اصولگرایان در غیاب اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان از خجالت هم درخواهند آمد و شکل جدی‌تری از آنچه در انتخابات اخیر مجلس دیدیم ترسیم می‌شود و اگر به اقتضای تغییر شرایط و احتمال بازگشت دونالد ترامپ و ضرورت احیای سرمایه اجتماعی اعتدال‌گرایان یا اصلاح‌طلبانی همچون علی لاریجانی یا اسحاق جهانگیری و البته عبدالناصر همتی مجوز حضور بیابند آنگاه اصول‌گرایان ناگزیر از اجماع خواهند بود اما بر سرِ که؟

چون نقش آقای رئیسی برآیندی و حاصل معدل‌گیری و میانگین‌سازی اصول‌گرایان بود فقدان او تکانه‌ای در ساختار ایجاد نمی‌کند و از فضای جامعه هم چنین برمی‌آید اما تغییر آرایش سیاسی قطعی است. در شکل حداکثری که دست‌کم می‌توان تصور کرد چهره‌های اصلاح‌طلب و اعتدال‌گرا را هم دربر می‌گیرد و حداقل آن هم این است که در بافت اصول‌گرای دولت و مجلس شورا و خبرگان اثر می‌گذارد.

اگر حادثۀ ۷ تیر ۱۳۶۰ ،هم بر دولت اثر گذاشت و هم بر حزب جمهوری اسلامی و البته بر دستگاه قضا که ریاست دیوان عالی آن با آیت‌الله بهشتی بود به خاطر نقش محوری او به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در هر جایی بود که حضور داشت.

مرحوم رئیسی البته چنین مرجعیت و محوریتی نداشت اما برآیند و حاصل اجماع اصول‌گرایان و تنظیم‌کننده بود و از این رو نبودِ او در صحنۀ سیاست به بازیگران اصول‌گرا انگیزۀ صراحت بیشتر می‌بخشد تا آنچه را برای ۱۴۰۴ یا ۱۴۰۸ درنظر داشتند زودتر به روی صحنه بیاورند.

براساس توافق نانوشته اما مقدمات این تغییرات را بعد از مراسم ۵ روزه در سه شهر شاهد خواهیم بود و اتفاقاً برای آنکه حرف و حدیثی باقی نماند مادام که پیکر سیدابراهیم رئیسی را در بارگاه امام هشتم به خاک سرد نسپرده‌اند تنور رقابت‌ها را گرم نخواهند کرد و عجالتاً به احترام وداع‌کنندگان و میهمانان خارجی و قربانیان اتفاقی که معادلات را تغییر داده فضای سیاسی کمی تا قسمتی اخلاقی خواهد بود.