محمد جواد ظریف: ادراک ما از جهان و روسیه غلط بوده است، ما باید در نگرش خود تجدید نظر کنیم، نه اینکه از روسیه توقع داشته باشیم

گروه سیاسی: خیانت‌های روس‌ها یکی دوتا نیست. یک نمونه آن حمایت از عراق در جریان جنگ هشت ساله علیه ایران است. در آن زمان ارتش عراق با سلاح‌های روسی مردم ایران را از پای در می‌آورد و زیر ساخت‌ها را نیز نابود می‌کرد. روس‌ها در جریان مذاکرات برجام در سال 1394 بر سر توافق سنگ اندازی می‌کردند تا برجام به سرانجام نرسد و ایران همچنان زیر فشار تحریم باقی بماند. منافع روسیه در آن است که همسایه جنوبی‌اش ضعیف و با غرب درگیر باشد تا این کشور در پرتو آن نفت و گاز بیشتر بفروشد. مهم‌تر برای این کشور این است که آمریکا و اروپا با ایران درگیر باشند تا روسیه بتواند با کارت ایران و از جیب مردم ایران بازی و بهره ببرند. روس‌ها در ادامه اقدامات ضد ایرانی خود در ماه‌های اخیر دو اقدام معنا دار و آشکار علیه امنیت ملی ایران اتخاذ کردند. اقدام نخست در اجلاس وزرای خارجه عرب که روز 29 آبان سال جاری در مسکو برگزار شد و در آنجا روسیه از مواضع امارات درباره جزایر سه گانه حمایت کرد. اقدام دیگر در اجلاس وزرای خارجی کشورهای عرب بود که روز 29 آذر امسال در مراکش برگزار شد صورت گرفت. وزیر خارجه روسیه در آنجا پا را فراتر از حمایت از ادعاهای امارات درباره جزایر سه گانه گذاشت و از ارجاع اختلاف امارات بر سر جزایر سه گانه با ایران از ارجاع در خواست امارات به دیوان بین المللی لاهه حمایت و پای بیانه را امضا کرد. این سیاست‌ها سال‌هاست علیه ایران جریان دارد و راست گرایان به اشتباه از آن استقبال می‌کردند، اما اصلاح طلبان همواره نسبت به روسیه بدبین بوده و هستند. اکنون وضع به گونه‌ای شده که راست‌ها هم به همان نتیجه‌ای رسیده‌اند که چپ‌ها یا اصلاح طلبان پیش از این رسیده بودند. اکنون جناح‌ها بر سر مخالفت با سیاست‌های روسیه اجماع دارند. محمدجواد ظریف، وزیر پیشین امور خارجه در مراسم بیست و یکمین سالگرد تأسیس مجموعه دنیای اقتصاد، در هتل استقلال تهران در سخنانی به تبیین و پیش فرض‌های غلط پرداخت و گفت: ادراک ما از روسیه غلط بوده است. گفتنی است مدیر مسئول ستاره صبح پیش از این طی دو یادداشت به موضوع پیش فرض ها و نتایج آن پرداخت و نتیجه‌گیری کرد «وقتی پیش فرض‌ها غلط باشد نتیجه هم غلط خواهد بود».

اکنون از حسین شریعتمداری تا چپ‌ترین رسانه کشور نسبت به حرکت روسیه در اجلاس مراکش ناراحت هستند و همه موضع علیه روسیه گرفته‌اند. پرسش این است که ما چرا باید ناراحت باشیم؟
ما از نوع روابط جهانی و نوع روابط خودمان با روسیه ادراک غلط داریم. بر اساس این ادراک غلط عمل کردیم و لذا بر اساس همان ادراک از روسیه هم توقع داریم که عمل کند. در صورتی که روسیه بر اساس ادراک ما عمل نکرده است. از روز اول هم عمل نکرده بود امروز هم عمل نمی‌کند فردا هم عمل نخواهد کرد.

پیش فرض غلط، نتیجه غلط می‌دهد

دنیا دنیای مردانگی، جوانمردی و نامردی نیست. ما اگر ادراک اولیه را نسبت به دنیا پیدا کنیم نه برای روسیه غش می‌کنیم و نه از روسیه متنفر می‌شویم. نه روسیه ستیز می‌شویم و نه روسیه پرست می‌شویم. فقط نیاز است همین ادراک را داشته باشیم که جهان از آن جهان دو قطبی که در آن آمریکا در برابر شوروی قرار گرفته بود و هرکدام آمادگی داشتند برای یارانشان هزینه بدهند و بتوانند در رقابت ژئواستراتژیک با یکدیگر مقابله کنند، اکنون ما از آن دنیا عبور کرده‌ایم.

چین قصد دعوا با آمریکا ندارد

آقای جهانگیری گفتند که رئیس جمهور چین بعد از آنکه 200 میلیارد دلار سرمایه از چین خارج شد به سانفرانسیسکو می‌رود و به بایدن می‌گوید ما قصد دعوا با شما نداریم. البته ما از ابتدا می‌دانستیم که چین قصد دعوا با آمریکا ندارد. اگر فکر می‌کردیم که چین قصد دعوا با آمریکا دارد اشتباه می‌کردیم. در این صورت توقعاتی از چین ‌داشتیم که رویکردمان نسبت به این کشورغلط می‌شد. اگر فکر کنیم که روسیه به خاطر ما خود را به مخمصه می‌اندازد و به خاطر ما منافع خود را نادیده می‌گیرد و یا روابط خود را با کشورهای خلیج فارس به خطر می‌اندازد و یا چین چنین کاری می‌کند، اشتباه می‌کنیم. اگر ما چنین اقدامی انجام دادیم به خاطر توقعی که از روسیه داشتیم ما باید در نگرش خودمان تجدید نظر کنیم نه اینکه از روسیه توقع داشته باشیم.
جهان پسا جنگ سرد جهان دیگری است. اگر این جهان را نشناسیم، توقعاتمان غلط می‌شود، محاسباتمان غلط می‌شود، اشتباهات استراتژیک می‌کنیم و این اشتباهات استراتژیک در روابط خارجی جبران ناپذیر است.

پیامد نگاه غلط

«هیچ کشوری نمی‌خواهد مردمش را به سمت ناملایمات بکشاند، ولی نگاه غلط به و اشتباه ادراکی کشور را به آن سمت هل خواهد داد.» وزیر سابق امور خارجه گفت: «تمامی جناح‌ها و رسانه‌های چپ و راست کشور از موضع اخیر روسیه در مورد جزایر سه‌گانه خشمگین‌اند؛ البته این یک مسأله طبیعی در جهان امروز است.»
«روسیه به خاطر ما خودش و منافعش را به خطر نخواهد انداخت، دنیای امروز دنیای مردی و جوانمردی نیست، اگر ما با دیدگاه غلط امتیازات و فداکاری‌های بیش از حدی را تقدیم روسیه کردیم، حالا نباید توقع رفتار مشابه از مسکو داشته باشیم.»