طهمورث حسینی

اگر علاقمند به مناسبت‌های تقویمی باشید احتمالا روز هشتم آبان مطالب مربوط به سالگرد شهادت حسین فهمیده و یا سالگرد درگذشت شاعری چون قیصر امین‌‌پور برایتان می‌تواند اهمیت پیدا کند. اما این روز با تعدادی بیانیه و اخبار کلیشه‌ای نیز مواجه خواهید شد: «گرامیداشت روز پدافند غیرعامل»

سازمان پدافند غیرعامل چیست؟

عبارت پدافند غیرعامل با بسامد بسیار در رسانه‌ها و اخبار مطرح می‌شود. وجود کلمه پدافند، در نام این سازمان به نوعی ارتباط آن را با «دفاع در برابر حمله دشمن» روشن می‌کند؛ اما دامنه وسیع اظهارنظر مسئولان این سازمان درباره مسائل مختلف از منابع محیط زیست تا بهداشت و تاسیسات نفت و گاز، نشان از وظایف متعدد این سازمان دارد.

گفته می‌شود ایده تشکیل این سازمان به نامه یک خلبان به مقام رهبری بازمی‌گردد. این خلبان در نامه خود نوشته که در حین پرواز متوجه شده در توسعه و ساخت و سازهای جدید در کشور موضوع پدافند لحاظ نشده است. رهبری دستور بررسی این نامه را داده و نوشته‌اند که پیش از آن نیز چند بار موضوع پدافند را تذکر داده‌اند.

تاسیسات استراتژیک مانند مراکز صنعتی، نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، تاسیاست آب و برق و شبکه بانکی از جمله مراکزی هستند که سازمان پدافند غیر عامل تمرکز بیشتری بر آنها دارد.

یکی از ایده‌های آرمانی این سازمان نیز طراحی همه ساختمان‌ها و فضاهای شهری با در نظر گرفتن معیارهای پدافند غیرعامل است.

پدافند غیرعامل را به لحاظ گستردگی تشکیلات می‌توان تاحدودی با تشکیلات بسیج ادارات مقایسه کرد. نهادی که در همه وزارتخانه‌ها و استان‌ها نماینده دارد. نمایندگان این نهاد در وزارتخانه‌ها البته یکی از مدیران همان نهاد هستند و معمولا مدیریت بحران، مدیریت پدافند غیر عامل را نیز برعهده دارد.

سازوکار پدافند غیر عامل از سال ۱۳۸۲ آغاز شد و تشکیل این سازمان عملا به معنای ایجاد زیرساخت‌ها برای آمادگی با جنگ‌های احتمالی در بخش غیر نظامی بود. هیات دولت در هشتم تیر ۱۳۸۴ آیین‌نامه اجرایی پدافند غیرعامل را تصویب کرد. کارگروه پدافند غیرعامل نیز سال ۱۳۸۷ با حضور رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، وزیر دفاع، وزیر نیرو، معاون نظارت راهبردی رئیس‌جمهور و رئیس سازمان پدافند غیرعامل تشکیل شد. این هیات اختیارات هیات وزیران را در امور مرتبط به پدافند غیرعامل به عهده داشت.

جلالی را شاید بتوان یکی از مقاماتی دانست که با اظهارنظرهای عجیبش در رسانه‌ها شناخته می‌شود. اظهارات او درباره ویروس کرونا، ابر دزدی از ایران، تلاش برای ناباروری زنان در کشور، ترغیب به آتش کشیدن دلار توسط مردم، ولنگاری در فضای مجازی و ریشه شناختی داشتن مسمومیت‌های سریالی دانش‌آموزان نمونه‌هایی از این موارد است

این سازمان هفت قرارگاه سایبری، زیستی، اقتصادی، کالبدی، شیمیایی، پرتویی و مردم محور دارد. پدافند غیرعامل همچنین هفت معاونت امور شهری و تهران ، توسعه فرهنگ ‌و ‌اطلاع‌رسانی، بسیج و امور استان‌ها، امور زیربنایی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، آموزش و پژوهش، و فنی و نظامات دارد.

در دولت محمود احمدی‌نژاد، مدتی دبیرخانه پدافند غیرعامل زیر نظر دولت بود، اما در سال ۱۳۹۰ بار دیگر این دبیرخانه به ستاد کل نیروهای مسلح بازگشت.

