قبیح و بد بودن سیگارکشیدن دختران و بانوان سابقه‌ای طولانی در فرهنگ و عرف کشور ما دارد. ریشه این باور در گذشته آن چنان در میان بانوان ما قوی بود که حتی در محافل خصوصی هم مصرف نمی‌شد. اما اکنون کشیدن سیگار و قلیان توسط زنان و دختران در حال عادی شدن است و نه تنها مثل گذشته یک کار خشن که مخصوص مردان است محسوب نمی‌شود، بلکه در حال تبدیل شدن به یک هنجار نا مطلوب است؛ این رویه تا حدی رشد پیدا کرده که به گفته مسئولان گرایش دختران دانش آموز و دانشجو به مصرف سیگار و قلیان به مرز هشدار نزدیک‌‌می‌شود.

گفته می‌شود برای اولین بار در دنیا، زنان آمریکایی از سیگار به عنوان کلید آزادی استفاده کردند و آن را وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف آزادی خواهانه خود قرار دادند و به تدریج دامنه شیوع این عمل به دیگر کشورها هم رسید. عوارض مصرف سیگار و قلیان در زنان بیشتر از مردان است.با این همه، محمود حاجیلویی، دبیر اجتماعی و فرهنگ شورای عالی انقلاب فرهنگی و دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در سخنانی گفته است: «سن مصرف دخانیات در نوجوانان به ۱۳ سال رسید و در مصرف دخانیات در دختران رشد ۱۳۳ درصدی داشته است».وی مصرف سیگار را «اعتیاد سبک» توصیف کرد و گفت: «در آینده اگر پیشگیری از مصرف دخانیات به خصوص در دختران را دنبال نکنیم، اعتیاد سنگین زیادی خواهیم داشت.»همچنین محمدرضا مسجدی، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت نیز با تکرار همین آمار گفت: مصرف روزانه سیگار در بین زنان حدود 190 درصد و در بین مردان 46 درصد و در گروه سنی 25 تا 34 سال نیز در مردان 19.6 و در زنان 90.88 درصد افزایش داشته است. از سوی دیگر مصرف دخانیات در گروه سنی 13 تا 15 در کشورمان نیز 13 درصد و مصرف سیگار در دختران نوجوان، 133 درصد افزایش یافته است.

عوارضی که زنان سیگاری را تهدید‌‌می‌کند

سیگار کشیدن خانم‌ها شاید در دوران جوانی علائم چندانی از خود نشان ندهد اما در سنين ۶۰ تا ۸۰ سالگى باعث بروز شایع ترین سرطان بین زنان یعنی سرطان ريه است. سرطان پستان و سرطان رحم ، یائسگی زودرس، افزایش قند خون، پوکی استخوان، آنفيزم، ، برونشيت، سرطان حنجره، سرطان مثانه، سرطان دهان، نارسايى مزمن ريوى، كليه، ناتوانى ادرار و به وجود آمدن چين و چروك پوست، افزایش خطر بيمارى هاى قلبى تا ۴۰برابر از جمله عوارض جسمی مصرف سیگار برای زنان است.همچنین از بعد رفتاری، زنان سیگاری پس از مدتی متمایل به مجرد بودن‌‌می‌شوند ضمن آنکه برخی بانوان سیگار کشیدن را یکی از ویژگی‌های زندگی مدرن‌‌می‌دانند و غافل از اینکه سلامت خود را نادیده میگیرند.

سبقت گرفتن زنان از مردان!

«رخساره پیروزنیا» جامعه شناس خانواده به «همدلی» با اشاره به اینکه استعمال سیگار از چند بعد دارای اهمیت است‌‌می‌گوید:زن ركن اصلی كانون خانواده است و تمام اعضای خانواده از سیگار كشیدن زن متاثر‌‌می‌شوند. چرخه معیوب سیگار در زنان سریع تر از مردان است. به این معنا كه وقتی مردی سیگار‌‌می‌كشد، مردم آن را به نادرست، هنجار تلقی‌‌می‌كنند؛ در حالی كه یك زن سیگاری كار ناهنجاری انجام‌‌می‌دهد و تصور‌‌می‌شود او با شكستن تابوی زن ایرانی قدم در مسیر دیگری گذاشته است.به اعتقاد وی توسعه اجتماعی در كشورهای در حال توسعه مثل كشور ما تبعاتی در بردارد كه یكی از آن ها افزایش تعداد زنان سیگاری است.

