طهمورث حسینی

دور دوم انتخابات مجلس با رکورد کمترین میزان مشارکت طبیعی است که همانند دور اولش سرد و بی‌روح باشد، حتی اگر وزیر کشور آن را «حماسه» بخواند.

براساس آنچه که وزارت کشور اعلام کرده در تهران، ری، شمیرانات، پردیس و اسلام شهر مجموعا ۵۵۲ هزار رای صحیح داده شده است این در حالی است که بیش از هفت میلیون و ٧٧۵ هزار نفر حق رای داشته‌اند، اما 92 درصد آنها ترجیح داده‌اند که پای صندوق رای نیایند.

در دور اول انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی هم تنها ۲۴ درصد از واجدان شرایط در تهران رای دادند و آمار مشارکت در کل کشور نیز به پایین‌ترین رقم خود در انتخابات‌های پس از انقلاب یعنی ۴۱ درصد رسید.

حماسه‌سازی با کمترین‌ها

بسیاری از فعالان سیاسی دوازدهمین دوره انتخابات مجلس را به لحاظ رقابت درون جریانی میان اصولگرایان و حذف گسترده اصلاح‌طلبان مانند انتخابات مجلس نهم می‌دانند. با این حال فارغ از شباهت‌های سیاسی؛ کاهش شدید مشارکت مردم حتی در رقابت اصولگرا-اصولگرا هم جای تامل دارد. میزان آرای نفر اول در انتخابات دور دوم مجلس دوازدهم از میزان آرای نفر بیست و یکم در دور دوم انتخابات مجلس نهم هم کمتر است. بیژن نوباوه در انتخابات مجلس نهم نیز در دور دوم به عنوان نفر اول و البته با بیش از ۴۹۱ هزار رای به مجلس راه یافته بود که نشان می‌دهد در آن ایام او با حدود دو برابر رای فعلی در پارلمان جای گرفته بود.

البته احمد وحیدی، وزیر کشور بر خلاف تمام آمارهای مایوس‌کننده، این انتخابات را «یک نقطه بسیار روشن در تاریخ جمهوری اسلامی برای تحکیم مردم‌سالاری دینی در دوران انقلاب اسلامی» نامیده و گفته است: «با همکاری و حماسه‌آفرینی مردم در اوج سلامت، امنیت و دقت و با مشارکت خوب مردم و در فضایی رقابتی این انتخابات برگزار شد که برخلاف خواست دشمن بود تا مسائل امنیتی در حوزه فیزیکی و هم سایبری ایجاد کنند، اما با دقتی که وجود داشت تمام آن نقشه‌ها نقش بر آب شد.»

وزیر کشور از گمانه‌زنی‌هایی نام برده که میزان مشارکت در دور دوم را پایین‌تر از وضع فعلی می‌دانسته و برای به سرانجام نرسیدن این گمانه‌های نامعلوم، ابراز رضایت هم کرده است: «برخلاف اینکه در گمانه‌زنی‌ها آمارهایی پایین‌تر از آنچه در انتخابات ثبت شد، مطرح می‌شد و گاهی تا یک‌دهم میزان مشارکت فعلی انتخابات، پیش‌بینی‌هایی صورت می‌گرفت اما همه منتخبان از آمار نسبتاً قابل‌قبول و خوبی برخوردار بودند.»

حسام‌الدین آشنا، مشاور اسبق حسن روحانی در واکنش به اظهارات وزیر کشور، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «اگر این میزان مشارکت را حماسه بنامیم، خود و حاکمیت را از درک ضرورتِ آسیب‌شناسی وضعیت کنونی، محروم کرده‌ایم.»

محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت یازدهم و دوازدهم نیز در پاسخ به او نوشت: «احتمالا منظورشان از «حماسه»، آن «عدم مشارکت ۹۲ درصدی» در تهران است. خدا قوت به همه دست‌اندرکاران برگزاری انتخابات.»

همچنین علی قلهکی، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی اصول‌گرا با نقد سخنان وزیر کشور گفت: «توقع این بود که فردایِ انتخاباتی با این میزان مشارکت در تهران و این میزان از آراءِ سفید غیررسمی در مرحله اول، حداقل تمامِ وزارت کشور تا انتخابات بعدی بسیج می‌شدند تا علل این بی‌رغبتیِ ملت را بیابند که احمد وحیدی، وزیر کشور توئیت زدند: مردم حماسه آفریدند! »

اگر حاکمیت درک درستی از شیب نزولی مشارکت در انتخابات‌های اخیر نداشته باشد، امکان حذف صندوق در ذهن و عمل مردم به عنوان راهی فراگیر برای تغییر وجود دارد. آیا وزارت کشور رئیسی، درکی از پیام ناراضیان شرکت نکرده در انتخابات دارد؟ نگاهی به عملکرد دو سال اخیر این مجموعه در موضوع ناآرامی‌ها، حجاب و....پاسخ خوش‌بینانه‌ای در مقابل جامعه قرار نمی‌دهد

محمد رهبری، پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی و داده‌کاوی نیز می‌گوید: «داده‌های توئیتر نشان می‌دهد که در روزهای منتهی به برگزاری دور دوم انتخابات، این موضوع چندان مورد توجه کاربران نبوده و فقط در شب قبل از انتخابات و روز انتخابات کاربران توئیتر به انتخابات و همچنین افشاگری راجع به مصاف توجه کردند. از آنجایی که انتخابات در تهران عمدتا وجه سیاسی دارد، و محیط توئیتر هم عمدتا انعکاس دهنده فضای سیاسی است، به نظر می‌آید انتخابات از جنبه سیاسی چندان مورد توجه نبوده اما از منظر رقابت‌های قومی و محلی، بر اساس داده‌های گوگل ترندز، انتخابات در مناطقی نظیر کرمانشاه، لرستان و زنجان جلب توجه کرده است.»