یک رئیس و انبوهی اظهارنظر عجیب

سردار سرتیپ پاسدار غلامرضا جلالی از زمان تشکیل سازمان پدافند غیرعامل تنها رئیس آن بوده است. غلامرضا جلالی فراهانی، کارشناس ارشد مهندسی معماری و همچنین کارشناس ارشد علوم دفاعی است. او همچنین فارغ‌التحصیل دوره دکترای علوم استراتژیک است. پیش از انتصاب به عنوان رئیس سازمان پدافند مسئولیت وی ریاست اداره مهندسی ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود. در تاریخ 17 تیر 1389 با حکم رئیس وقت ستاد کل نیروهای مسلح به عنوان رئیس سازمان پدافند کشور انتخاب شد و تا امروز نیز بر این مسند نشسته است.

جلالی را شاید بتوان یکی از مقاماتی دانست که با اظهارنظرهای عجیبش در رسانه‌ها شناخته می‌شود.

از جمله سخنان او متهم کردن آمریکا به نقش داشتن در «تولید کرونا» است. او همچنین گفته بود که برخی کشورها از ایران «ابر دزدی و برف دزدی» می‌کنند و «تیم‌های مشترکی از اسرائیل و یکی از کشورهای همسایه، ابرهای در حال ورود به ایران را غیربارور می‌کنند». جلالی همچنین چندین بار تغییرات اقلیمی در ایران را مشکوک خوانده است.

یکی دیگر از اظهارات عجیب او درباره وضعیت دلار در ایران است. رئیس سازمان پدافند غیرعامل گفته بود: «اگر این اراده در کشور بوجود بیاید که دلار امریکایی توسط مردم در خیابان به آتش کشیده شود... می‌تواند یک حمله تمام عیار به نقطه ضعف دشمن باشد.»

سردار دائمی پدافند غیرعامل همیشه با رضایت از حوزه خود سخن می‌گوید، اما واقعیت آن است که بررسی اتفاقات رخ داده در کشور و خسارت‌های فراوان و آسیب‌پذیری زیرساخت‌های حیاتی کشور، مدت‌هاست درباره عملکرد سازمان پدافند غیرعامل و سردار جلالی علامت سوال‌های بزرگی را ایجاد کرده است

مخالفت با محصولات تراریخته یکی از اقدامات این سازمان بوده و جلالی گفته بود که برنج تراریخته «قابلیت کاهش زاد و ولد» دارد و از هر «۲۰ مورد حاملگی ۱۸ مورد را ریجکت(رد) می‌کند».

جلالی سال گذشته در خصوص مسمومیت سریالی دانش‌آموزان نیز گفته بود که «هیچ حمله شیمیایی یا بیولوژیکی در کار نبوده و شیوه نوینی از جنگ سایبری اتفاق افتاده است... این یک فناوری جدید است که اگر کسی به رسانه وابسته بشود دچار آن می‌شود. در این قضیه نیز دیدیم که دختران ما احساس فیزیکی مسمومیت می‌کردند در حالی که در آزمایشات پزشکی مشخص شد سمی وجود ندارد و عوامل بیولوژیک دیگری نیز باعث این قضیه نشده است.»

رئیس سازمان پدافند غیرعامل که از مخالفان جدی فضای مجازی در کشور است و بر سر پروژه اینترنت ملی هم با دولت روحانی چالش فراوان داشت، در ابتدای دولت سیزدهم فرصت را برای بیان خواسته‌هایش مناسب دیده و گفته بود: «در دولت دوازدهم که از آن تحت عنوان دولت عبرت یاد می‌شود دچار ولنگاری در فضای مجازی شدیم و نظام رسانه‌ای کشور به هم خورد به شکلی که تبدیل مردم عادی به مردم شاکی و اعتراض‌کننده و عنصر شورشگر و معاند در فرایند قابل اتفاق افتادن است. این نفی استقلال ملی است که اجازه دهیم رسانه‌های بیگانه زیرساخت‌های خود را جا بیندازند و دولت و رسانه ما هیچ دخالت و مداخله‌ای نداشته باشد و اجازه دهد مردم را به سخره و بازی بگیرند و به افکار عمومی توهین کنند.»

تمجید فراوان، ابهام در کارایی

در آستانه هفته پدافند غیرعامل شاهد تعاریف و اظهارنظرهای کلی مقامات هستیم. وزارت دفاع در بیانیه‌ای که با کلمه «مهم» عجین شده بود اعلام کرد که «به‌عنوان بازوی پشتیبانی‌کننده کشور با پایش مستمر تهدیدات نوین، نظیر تهدیدات تأثیرمحور، شبکه‌محور، دانش‌بنیان، شناختی و...، تمام ظرفیت‌های موجود خود را برای طراحی، تولید و توسعه محصولات مورد نیاز در خدمت کشور قرار داده است.»

