رامتین موثق:عملکرد دولت سیزدهم نشان می‌دهد برخلاف شعارها، مالیات‌ها به همان روش سابق از مشاغل و مصرف‌کنندگان دریافت می‌شود و عملکرد دولت در اخذ مالیات بر ثروت ثروتمندان مانند دولت‌های پیشین است. هنوز هم در بخش حقوقی؛ بنیادها و قرارگاه‌ها و آستان قدس و امثالهم، سهم ناچیزی از پرداخت مالیات‌ دارند.

مالیات‌ها از عمده‌ترین درآمد دولت‌هاست. در ایران سازمان امور مالیاتی زیرمجموعه وزارت اقتصاد و نهاد مسئول وضع و جمع‌آوری مالیات است. انواع مالیات‌ها در ایران شامل مالیات‌های مستقیم، مالیات بر دارایی، مالیات بر درآمد، مالیات‌های غیرمستقیم، مالیات بر واردات، مالیات بر مصرف و فروش و مالیات بر ارزش افزوده است. دولت سیزدهم در زمینه امور مالیاتی مدعی دستاورد است. باید دید آیا کلیت نظام مالیاتی کشور فرق کرده است؟

دولت از دستاورد مالیاتی خود می‌گوید

دولت جایگزین شدن درآمدهای پایدار مالیاتی به جای درآمدهای ناپایدار نفتی را از دستاوردهای خود می‌شمارد و مصداق این ادعا را رشد شناسایی مودیان جدید در دولت سیزدهم می‌داند، به گونه‌ای که در سال ۱۳۹۸ تعداد مودیان ۵۴۶ هزار و ۷۱۹ نفر بوده و اکنون در دولت سیزدهم به ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر رسیده است.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، از نیمه دوم سال ۱۴۰۰ بحث اتصال کارت‌خوان به پرونده‌ها شکل جدی به خود گرفت و جمعیت قابل توجی به مودیان اضافه شد و از حدود ۳ میلیون اظهارنامه به حدود ۵ میلیون اظهارنامه مالیاتی رسید. طی سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ جمعیت مودیان مالیاتی شناسنامه‌دار شدند. این اولین گام در راستای تحول مالیاتی بود. دومین اقدام مثبت در دو سال اخیر، اعلام درآمد بر اساس عملکرد واقعی کارتخوان‌ها بوده است. در شرایطی که پیش از این برخی افراد میزان کارکرد واقعی خود را اعلام نمی‌کردند، در حال حاضر موظفند در چارچوب عملکرد کارتخوان، درآمد را اعلام کنند .اخذ مالیات از طریق عملکرد دستگاه پوز برخی سودجویان را بر آن داشته تا از کارتخوان اجاره‌ای متعلق به افراد دیگر استفاده کنند که قانون‌گذار برای این موارد جرایم سنگینی وضع کرده است. در حال حاضر همه افراد اعم از کسانی که متصل به پرونده هستند یا کسانی که متصل به پرونده نیستند اما مبالغ نامتعارف جابه‌جا می‌کنند و به سامانه مودیان متصل شده‌اند.

دولت مدعی افزایش 52 درصدی درآمد مالیاتی است. رئیس گروه برنامه‌ریزی و آمار‌های سازمان مالیاتی کشور نیز در این باره گفت: در پنج‌ماه نخست امسال بالغ بر ۲۸۲ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی در منابع مالیات‌های مستقیم و کالا‌ها و خدمات وصول شده است که این رقم حاکی از رشد ۵۲ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل است. مجتبی امیری افزود: از مجموع وصولی درآمد‌های مالیاتی، بیش از ۱۸۰ هزار میلیارد تومان مربوط به مالیات‌های مستقیم (با ۹۷ درصد تحقق و ۵۳ درصد رشد) و ۱۷۷ هزار میلیارد تومان مربوط به کالا‌ها و خدمات (با ۸۰ درصد تحقق و ۵۰ درصد رشد) بوده است.

تمرکز مالیاتی دولت

در بخش‌های غیرضروری است

پژوهشگر موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» در این مورد تصریح کرد: دولت خود را عدالت‌خواه معرفی می‌کند و تمرکز مالیاتی کشور را در مالیات بر ثروت می‌داند.

«ابوالفضل گرمابی» در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»:‌ دولت خود را عدالت‌خواه معرفی می‌کند و تمرکز مالیاتی خود را در مالیات بر ثروت می‌داند؛ اما در وصول مالیات از خانه‌های مسکونی گرانقیمت انحراف منفی ۹۶ درصد داشته یعنی ۴ درصد از پیش‌بینی سال ۱۴۰۱ محقق شده. در پنج ماهه امسال هم منفی ۹۷ درصد بوده

ابوالفضل گرمابی مالیات‌ها را در ایران به چهار دسته اشخاص حقوقی، درآمدها، ثروت و کالاها و خدمات که همان مالیات بر ارزش افزوده است تقسیم کرد و افزود: اقلامی که مربوط به مطالبات بر ثروت است برای مثال شامل مالیات بر املاک، بر خانه‌های خالی، بر خودروهای گرانقیمت و ... می‌شود. دولت در این قضیه عملکرد مناسبی نداشته. مثلا در وصول مالیات‌های بخش خانه‌های مسکونی گرانقیمت انحراف منفی ۹۶ درصد داشته یعنی ۴ درصد پیش‌بینی سال ۱۴۰۱ محقق شده. در پنج ماهه امسال هم منفی ۹۷ درصد بوده.