عبدالرضا داوری از مشاوران محمود احمدی‌نژاد هم نسبت به نتایج انتخابات واکنش نشان داد و نوشت: «ثبت یک رکورد جدید در دولت رئیسی؛ بیش از 91 درصد از شهروندان تهرانی بالای 18 سال در انتخابات شرکت نکردند. اگر این دستاورد نیست، پس چیست؟»

انتخابات الکترونیکی و اعتماد شورای نگهبان به دولت اصولگرا

علاوه بر کاهش عجیب مشارکت در این انتخابات، موضوع انتخابات الکترونیک هم یکی از گره‌هایی بود که با بی‌اعتمادی شورای نگهبان به دولت قبل بازنشده باقی مانده بود اما بالاخره این شورا، وزارت کشور رئیسی را محرم دانست و مجوز برگزاری الکترونیک انتخابات را صادر کرد. با اینکه در سیاست‌های کلی ابلاغی، بر استفاده از فناوری‌های نوین در برگزاری انتخابات تاکید شده بود. شورای نگهبان حاضر نشد در دولت پیشین این مجوز را صادر کند و با برگزاری انتخابات الکترونیک مخالفت کرد. درنهایت با مخالفت شورای نگهبان برگزاری انتخابات الکترونیک به دوره‌های بعدتر موکول شد. البته دولت در انتخابات شورای شهر که سال 1396 و همزمان با انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد از رای گیری الکترونیک رونمایی کرد که دلیل آن نبود شورای نگهبان در فرایند این انتخابات است. از سال 1396 به بعد هم در دولت دوم روحانی هرگز شورای نگهبان، مجوز برگزاری انتخابات الکترونیک را به دولت نداد تا سرانجام در دولت رئیسی به وزارت کشورش اعتماد و دور دوم انتخابات به صورت الکترونیک برگزار شد. به همین دلیل وقتی سپهر خلجی، رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت در کنفرانسی خبری گفت که دولت سیزدهم پایه‌گذار تجربه موفقیت‌آمیز انتخابات الکترونیک شده بوده است،‌حسام الدین آشنا، مشاور روحانی به طعنه نوشت:«با تشکر از شورای محترم نگهبان»

مجلس حداقلی و امید اجتماعی از دست رفته

انتخابات مجلس دوازدهم در حالی پایان یافت که از 45 نماینده منتخب در دور دوم، 17 نفر آنها با آرایی کمتر از 50 هزار رای نماینده مجلس شده‌اند. موضوعی که نشان می‌دهد اگر حاکمیت درک درستی از شیب نزولی مشارکت مردم در انتخابات‌های اخیر نداشته باشد، امکان حذف صندوق در ذهن و عمل مردم به عنوان راهی فراگیر برای تغییر وجود دارد. سید محمد خاتمی رئیس دولت اصلاحات که فایل صوتی او که دلایل خود را برای رای ندادن در انتخابات اسفندماه سال گذشته را تشریح می‌کند، واکنش‌های فراوانی را برانگیخت، بار دیگر در سخنانی در جمع مشاورانش به انتخابات و کاهش مشارکت مردم اشاره کرد و گفت: «حاکمیت با این اقتصاد نابسامان و تورم و گرانى افسارگسیخته و افزایش بى رویه فقر، ... نباید فرصت ها را از دست بدهد و درصدد رفع نارضایتى‌هاى جامعه که اتفاقا در کاهش مشارکت در انتخابات اخیر بروز و ظهور پیدا کرد، باشد. نظام حکمرانی متوجه باشد بسیارى از کسانى که در انتخابات ١١ اسفند رأى ندادند، برانداز نیستند بلکه معتقدند وضعى که دارند قابل تحمل نیست و فقط مى‌خواهند زندگى کنند.»

دور دوم انتخابات مجلس با رکورد کمترین میزان مشارکت طبیعی است که همانند دور اولش سرد و بی‌روح باشد، حتی اگر وزیر کشور آن را «حماسه» بخواند. بسیاری از فعالان سیاسی دوازدهمین دوره انتخابات مجلس را به لحاظ رقابت درون جریانی میان اصولگرایان و حذف گسترده اصلاح‌طلبان مانند انتخابات مجلس نهم می‌دانند. با این حال فارغ از شباهت‌های سیاسی، کاهش شدید مشارکت مردم حتی در رقابت اصولگرا-اصولگرا هم جای تامل دارد

آیا وزارت کشور رئیسی، درکی از پیام ناراضیان شرکت نکرده در انتخابات دارد؟ نگاهی به عملکرد دو سال اخیر این مجموعه در موضوع ناآرامی‌ها، حجاب، و....پاسخ خوش‌بینانه‌ای در مقابل جامعه قرار نمی‌دهد.