وزیر اقتصاد هم با بیان یک جمله کلیشه‌ای به استقبال این هفته رفته است: «پدافند غیرعامل از مسائل مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.»

وزیر کشور نیز با اعلام آمادگی تمام استانداران در موضوع اجرای پدافند غیرعامل گفته است: «پدافند غیرعامل راه را بر تهدیدهای دشمن می‌بندد»

اما واقعیت این است که اخبار خرابکاری‌ها و حوادث رخ داده در این حوزه نشان می‌دهد خیلی هم راه بسته نشده است.

از سال ۱۳۸۹ که تاسیسات هسته‌ای ایران از جمله نیروگاه بوشهر هدف ویروس استاکس‌نت قرار گرفت تا امروز شاهد اتفاقات مشابه بسیاری بوده‌ایم. قطع سرور اصلی وزارت نفت و چهار شرکت اصلی آن، از دسترس خارج شدن چندین باره سرورهای وبسایت‌های رسمی و مراکز دولتی، سرقت اطلاعات اپراتورهای تلفن همراه، رشته آتش‌سوزی‌های صورت گرفته در صنایع پتروشیمی، حمله سایبری پایگاه داده سپاه، حمله به تاسیسات نظنز، هک شدن صداوسیما، هک دوربین‌های زندان، حمله سایبری به جایگاه‌های سوخت، حمله به زیرساخت‌های شهرداری تهران و.... همه از جمله حوادثی است که در سال‌های اخیر بارها و بارها اخبارش در رسانه‌ها منتشر شده است.

سردار دائمی پدافند غیرعامل همیشه با رضایت از حوزه خود سخن می‌گوید اما واقعیت آن است که بررسی اتفاقات رخ داده در کشور و خسارت‌های فراوان و آسیب‌پذیری زیرساخت‌های حیاتی کشور، مدت‌هاست درباره عملکرد سازمان پدافند غیرعامل و سردار جلالی علامت سوال‌های بزرگی را ایجاد کرده است.

طهمورث حسینی

اگر علاقمند به مناسبت‌های تقویمی باشید احتمالا روز هشتم آبان مطالب مربوط به سالگرد شهادت حسین فهمیده و یا سالگرد درگذشت شاعری چون قیصر امین‌‌پور برایتان می‌تواند اهمیت پیدا کند. اما این روز با تعدادی بیانیه و اخبار کلیشه‌ای نیز مواجه خواهید شد: «گرامیداشت روز پدافند غیرعامل»

سازمان پدافند غیرعامل چیست؟

عبارت پدافند غیرعامل با بسامد بسیار در رسانه‌ها و اخبار مطرح می‌شود. وجود کلمه پدافند، در نام این سازمان به نوعی ارتباط آن را با «دفاع در برابر حمله دشمن» روشن می‌کند؛ اما دامنه وسیع اظهارنظر مسئولان این سازمان درباره مسائل مختلف از منابع محیط زیست تا بهداشت و تاسیسات نفت و گاز، نشان از وظایف متعدد این سازمان دارد.

گفته می‌شود ایده تشکیل این سازمان به نامه یک خلبان به مقام رهبری بازمی‌گردد. این خلبان در نامه خود نوشته که در حین پرواز متوجه شده در توسعه و ساخت و سازهای جدید در کشور موضوع پدافند لحاظ نشده است. رهبری دستور بررسی این نامه را داده و نوشته‌اند که پیش از آن نیز چند بار موضوع پدافند را تذکر داده‌اند.

تاسیسات استراتژیک مانند مراکز صنعتی، نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، تاسیاست آب و برق و شبکه بانکی از جمله مراکزی هستند که سازمان پدافند غیر عامل تمرکز بیشتری بر آنها دارد.

یکی از ایده‌های آرمانی این سازمان نیز طراحی همه ساختمان‌ها و فضاهای شهری با در نظر گرفتن معیارهای پدافند غیرعامل است.

پدافند غیرعامل را به لحاظ گستردگی تشکیلات می‌توان تاحدودی با تشکیلات بسیج ادارات مقایسه کرد. نهادی که در همه وزارتخانه‌ها و استان‌ها نماینده دارد. نمایندگان این نهاد در وزارتخانه‌ها البته یکی از مدیران همان نهاد هستند و معمولا مدیریت بحران، مدیریت پدافند غیر عامل را نیز برعهده دارد.