او تاکید کرد: مالیات بر ثروت نسبت به بقیه طبقه‌بندی‌های مالیاتی در کل سهم کمتری دارد. سال ۱۴۰۱ از ۴۷۲ هزار میلیارد تومان فقط ۱۹ هزار میلیارد مربوط به مالیات بر ثروت بود. ۱۹۰ هزار میلیارد تومان مربوط به اشخاص حقوقی بود و ۱۸۰ هزار میلیارد هم کالا و خدمات که عمده آن ارزش افزوده بود و از جیب مردم برداشته شد. پس تمرکز دولت بر مالیات بر ثروت مانند تبلیغات دیگرشان بیهوده است؛ زیرا دولت‌های قبل هم همین روند را در اخذ مالیات از ثروت داشتند.

گرمابی درباره عملکرد کلی دولت در سال ۱۴۰۱ توضیح داد: اخذ مالیات از اشخاص حقوقی ۴۲ درصد مثبت بوده، در مالیات بر درآمدها یک درصد مثبت، در مالیات بر ثروت ۳۰ درصد منفی بودن و کالاها و خدمات انحرافی نداشتند. در بخش مالیات بر ثروت، مالیات بر خانه‌های گرانقیمت ۳ درصد عملکرد داشته و مالیات بر خودروهای گرانقیمت ۱۰ درصد عملکرد داشته که نسبت به خود خانه‌ها و ماشین‌های گرانقیمت رقم بسیار پایینی است.

پیشنهاد تمرکز بر اخذ مالیات از نهادها، بنیادها، آستان قدس و ...

این کارشناس اقتصادی پیشنهاد تمرکز بر اخذ مالیات بر اشخاص حقوقی را داد و بیان کرد: مالیات بر اشخاص حقوقی شامل شرکت‌های دولتی، نهادها و بنیادها، آستان قدس و ... است. دولت برای مالیات‌های نهادها و بنیادها سهم کمی قائل است، ولی در پنج ماهه امسال مثل سال پیش از همین مقدار ناچیز ۶۰ درصد هم محقق نشد. باید از شرکت‌های حقوقی غیردولتی و نهادها، بنیادها، آستان قدس و ... مالیات اخذ شود.

تمرکز دولت باید بر اخذ مالیات از اشخاص حقوقی شامل شرکت‌های دولتی، نهادها، بنیادها، آستان قدس و ... باشد. دولت برای مالیات‌ نهادها و بنیادها سهم کمی قائل است، ولی در پنج ماهه امسال مثل سال پیش از همین مقدار ناچیز ۶۰ درصد هم محقق نشد

گرمایی نمونه‌هایی از فرارهای مالیاتی در ایران را مثال زد و گفت: مثلا دولت با هدف حمایت از بخش کشاورزی اعلام کرده بخش کشاورزی از پرداخت مالیات معاف است. اما بنگاه‌هایی مثل نهال‌فروش‌ها هستند که با معرفی کار خود در حوزه کشاورزی، مالیات پرداخت نمی‌کنند و از این رهگذر سود زیادی عاید آنها می‌شود.

او پیشنهاد کرد برای اخذ مالیات از این شرکت‌ها سقف تعیین شود.

پژوهشگر موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی در خصوص تصمیم جدید دولت مبنی بر افزایش مالیات بر ارزش افزوده نیز تاکید کرد: اکنون دولت به این نتیجه رسیده که با افزایش مالیات بر ارزش افزوده؛ کسری بودجه خود را جبران کند. ولی همین افزایش بر قیمت کالاها تاثیر می‌گذارد. به گفته گرمایی،‌ تبلیغات به این سمت رفته که از ثروتمندان مالیات گرفته می‌شود، اما عملا مالیات‌های پرداختی کارمندان و حقوق‌بگیران و مصرف‌کنندگان افزایش پیدا کرده است.

او در ادامه در مورد تناسب اخذ مالیات از درآمدها اظهار کرد: معقول است که افزایش اخذ مالیات از درآمدها متناسب با افزایش دستمزدها باشد. در شرایطی که تورم بالا باشد قدرت خرید مردم پایین می‌آید و اگر نسبت اخذ مالیات هم ثابت بماند باز قدرت خرید مطلق کاهش پیدا کرده است. پس از آنجا که مبلغ دستمزد پایین است مالیات‌ها زیاد جلوه می‌کنند و تناسبی ندارند.

گرمابی در پایان تصریح کرد: فشار باید به بخش‌هایی وارد شود که مالیات نمی‌دهند.

بی‌عدالتی عدالت‌خواهان

دولت سیزدهم با تأکید خود را حامی محرومان معرفی می‌کند و حتی به رئیس دولت لقب سید محرومان داده‌اند، اما عملکرد مالیاتی دولت به‌گونه‌ای است که همین قشر محروم متحمل بیشترین فشارها می‌شود.

دولت شعار اخذ مالیات از ثروتمندان را می‌دهد اما خانه و ماشین ثروتمندان بخش عمده ثروت آنها نیست و این افراد در بنگاه‌های اقتصادی خود که عمدتا نه در بخش تولیدی بلکه در بخش رانتی فعالیت می‌کنند از پرداخت مالیات معاف هستند.