طهمورث حسینی

انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی بدون تردید، آثار فراوانی بر سپهر سیاسی ایران تا سال‌های متمادی خواهد گذاشت.

پایین‌ترین میزان مشارکت در تمامی ادوار انتخابات پس از انقلاب، سونامی آرای باطله و سفید، شکست سنگین میانه‌روهای خوشبین، راه نیافتن عجیب یاران قالیباف به مجلس و روزهای سخت او برای تصاحب مجدد کرسی ریاست و برهم خوردن مناسبات ریش سفیدی در بین اصولگرایان، از مهمترین اتفاقات این انتخابات است.

در کنار این حوادث، شکست چهره‌هایی چون آیت‌الله آملی لاریجانی در انتخابات خبرگان و حذف او از یکی دیگر از جایگاه‌های کلیدی حاکمیت، در کنار پیروزی راحت و سهل‌الوصول ابراهیم رئیسی در برابر رقیبی کم قدرت، جای تحلیل و موشکافی دارد.

شکست چهره‌هایی چون باهنر، پورابراهیمی، حسنوند و عنابستانی در راه‌یابی به مجلس از طیف اصولگرایان و رای نیاوردن افرادی چون نوبخت، علی مطهری و بسیاری چهره‌های میانه‌رو نیز از پدیده‌های این انتخابات بود. با این حال شکاف عمیق و ضربات کاری که برخی طیف‌های اصولگرا در این انتخابات به یکدیگر وارد کردند، موج تخریبی بزرگی در معادلات جریانی آنها ایجاد خواهد کرد.

پایین‌ترین میزان مشارکت در تمامی ادوار انتخابات پس از انقلاب، سونامی آرای باطله و سفید، شکست سنگین میانه‌روهای خوشبین، راه نیافتن عجیب یاران قالیباف به مجلس و روزهای سخت او برای تصاحب مجدد کرسی ریاست و برهم خوردن مناسبات ریش سفیدی در بین اصولگرایان، از مهمترین اتفاقات این انتخابات است

ائتلاف علیه پدرخوانده‌ها

اصولگرایان مانند دو دهه گذشته خود را آماده انتخابات کرده بودند. همان مدل همیشگی که گروه پایداری و دیگر اصولگرایان میانه با هم قبل از انتخابات کمی چالش کنند و بعد حدادعادل و تعدادی دیگر با ریش سفیدی، سهمیه‌های همه گروه‌ها را مشخص کنند و با یک لیست اصلی وارد انتخابات شوند.

این بار اما داستان فرق کرده بود. مخالفان این روش با هشتک «این بار فرق می‌کند»، آمده بودند هم معادلات قدیمی را برهم بزنند و هم روزهای دشواری را برای قالیباف تدارک ببینند. اصولگرایان سنتی که خاستگاه اصلی خود را سال‌های متمادی از متن و بطن سنت و بازار می‌دانستند، چند سالی است که با اصول‌گرایان دولتی که خود را وام‌دار مناسبات بازار و روحانیت احساس نمی‌کنند، دچار چالش شده‌اند.

هرچند برخی باور دارند که دیگر نمی‌توان اختلاف در اردوگاه اصولگرایان را تنها با دو گانه سنتی و دولتی بررسی کرد. اختلاف پدران و پسران در این اردوگاه شکل گرفته است. هر دو متصل به قدرت و بی‌اعتنا به سنت و بازار شده‌اند و قدرت آن قدر به مذاق‌شان شیرین آمده که کاندیداهای جوان‌تر مقابله و بیان تعابیر تند علیه بزرگان اصولگرایی را بدون مشکل می‌پندارند.

به همین علت بود که وقتی سفره تقسیم سهمیه‌ها برای بستن ائتلاف میان پایداری و اصولگرایان حامی قالیباف باز شد، عده دیگری از جوانان انقلابی دست به کار شدند و لیست‌هایی چون «امنا» و «صبح ایران» توسط جوان‌ترها بسته شد و در مقابل ائتلاف بزرگ‌ترها قد علم کرد.