سازوکار پدافند غیر عامل از سال ۱۳۸۲ آغاز شد و تشکیل این سازمان عملا به معنای ایجاد زیرساخت‌ها برای آمادگی با جنگ‌های احتمالی در بخش غیر نظامی بود. هیات دولت در هشتم تیر ۱۳۸۴ آیین‌نامه اجرایی پدافند غیرعامل را تصویب کرد. کارگروه پدافند غیرعامل نیز سال ۱۳۸۷ با حضور رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، وزیر دفاع، وزیر نیرو، معاون نظارت راهبردی رئیس‌جمهور و رئیس سازمان پدافند غیرعامل تشکیل شد. این هیات اختیارات هیات وزیران را در امور مرتبط به پدافند غیرعامل به عهده داشت.

جلالی را شاید بتوان یکی از مقاماتی دانست که با اظهارنظرهای عجیبش در رسانه‌ها شناخته می‌شود. اظهارات او درباره ویروس کرونا، ابر دزدی از ایران، تلاش برای ناباروری زنان در کشور، ترغیب به آتش کشیدن دلار توسط مردم، ولنگاری در فضای مجازی و ریشه شناختی داشتن مسمومیت‌های سریالی دانش‌آموزان نمونه‌هایی از این موارد است

این سازمان هفت قرارگاه سایبری، زیستی، اقتصادی، کالبدی، شیمیایی، پرتویی و مردم محور دارد. پدافند غیرعامل همچنین هفت معاونت امور شهری و تهران ، توسعه فرهنگ ‌و ‌اطلاع‌رسانی، بسیج و امور استان‌ها، امور زیربنایی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، آموزش و پژوهش، و فنی و نظامات دارد.

در دولت محمود احمدی‌نژاد، مدتی دبیرخانه پدافند غیرعامل زیر نظر دولت بود، اما در سال ۱۳۹۰ بار دیگر این دبیرخانه به ستاد کل نیروهای مسلح بازگشت.

یک رئیس و انبوهی اظهارنظر عجیب

سردار سرتیپ پاسدار غلامرضا جلالی از زمان تشکیل سازمان پدافند غیرعامل تنها رئیس آن بوده است. غلامرضا جلالی فراهانی، کارشناس ارشد مهندسی معماری و همچنین کارشناس ارشد علوم دفاعی است. او همچنین فارغ‌التحصیل دوره دکترای علوم استراتژیک است. پیش از انتصاب به عنوان رئیس سازمان پدافند مسئولیت وی ریاست اداره مهندسی ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود. در تاریخ 17 تیر 1389 با حکم رئیس وقت ستاد کل نیروهای مسلح به عنوان رئیس سازمان پدافند کشور انتخاب شد و تا امروز نیز بر این مسند نشسته است.

جلالی را شاید بتوان یکی از مقاماتی دانست که با اظهارنظرهای عجیبش در رسانه‌ها شناخته می‌شود.

از جمله سخنان او متهم کردن آمریکا به نقش داشتن در «تولید کرونا» است. او همچنین گفته بود که برخی کشورها از ایران «ابر دزدی و برف دزدی» می‌کنند و «تیم‌های مشترکی از اسرائیل و یکی از کشورهای همسایه، ابرهای در حال ورود به ایران را غیربارور می‌کنند». جلالی همچنین چندین بار تغییرات اقلیمی در ایران را مشکوک خوانده است.

یکی دیگر از اظهارات عجیب او درباره وضعیت دلار در ایران است. رئیس سازمان پدافند غیرعامل گفته بود: «اگر این اراده در کشور بوجود بیاید که دلار امریکایی توسط مردم در خیابان به آتش کشیده شود... می‌تواند یک حمله تمام عیار به نقطه ضعف دشمن باشد.»

سردار دائمی پدافند غیرعامل همیشه با رضایت از حوزه خود سخن می‌گوید، اما واقعیت آن است که بررسی اتفاقات رخ داده در کشور و خسارت‌های فراوان و آسیب‌پذیری زیرساخت‌های حیاتی کشور، مدت‌هاست درباره عملکرد سازمان پدافند غیرعامل و سردار جلالی علامت سوال‌های بزرگی را ایجاد کرده است

مخالفت با محصولات تراریخته یکی از اقدامات این سازمان بوده و جلالی گفته بود که برنج تراریخته «قابلیت کاهش زاد و ولد» دارد و از هر «۲۰ مورد حاملگی ۱۸ مورد را ریجکت(رد) می‌کند».

