حجت الاسلام و المسلمین سیدمهدی طباطبایی، استاد اخلاق برخورد محبت آمیز و مهربانی با زندانیان را براساس الگوگیری از رفتار پیامبر(ص) و امام علی(ع)، عین عمل به دستورات اسلام می داند و می گوید: در تمام مدتی که متهم در زندان است تا جرم او به قطعیت برسد و حکم او اجرا شود، نه تنها بر او نباید سخت گیری کرد بلکه باید با رأفت و مهربانی با او برخورد شود.

به گزارش جماران، شفقنا گفت وگویی با حجت الاسلام و المسلمین سیدمهدی طباطبایی انجام داده که در پی می‌آید:

حقوق زندانیان در اسلام چگونه تعریف شده و جامعه اسلامی نسبت به زندانیان، محکومان و متهمان چه وظیفه ای دارد؟

قوانین اسلامی در مرحله اول برخورد با متهم را طبق موازین شرعی معطوف به حد، جریمه یا قصاص می‌داند و در مرحله دوم زندان را قرار داده است در حقیقت متهم فاصله بین دستگیری تا روزی که مجرم بودن او ثابت شود و حکم و قانون در مورد او اجرا شود، در زندان می‌ماند؛ در این مدت طبق دستورات اسلام باید با زندانی با مهربانی، محبت و رأفت برخورد شود، مبادا زندانی در مدتی که حبس است، آزرده شود یا آفتی به او برسد حتی باید به افراد زندانی شغلی داده شود تا درآمد حاصل از آن را سرمایه‌گذاری کنند تا در زمان آزادی بتوانند با استفاده از آن کار کنند و امورات زندگی خود را بگذرانند. اینکه کسی را زندانی کنند و او را در تنگنا و فشار بگذارند و بسیار بر او سخت بگیرند، بر طبق دستورات و موازین اسلامی نیست. وظیفه زندانبان همواره محبت و نیکی به زندانی است و تنها قاضی در دادگاه می‌‌تواند بر طبق جرم مجرم، حکمی را صادر کند که معمولا حکم قاضی باید به حد و مجازات منجر شود و سعی کنند که افراد بیش از اندازه در زندان نمانند. امام علی(ع) می فرمایند: «لا حبس فی تهمة إلّا فی دم و الحبس بعد معرفة الحقّ، ظلم؛ حبس، تنها در اتهام به قتل وجود دارد و حبس پس از شناخت حق، ظلم است.»

ما در برخود ائمه با زندانیان تنها می‌توانیم به رفتار پیامبر و امام علی استناد کنیم چرا که سایر امامان دولتی تشکیل ندادند. آنچه که در زمان پیامبر و امام علی هست این است که این بزرگان غالبا با متهمان به صورت تنبیهی، آگاهی و ساختاری برخورد می‌کردند، به طوری که این افراد در آینده بتوانند در جامعه زندگی کنند. نمونه رفتار قاطع امام علی(ع) در برابر کارگزارن داستان ابن هرمه است. هنگامى که امیر مومنان علی(ع) از خیانت ابن هَرمَه(مأمور بازار اهواز) اطلاع پیدا کرد، به رفاعه(حاکم اهواز) نوشت: «وقتى که نامه ام به دستت رسید، فورا ابن هرمه را از مسوولیت بازار عزل کن، به خاطر حقوق مردم، او را زندانى کن و همه را از این کار با خبر نما تا اگر شکایتى دارند، بگویند. این حکم را به همه کارمندان زیر دستت، گزارش کن تا نظر مرا بدانند. در این کار، نسبت به ابن هرمه نباید غفلت و کوتاه شود و الاّ نزد خدا هلاک خواهى شد و من هم به بدترین وجه تو را از کار برکنار مى کنم و تو را به خدا پناه مى دهم از این که در این کار، کوتاهى کنى».

دستگاه قضایی برگرفته از فقه اسلامی در تعریف حقوق زندانیان به ویژه زندانیان عقیدتی چه مواردی را باید در نظر بگیرد که فقه اسلامی آن را مطابق با کرامت انسانی بداند؟

دستگاه قضایی بر طبق دستورات اسلامی همواره باید با زندانیان به محبت و مهربانی رفتار کند و کرامت انسانی مورد سفارش و تأکید امام علی(ع) را در همه زمینه‌ها حفظ کنند. اگر کسی بیرون از زندان فتنه نمی کند، باید او را آزاد کنیم اما چنانچه به هر دلیل در بیرون از زندان موجب برپایی فتنه می‌شود و فساد می‌کند، باید در زندان نگهداری شود که در این صورت نیز نباید به هیچ عنوان او را مورد آزار و اذیت قرار دهیم.

دستگاه قضایی در مواجهه با اشتباهات احتمالی کارگزاران خود باید چطور رفتار کند که هزینه اشتباه یک فرد یا برخی افراد به پای کل دین یا کل دستگاه قضایی مبتنی بر قوانین برگرفته از فقه، نوشته نشود؟

اگر زندانبانی با زندانی برخورد تند داشته باشد و بر او جسارت و توهینی روا دارد، این فرد نیز عین مجرم است و کارگزار باید بر طبق دستورات اسلامی او را مجازات کند.

توصیه دین اسلام که در همه ابعاد و در مواجهه با انسان نگاه رأفت آمیز دارد و حضرت رسول(ص) و ائمه(ع) به ویژه حضرت علی(ع) درباره برخورد با متهمان، مجرمان و محکومان چیست و چقدر موفق شده ایم نگاه اسلامی را در کشور خود و در دستگاه قضایی پیاده کنیم؟

طباطبایی: کسانی که بر سر کار می‌آیند متفاوت هستند به همین دلیل نمی‌توان گفت در همه دوره‌ها عین قانون عمل شده  و موفق بوده‌ایم. گاهی کارگزارانی که در زندان هستند برخلاف قانون عمل کرده‌اند و برای حفظ آبروی خودشان به مسوولان بالاتر دروغ گفته‌اند که این مشکلات به وجود آمده به دلیل عدم تربیت درست مجریان است. امام خمینی (ره) فرمودند: تا تزکیه نشده‌اید، پست و مقام‌ها برای شما خطرناک است.