شورای ائتلاف امنا به صراحت اعلام کرد که برای مقابله با رفتار پدرخوانده‌ها تشکیل شده و عده‌ای دیگر از آنان نیز لیست صبح ایران را منتشر کردند. شانا با مدیریت حداد عادل با آنکه حواشی حذف دهنوی از لیست و یا اعتراض برخی طردشدگان را می‌دید اما باور داشت که با تکرار مدل همیشگی، این لیست پیروز انتخابات است.

چنار و پاجوش، نام‌هایی ماندگار

برای جریان اصولگرا

حداد عادل سال‌هاست که خود را مغز متفکر جریان اجماع‌ساز میان اصولگرایان می‌داند. او این دوره هم با چنان آرامشی نقشه خود را پیش می‌برد که هرگز تصور نمی‌کرد در دست‌اندازهای سیاست گرفتار شود.

لحن با تبختر او درباره سایر لیست‌های اصولگرایی از اشتباهات ماندگار این چهره سیاسی بود. حداد عادل در یک کنفرانس مطبوعاتی در پاسخ به سؤالی درباره تعدد فهرست‌های اصولگرایان گفت: «همیشه در کنار چنار بلند چند پاجوش متعدد هم زده می‌شود؛ امری طبیعی است.» او درباره اسامی ناشناس در دیگر لیست‌ها نیز گفت: «همیشه اسامی ۲۴ ساعته خلق و ۴۸ ساعت بعد از انتخابات هم فراموش می‌شود.»

حداد عادل سال‌هاست که خود را مغز متفکر جریان اجماع‌ساز میان اصولگرایان می‌داند. او این دوره هم با چنان آرامشی نقشه خود را پیش می‌برد که هرگز تصور نمی‌کرد در دست‌اندازهای سیاست گرفتار شود. لحن با تبختر او درباره سایر لیست‌های اصولگرایی و تمثیل پاجوش برای آنان در کنار چنار از اشتباهات ماندگار این چهره سیاسی بود

این اظهارات آغازگر زلزله‌ای بود که بدون تردید حدادعادل هرگز تصورش را هم نمی‌کرد. سیدنظام‌الدین موسوی، نماینده تهران و ائتلاف امنا در واکنشی با طمانینه گفت: «یکی از بزرگان مورد اعتماد اعلام کرد ما چناریم و دیگران پاجوشند من از این شخصیت تعجب می‌کنم. این بی‌حرمتی به مردم و نیروهای انقلاب است. ما پاجوش نیستیم؛ فقط نخواستیم مانند گذشته پاسوز شما باشیم. امنا نهال جوانی است که به یک درخت تناور انقلاب در گام دوم تبدیل می‌شود.»

اما سایر واکنش‌ها این‌گونه و با طمانینه نبود. حمید رسایی، عضو دیگر ائتلاف امنا نیز با بیان این که «نمی‌خواهم سخنانی بر زبان بیاورم. همین قدر بدانید که داماد یک شخصیت سیاسی در لیست انتخابات قرار گرفته است»، گفت:«رقیب ما ائتلاف قالیباف (شانا) است که ریشه ۱۰- ۱۲ ساله دارد و در قامت چنار است اما ائتلاف ما عمر ۱۰ -۱۲ روزه دارد و می‌گویند در نقش پاجوش است. ما به پاجوش بودن افتخار می‌کنیم. همانطور که به پابرهنه بودن افتخار کردیم. مشکل اصلی کشور همین نگاهِ از بالا به پایین است. همین است که لیست‌های انتخابات بر اساس روابط خانوادگی بسته می‌شود.»

او با لحنی تهدیدآمیز گفت: «این انتخابات، انقلاب پاجوش‌ها علیه چنارهاست. چنارهایی که از کنارش پاجوش‌ها بیرون زده‌اند. خب بد عمل کردید که پاجوش‌ها متولد شده‌اند. از امروز دیگر اجازه نخواهیم داد به اسم اصولگرایی یا به اسم حزب‌اللهی هر کاری انجام شود.»