جلالی سال گذشته در خصوص مسمومیت سریالی دانش‌آموزان نیز گفته بود که «هیچ حمله شیمیایی یا بیولوژیکی در کار نبوده و شیوه نوینی از جنگ سایبری اتفاق افتاده است... این یک فناوری جدید است که اگر کسی به رسانه وابسته بشود دچار آن می‌شود. در این قضیه نیز دیدیم که دختران ما احساس فیزیکی مسمومیت می‌کردند در حالی که در آزمایشات پزشکی مشخص شد سمی وجود ندارد و عوامل بیولوژیک دیگری نیز باعث این قضیه نشده است.»

رئیس سازمان پدافند غیرعامل که از مخالفان جدی فضای مجازی در کشور است و بر سر پروژه اینترنت ملی هم با دولت روحانی چالش فراوان داشت، در ابتدای دولت سیزدهم فرصت را برای بیان خواسته‌هایش مناسب دیده و گفته بود: «در دولت دوازدهم که از آن تحت عنوان دولت عبرت یاد می‌شود دچار ولنگاری در فضای مجازی شدیم و نظام رسانه‌ای کشور به هم خورد به شکلی که تبدیل مردم عادی به مردم شاکی و اعتراض‌کننده و عنصر شورشگر و معاند در فرایند قابل اتفاق افتادن است. این نفی استقلال ملی است که اجازه دهیم رسانه‌های بیگانه زیرساخت‌های خود را جا بیندازند و دولت و رسانه ما هیچ دخالت و مداخله‌ای نداشته باشد و اجازه دهد مردم را به سخره و بازی بگیرند و به افکار عمومی توهین کنند.»

تمجید فراوان، ابهام در کارایی

در آستانه هفته پدافند غیرعامل شاهد تعاریف و اظهارنظرهای کلی مقامات هستیم. وزارت دفاع در بیانیه‌ای که با کلمه «مهم» عجین شده بود اعلام کرد که «به‌عنوان بازوی پشتیبانی‌کننده کشور با پایش مستمر تهدیدات نوین، نظیر تهدیدات تأثیرمحور، شبکه‌محور، دانش‌بنیان، شناختی و...، تمام ظرفیت‌های موجود خود را برای طراحی، تولید و توسعه محصولات مورد نیاز در خدمت کشور قرار داده است.»

وزیر اقتصاد هم با بیان یک جمله کلیشه‌ای به استقبال این هفته رفته است: «پدافند غیرعامل از مسائل مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.»

وزیر کشور نیز با اعلام آمادگی تمام استانداران در موضوع اجرای پدافند غیرعامل گفته است: «پدافند غیرعامل راه را بر تهدیدهای دشمن می‌بندد»

اما واقعیت این است که اخبار خرابکاری‌ها و حوادث رخ داده در این حوزه نشان می‌دهد خیلی هم راه بسته نشده است.

از سال ۱۳۸۹ که تاسیسات هسته‌ای ایران از جمله نیروگاه بوشهر هدف ویروس استاکس‌نت قرار گرفت تا امروز شاهد اتفاقات مشابه بسیاری بوده‌ایم. قطع سرور اصلی وزارت نفت و چهار شرکت اصلی آن، از دسترس خارج شدن چندین باره سرورهای وبسایت‌های رسمی و مراکز دولتی، سرقت اطلاعات اپراتورهای تلفن همراه، رشته آتش‌سوزی‌های صورت گرفته در صنایع پتروشیمی، حمله سایبری پایگاه داده سپاه، حمله به تاسیسات نظنز، هک شدن صداوسیما، هک دوربین‌های زندان، حمله سایبری به جایگاه‌های سوخت، حمله به زیرساخت‌های شهرداری تهران و.... همه از جمله حوادثی است که در سال‌های اخیر بارها و بارها اخبارش در رسانه‌ها منتشر شده است.

سردار دائمی پدافند غیرعامل همیشه با رضایت از حوزه خود سخن می‌گوید اما واقعیت آن است که بررسی اتفاقات رخ داده در کشور و خسارت‌های فراوان و آسیب‌پذیری زیرساخت‌های حیاتی کشور، مدت‌هاست درباره عملکرد سازمان پدافند غیرعامل و سردار جلالی علامت سوال‌های بزرگی را ایجاد کرده است.