وی‌‌می‌افزاید: گرایش افراد به سیگار در كشور ما متنوع‌تر از گذشته شده است؛ چنانچه برخی از سیگاری ها در دوران دانشجویی، خوابگاه دانشجویی و خانه‌های دانشجویی سیگار كشیدن را آغاز كرده و آن را ادامه داده اند.وی ظهور كافی شاپ‌ها، تبلیغات سیگار، تمایل برای نشان دادن نمایی از زن مدرن امروز و الگوبرداری از آن چه در غرب مشاهده‌‌می‌شود را عمده عوامل گرایش زنان به سیگار عنوان کرده و تصریح‌‌می‌کند: هنجارشكنی، رهایی از فشارهای عصبی و سیگاری بودن همسر جزو اصلی ترین دلایل گرایش زنان به سیگار است.این جامعه‌شناس همچنین علت عمده دیگر این چالش و شکسته شدن این قبح توسط زنان را مسائل فرهنگی و هویتی دانسته ومی گوید: در حال حاضر جامعه ایرانی شاهد تغییرات اساسی در شاخص‌های هویتی، خصوصا «هویت جنسی» است، درحال حاضر شاهد آن هستیم که گروهی از زنان در مقابل باورهای سنتی که جامعه همواره بر مبنای آنها زنانگی و مردانگی را تعریف کرده است، واکنش نشان داده و در صدد تغییر آن برآمده‌اند.پیروزنیا از سویی کشیدن سیگار را یکی از راهکارهای گذران اوقات فراغت گروهی از جوانان نسل حاضر‌‌می‌داند و‌‌می‌گوید: کشیدن سیگار یک کنش کاملا شخصی است و به طور کامل تحت اختیار خود فرد کنشگر قرار دارد، در نتیجه دختران و جوانان ما ترجیح می‌دهند با کشیدن سیگار هم به تمامی تعریف سنتی جامعه و هم به نوعی به ساختارهای فرهنگی و شرایط اجتماعی و اقتصادی و ... واکنش نشان دهند.به اعتقاد پیروزنیا ، تشخص، منزلت و تمایزهای اجتماعی- فرهنگی هیچ ارتباطی به درآمد افراد ندارد اما مسائلی چون درآمد و مذهب می‌تواند در انجام رفتارهایی چون سیگار کشیدن توسط زنان و دختران تاثیرگذار باشد؛ زیرا سطح اقتصادی خانواده و مذهب آنان می‌تواند از بروز چنین رفتارهایی ممانعت کند، این در حالی است که در خانواده‌هایی که سبک زندگی سکولار و غرب‌گرا انتخاب شده است حتی اگر درآمد هم پایین باشد باز هم امکان انجام این کنش‌های اجتماعی وجود دارد.وی ادامه‌‌می‌دهد: به بیانی کشیدن سیگار به موضوع سبک زندگی و مصرف نیز برمی‌گردد، در تعاریف سنتی زنانگی، کشیدن سیگار توسط زنان آن هم در اماکن عمومی امری به شدت ضدارزشی و غیراخلاقی و حتی به نوعی انحراف تلقی می‌شد، در حالی که در حال حاضر شاهد آن هستیم که تمامی این اقدامات توسط گروهی از زنان در جامعه انجام و بر آن اصرار ورزیده می‌شود؛ دلیل عمده آن نیز آنست که این زنان قصد دارند که با بی‌توجهی به سنت‌ها و ارزش‌های سنتی، آنها را تغییر دهند.وی در عین حال تصریح‌‌می‌کند: تشخص، منزلت و تمایزهای اجتماعی- فرهنگی هیچ ارتباطی به درآمد افراد ندارد اما مسائلی چون درآمد و مذهب می‌تواند در انجام رفتارهایی چون سیگار کشیدن توسط زنان و دختران تاثیرگذار باشد؛ زیرا سطح اقتصادی خانواده و مذهب آنان می‌تواند از بروز چنین رفتارهایی ممانعت کند، این در حالی است که در خانواده‌هایی که سبک زندگی سکولار و غرب‌گرا انتخاب شده است حتی اگر درآمد هم پایین باشد باز هم امکان انجام این کنش‌های اجتماعی وجود دارد.این جامعه شناس همچنین اظهار کرد: در یک نتیجه‌گیری کلی‌‌می‌توان گفت که این آسیب در قشر متوسط رو به بالا یعنی همان قشری که از مصرف فرهنگی بالاتری برخوردار بوده و همچنین از یک تمکن مالی حد متوسطی نیز بهره‌منداست تا بتواند به علائق و ترجیحات فرهنگی و مصرفی خود جامه عمل بپوشاند، و مقداری از ارزش‌ها و هویت‌های دینی، مذهبی و سنتی جامع خود فاصله گرفته‌اند ،بیشتر مشاهده می‌شود؛ این رفتارها در طبقات متوسط رو به پایین که فاقد سرمایه‌های فرهنگی لازم هستند و طبقات بالای اجتماع که در آنها سبک زندگی سکولار، فردگرا و غیردینی بیشتر وجود دارد، نیز بیشتر از سایر طبقات دیده می‌شود.

