مدیرکل اسبق خاورمیانه وزارت امور خارجه می‌گوید: اگر ایران و امریکا مانند فروکش کردن آتش اتفاقات اخیر، به یکدیگر نزدیک شوند، در ماجرای غزه بسیار موثر واقع خواهند شد. این موضوع حتی می‌تواند در از سرگیری مذاکرات احیای برجام نیز کمک کننده باشد.

«محمدعلی سبحانی» به انتخاب می‌گوید: احتمال کاهش حضور آمریکایی‌ها در منطقه یک احتمال غیرواقعی است. شاید آمریکایی‌ها تغییراتی در ترکیب نیرو‌هایشان در برخی مناطق بدهند. به رغم آن‌که نیرو‌هایشان آسیب‌پذیر شده‌اند، اما با توجه به وضعیت اسرائیلی‌ها آمریکایی‌ها به فکر کاهش حضور در منطقه نیستند.

وی تصریح می‌کند: کاهش تنش میان ایران و آمریکا می‌تواند بر سرنوشت غزه نیز اثرگذار باشد. اگرچه هنوز آینده این جنگ مشخص نیست و سطح تنش در غزه بسیار بالاست. اسرائیلی‌ها به دنبال حمله به رفح هستند؛ فلسطینی‌ها نیز ضمن حفظ مقاومت، گفته‌اند اسیران اسراییلی بدون کسب امتیاز و پایان جنگ آزاد نمی‌شوند.
مسأله غزه و شرایط منطقه به قدری پیچیده است که پیش‌بینی دقیق و نزدیک به واقعیت درباره آن مشکل است. بازیگران اصلی این صحنه در یک طرف اسرائیل و آمریکا و در طرف دیگر کشور‌های عربی و اسلامی و به طور مشخص ایران است.

معادلاتی با مجهولات فراوان

اسراییلی‌ها به دنبال تغییر معادله هستند و آن معادله چیزی است که در آن حماس وجود خارجی ندارد؛ بنابراین اگر ایران و آمریکا بتوانند در یک فضای خوب قرار بگیرند، همانطور که نشانه‌هایی از آن را بعد از شعله ور شدن آتش اخیر مشاهده کردیم، اگر این اتفاقات تبدیل به روندی شود که عراقی‌ها بتوانند ایران و آمریکا را به یکدیگر نزدیک کنند و تحولات اخیر را روی میز بیاورند، به این موضوع می‌توان مثبت نگاه کرد و نهایت به یک آتش بس رسید.

طرف فلسطینی ۲۰۰ اسیر دارد و اسرائیلی‌ها نیز کشتار و جنایت را دنبال می‌کنند. با وجود اینکه مردم غزه مقاوم هستند، اما شرایط برای آن‌ها بسیار سخت است. اینکه گمان کنیم مسأله غزه به یک راه حل سریع برسد، صحیح نیست. البته باید با کشور‌های عربی بیشتر گفت‌وگو کنیم و با کشور‌های اسلامی و کنفرانس اسلامی را نیز فعال‌تر کنیم.

ما دیپلماسی با کشور‌های اسلامی را باید فعال کنیم. با وجود اینکه شرایط مناسبی وجود دارد، اما سفیر در سازمان کنفرانس اسلامی نداریم. از طرفی دنبال برگزاری این کنفرانس هستیم، اما از داشتن سفیر محروم هستیم. ما باید با کشور‌های عربی گفت‌وگو کنیم و یک فضایی ایجاد شود که تمام کشور‌های اسلامی و عربی به یک طرح مشترک نزدیک شوند و یک فشار منسجم را برای کاهش جنایت در غزه انجام دهیم.کاهش تنش میان ایران و آمریکا در این روند بسیار مؤثر است؛ این اتفاق برای از سرگیری گفت‌وگو‌های قبلی در چارچوب مسائل تحریمی هم می‌تواند ما را کمک کند. بایدن این نگاه را دارد که شرایط از این بحرانی‌تر نشود و اگر امکان پایان بحران غیرممکن است، اما کاهش آن صورت بگیرد.

گام بعدی میان ایران و آمریکا

سبحانی می‌گوید: طبیعتا آنچه مطلوب‌تر است کاهش تنش میان ایران و آمریکاست. اینکه ما سکوت کنیم اصلاً منطقی نیست؛ مشکلات خودمان در داخل کشور و رفتار آمریکا در منطقه و رفتار اسرائیل در منطقه، مشکلاتی است که امکان سکوت درباره آن وجود ندارد. ما یا باید به سمت تنش بیشتر برویم یا به سمت کاهش تنش و گفت‌وگو حرکت کنیم. به نظر من تنش با امریکا از این بالاتر نمی‌رود.

خاورمیانه پس از جنگ غزه

سبحانی می‌گوید: احتمال کاهش حضور آمریکایی‌ها در منطقه یک احتمال غیرواقعی است. شاید آمریکایی‌ها تغییراتی در ترکیب نیرو‌هایشان در برخی مناطق بدهند. به رغم آن‌که نیرو‌هایشان آسیب‌پذیر شده‌اند، اما با توجه به وضعیت اسرائیلی‌ها آمریکایی‌ها به فکر کاهش حضور در منطقه نیستند.

امکان تحقق ایده دو کشوری

سبحانی سپس در باره احتمال تحقق ایده دو کشوری می‌گوید: تکلیف اعراب مشخص است. آن‌ها دنبال صلح بودند تا تنش و جنگ با اسرائیل پیش نیاید. حکومت‌های عربی هرچه با اسرائیل جنگیدند دستاوردی نداشتند، اما مصری‌ها معتقدند؛ صلح با اسرائیل باعث شد برخی زمین‌هایشان را پس بگیرند. مطلوب اعراب این است که فلسطینی‌ها را در این صحنه راضی کنند. تشکیل دو دولت از موارد بسیار مشکلی است که ده‌ها سال است دنیا به دنبال انجام آن است. از سال ۱۹۶۷ دنبال تشکیل دو دولت در مرز‌های مشخص شده هستند. در این همه جنگ و صلح، ایده دو دولت محقق نشده است.

پیش نیاز اول پذیرفتن ایده از سوی اسرائیل است که در عمل همیشه مانع روند صلح بوده است. در صلح اسلو، چهار کمیته کنار آن تشکیل شد و یکی از آن‌ها به بحث موضوع قدس و حاکمیت رسیدگی می‌کرد، اما هنوز شهرک‌سازی ادامه دارد. همه می‌دانند که اسرائیل دنبال صلح نیست. در طرف فلسطینی‌ها هم یک تفکر وجود ندارد. مقدمه تشکیل دو دولت پذیرفتن اسرائیل به صورت واقعی است و پس از آن فلسطینی‌ها نیز به یک تفکر واحد برسند؛ بنابراین دست یافتن به این ایده در آینده نزدیک امکان‌پذیر نیست. مگراینکه شرایط خوب شود و اسراییل، فلسطین، اروپا و آمریکا به یک طرح جدی و قابل اجرا برسند.