانات و بهره‌برداري صحيح است لذا هر رويدادي را بايد در شرايط خاص خود ارزيابي كرد. نگاه به گذشته تا حدودي لازم است ولي نه اينكه در هر تصميم مسائل گذشته را بازگو كرد بلكه شرايط و مقتضيات روز ضروريات و منطق خاص خود را دارد. ايران و انگلستان بايد بكوشند بر اساس منافع ملي خود بايكديگر ارتباط برقراركنند. 

 بازگشايي سفارت انگليس در ايران مي‌تواند منجر به روابط اقتصادي دو كشور شود؟

همانطور كه مي‌بينيم امروز بسياري از شركت‌هاي چندمليتي به صورت مشترك فعاليت مي‌كنند و ممكن است به نام يك شركت با مليت خاص شناخته شوند، مثلا هلندي باشد، مانند شركت چندمليتي هلندي پارس‌جنوبي كه ظاهرا هلندي بوده و در هلند به ثبت رسيده بود ولي معلوم شد كه 30 درصد سهام آن متعلق به شركت دوپان آمريكايي است و در آن شركت چندمليتي هلندي سهم دارد. در نتيجه به آن شركا فشار وارد شد و مجبور شدند ايران را ترك كنند هرچند در آن زمان توتال فرانسه جانشين آن شد. بنابراين حتي وقتی شركت‌هاي خارجي هم مي‌آيند اكثرشان نام مشترك دارند. حتي شركت‌هاي غيرانگليسي كه مشترك هستند مستقيم يا غيرمستقيم چندمليتي هستند و در كشورمان حضور دارند. شركت‌هاي چندمليتي اكثرا به صورت سهام مشترك اداره مي‌شوند و منافع ديگر كشورها هم را تامين مي‌كنند. در نتيجه به‌طور يقين بعد از بازگشايي سفارت انگلستان و رفع تحريم‌ها مي‌توانيم شاهد سرمايه‌گذاري مستقيم و غيرمستقيم اروپايي‌ها و همچنين انگليسي‌ها در ايران باشيم. 

  طي ماه‌هاي گذشته شاهد رفت‌و‌آمد هيات‌هاي اروپايي به ايران بوديم. سرمايه‌گذاري اروپايي‌ها در كشور چه شرايطی را به وجود خواهد آورد؟

اين مساله در نتيجه همان توافقي است كه صورت پذيرفت. ممكن است كه قرارداد خريد خدمت باشد كه به آن بايبت مي‌گويند كه اشكال مختلف دارد و به صورت درصد مشاركتي است. این نوع قرارداد بستگي به آن كشور و توانايي‌هايش و  عقد قرارداد بر اساس نوع الگو دارد که در دست خود توليدکننده و صادر‌كننده است و نیز به توانايي و تخصص و آگاهي‌هايش مرتبط است تا بتواند قراردادي كه منعقد مي‌كند قراردادهايي منصفانه باشد. این شركت‌ها اگر براي سرمايه‌گذاري در بخش صنعت در ايران، وارد شوند مي‌توانند آثار مثبتي بر اقتصاد ايران به وجود آورند. 

  بهترين گزينه در ارتباط ايران با بريتانيا چيست؟

 انگليس در واكنش به اشغال سفارتش و تخريب لوازم و پرونده‌هايي كه خلاف كنوانسيون‌هاي بين‌المللي بود، خواستار تخليه سفارت ايران شد ولي بعد‌ها براي اينكه تسهيلاتي در امر رفت‌وآمد صورت بگيرد پيشنهاد كاردار غيرمقيم را داده است و حالا مي‌خواهد كه روابط دو كشور در سطح سفير باشد. مساله رابطه ايران با انگلستان تا حدودي مرتبط به رابطه ما با اتحاديه اروپا و آمريكاست.از بابتی، چون انگلستان از اعضاي اتحاديه اروپاست تمايل دارد رابطه خود با ایران را بهبود ببخشد. اگرچه انگليس رقابت‌هايي با آمريكا دارد اما رابطه تنگاتنگي نيز با آنها دارد. ما تاحدودي مشكلاتمان را با آمريكايي‌ها حل كرده‌ايم هر چند هنوز مشكلات زيادي با آنها داريم ولي در موضوع هسته‌اي مشكلاتمان را حل كرده‌ايم. بنابراين اگر مشكلاتمان را با آمريكا حل و فصل كنيم، نخستين آثارش برقراري روابط حسنه با برخي كشورهاي ديگر از جمله انگلستان خواهد بود.