دلایل روانی یک پدیده

دكتر نصرالله داودزهی روان پزشك معتقد است: وقتی در دوران مدرنیته جامعه در تمام محیط‌های كاری به زنان خوش آمد گفت و از آنان خواست مثل مردها برای تامین معاش تلاش كنند، در واقع روان مردانه آنان را تقویت كرد. این روان كه خصوصیات مردانه را در بر دارد و از بدترین ویژگی هایش نمایش بزرگی و اعتماد به نفس است، به زنان ارزانی شد و آنهم سیگار كشیدن بود.

وی در گفت و گو با «همدلی»‌‌می‌افزاید: سیگار كشیدن در واقع تامین نادرست یكی از نیازهای اصلی انسان در مرحله دهانی است. همان مرحله‌ای كه در كودكی فرد پشت سرمی گذارد و اگر از سوی مادر به خوبی تامین نشود، از نظر فرضیه روانكاوی محرومیت دهانی را تجربه خواهد كرد. روان كاوان اعتقاد دارند اگر فردی به اندازه كافی در دوران كودكی نیاز دهانی‌اش برطرف نشود، در بزرگسالی آن را به صورت دیگری جبران‌‌می‌كند. یكی از این راه‌های جبران، سیگار كشیدن است و سیگار در واقع پستانك افراد بزرگسال است.داودزهی ادامه‌‌می‌دهد: این اتفاق ممكن است برای زنان بیش از مردان رخ دهد زیرا احساس بی پناهی، تنهایی، نداشتن حمایت و پشتوانه در زنان شدیدتر و عمیق تر است و ممكن است زنان را به سرعت به سمت جبران آن به وسیله سیگار كشیدن سوق دهد.درست به همین علت است كه بسیاری از روش‌های ترك سیگار روش موفقی محسوب نمی شود زیرا محرومیت دهانی فرد را برطرف نمی كند.این روان پزشك دلیل دیگر گرایش زنان به سیگار را محرومیت زنان در مقایسه با مردان در بسیاری از كشورها ذكر كرد و‌‌می‌گوید: زنان با گذشت زمان به سیگار بیشتر گرایش پیدا‌‌می‌كنند.به هر تقدیر همه این آمار و تفسیرها حکایت از آن دارد که نگرش منفی به سیگاری شدن بانوان بسرعت در حال کاهش است. این ناهنجاری در بین زنان به تدریج در حال تبدیل شدن به یک امر عادی است ؛ همان طور که مصرف سیگار و قلیان توسط مردان کاملا یک امر عادی و پذیرفته شده است. اما یک تفاوت ویژه‌ای دراین نگاه باید حاکم باشد؛ این که زنان رکن اصلی خانواده هستندو ساعات بیشتری را با فرزندان سپری‌‌می‌کنند و سلامت خانواده وابسته به سلامت مادران است. دختران دانش آموز و دانشجوی ما ارکان اصلی خانواده ها در آینده هستند و باید افزایش تعداد زنان مصرف کننده سیگار و قلیان یک هشدار جدی برای مسئولین باشد.