امیرحسین ثابتی، مجری شبکه افق که همیشه با لحنی گزنده مقامات دولت روحانی را خطاب قرار می‌داد این‌بار لحن تلخ خود را به سوی بزرگان اصولگرا و شخص حداد عادل گرفت و نوشت: «جناب پدرخوانده! ‌هنوز متوجه نشده‌اید کوس رسوایی باندبازی‌ها و قبلیه‌گرایی‌هایتان حتی صدای متحدان دیروزتان را هم درآورد و کار به جایی رسید که با افشاگری‌های یکی از همان اعضای لیستی که بسته‌اید علیه دیگری، مجبور شدید آن یکی را حذف کنید»

او در حالی‌که رئیس مجلس هفتم را «‌عالیجناب حداد» خطاب کرده بود، تاکید کرد: «‌امروز روز پاسخگویی است و باید توضیح دهید چه کسی یا نهادی به شما مشروعیت داده تا به‌عنوان پدرخوانده اصولگرایان، سال‌ها خود را قیم جریان انقلابی بدانید و کارتان به جایی رسیده که امروز دیگر نامزدهای مستقلی که در باندبازی‌های شما نیستند را تحقیر کرده و «پاجوش» بخوانید؟ ‌البته در چنار توصیف کردن لیستی که بسته‌اید، توصیف‌تان دقیق است چون اصلی‌ترین ویژگی چنار بی‌میوه بودنش است.»

او نقدی هم به مجلس یازدهم زد و تاکید کرد: «بد نیست یکبار هم مسئولیت افتضاحات چنار قبلی از گرفتن ماشینهای شاسی‌بلند تا نقض عهد درباره وعده‌هایشان مثل شفافیت را برعهده بگیرید. به راستی نقش شخص شما در وضع کنونی سیاست ایران چیست؟»

اصول‌گرایان با هر گرایش و طیفی به خوبی می‌دانند که در شهری چون تهران، تنها در غیاب اکثریت خاموش می‌توانند، بر صندلی قدرت تکیه بزنند. عملکرد آنان در مجلس یازدهم به خوبی نشان داد که در موضوعاتی چون طرح صیانت، قانون عفاف و حجاب و طرح شفافیت، چه در قالب چنار و چه پاجوش، میانه‌ای با حق شهروندی و آزادی مردم ندارند. شاید به همین دلیل است که با تمثیل «سرو» بیگانه‌اند

نتیجه انتخابات،‌ شکست عجیب چنار

انتخابات در تهران به عنوان مرکز ثقل سیاست کشور جایگاه ویژه‌ای دارد. اعلام نتایج شمارش نیمی از صندوق‌های رای نشان می‌دهد که لیست شانا که ائتلافی میان یاران قالیباف و جبهه پایداری بود، شکست سنگینی خورده و لیست امنا (با محوریت نبویان و رسایی) و صبح ایران(با مدیریت رائفی‌پور و سعید محمد) توانسته آرای بیشتری کسب کند. البته هر سه لیست افراد مشترکی دارند که به نظر می‌رسد به جهت حفظ سهمیه در لیست شانا آورده شده‌اند و کمترین نسبت را با قالیباف و حداد عادل و طیفی از اصولگرایان سنتی دارند.

البته اصول‌گرایان با هر گرایش و طیفی به خوبی می‌دانند که در شهری چون تهران، تنها در غیاب اکثریت خاموش می‌توانند، بر صندلی قدرت تکیه بزنند. عملکرد آنان در مجلس یازدهم به خوبی نشان داد که در موضوعاتی چون طرح صیانت، قانون عفاف و حجاب و طرح شفافیت، چه در قالب چنار و چه پاجوش چنار، میانه‌ای با حق شهروندی و آزادی مردم ندارند. شاید به همین دلیل است که که با تمثیل «سرو» بیگانه هستند.