مینا محمدزاده:دیروز برای چندمین بار خبر رسید که عراق در سیاست خارجی ایران نقش‌آفرینی می‌کند و به‌عنوان میانجی عمل خواهد کرد
نخست‌وزیر عراق در گفت‌وگو با رسانه‌های ایرانی گفت: عراق در حال میانجی‌گری میان ایران و چند کشور عربی است و چون این موضوع کاملا محرمانه است تا حصول نتیجه، جزئیات این میانجی‌گری و نام کشورها را بیان نخواهد کرد.

«محمد شیاع السودانی» در دیدار اصحاب رسانه و خبرنگاران ایرانی در پاسخ به پیگیری خبرنگار فارس در این خصوص، موضوع را محرمانه دانست و ضمن تایید تلاش‌های میانجیگرانه کشورش در این خصوص و ادامه ابتکار عمل بغداد در این خصوص، از ارائه نام کشور‌های عربی مذکور و جزئیات بیشتر، پرهیز کرد.

پیش از این نیز، این همسایه غربی در نقش میانجی مذاکرات بین ایران و ایالات متحده، ایران و عربستان و قاهره و تهران ظاهر شده و همچنین به دنبال ایجاد گفت‌وگو میان ایران با اردن و امارات بود.

واقعیت این است که دولت جدید عراق تحت رهبری عادل عبدالمهدی مأموریت تازه‌ای برای خود تعریف کرده و آن، میانجیگری برای کاهش تنش بین همسایگان و کمک به شکل‌گیری منظومه‌ای از کشورهای منطقه برای همکاری در زمینه‌های مختلف است

ظاهرا این کشور به دلایل بسیار از جمله همجواری، منافع مشترک منطقه‌ای، اشتراکات فرهنگی و دینی، وجود عتبات در آن ... و اخیرا ارتباط دوستانه و تنگاتنگ به دلیل راه‌پیمایی اربعین؛ گزینه مناسبی برای ایفای نقش میانجیگری میان ایران و کشورهای پرشمار مسأله‌دار با آن است. اساسا میانجی باید هم‌ وزن کافی داشته و هم مورداعتماد طرفین باشد. باید هدف او از پذیرش میانجی‌گری قابل درک منطقی باشد و بتوان در تحلیلی بر اساس موقعیت خودش، او را به عنوان بازیگری کاملاً بی‌طرف شناسایی کرد و به جرأت می‌توان گفت بغداد درصد بالایی حائز این شرایط است. میانجی جدی و مفید و غیر کاسب، البته باید به موقع اقدام کند. همسایه عاقل و دلسوز کسی است که وقتی همسایگانش از بالای پشت‌بام‌ها به هم فحش می‌دهند و تهدید می‌کنند، قبل از آنکه پایین آمده در میانه کوچه با سنگ و چماق به جان هم بیفتند به ۱۱۰ زنگ بزند. وقتی پای چشم یکی کبود و از سر دیگری خون جاری شد، دیر است.

بازگردیم به عراق؛ آیا این همسایه متخاصم زمان صدام و دوست فعلی به همین شیوه عمل ‌می‌کند؟ عراق از موقعیت و نگاه مثبتی که به این کشور هم در ایران و هم در کشورهای عربی وجود دارد استفاده می‌کند و به عنوان میانجیگر مورد اعتماد در فاصله یکسان از دو طرف می‌‌ایستد.

مأموریت برای کاهش تنش بین همسایگان

واقعیت این است که دولت جدید عراق تحت رهبری عادل عبدالمهدی مأموریت تازه‌ای برای خود تعریف کرده و آن، میانجیگری برای کاهش تنش بین همسایگان و کمک به شکل‌گیری منظومه‌ای از کشورهای منطقه برای همکاری در زمینه‌های مختلف است.

ظاهراً عراقی‌ها بیش از هر چیز، نگران افزایش تشنج بین ایران و عربستان بودند و خود را قربانی بالا گرفتن نزاع بین آنها می‌دیدند. به همین جهت می‌کوشیدند تا از طریق میانجیگری بین تهران و ریاض، پلی بین دو طرف برای تفاهم و گذر از درگیری به وجود آورند. به همین دلیل، عادل عبدالمهدی به ایران و عربستان سفر کرد و در پشت پرده به شدت کوشید تا آمریکا را به پرهیز از وارد کردن نام سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی متقاعد کند. گرچه عبدالمهدی در مورد اخیر موفق نشد، اما در نهایت میزبان پنج دور از مذاکرات میان مسوولان ایرانی و عربستانی بود.

گفت‌وگوهای تهران و ریاض نشان داد که عراق در جایگاه یک طرف تاثیرگذار مورد اعتماد و در عین حال بی‌‌طرف قرار دارد که می‌توان روی آن به عنوان یک میانجیگر در گفت‌وگو میان کشورهای خاورمیانه حساب ویژه‌‌ای باز کرد و از سویی این میانجیگری عراق به عنوان ابزار کاهش تنش، برای بسیاری از کشورهای منطقه مفید محسوب می‌شود.

اهتمام برای تکرار تجربه عربستان با دیگر کشورهای عربی

ازسوی دیگر اردیبهشت‌ماه، برخی منابع عالی‌رتبه عراقی از میانجی‌گری عراق میان مصر و ایران پرده برداشتند.

به گزارش خبرگزاری مهر، منابع بلندپایه‌ای در عراق به العربی الجدید، از دیدار نمایندگان مصر و ایران در بغداد در ماه گذشته خبر دادند و اعلام کردند: این دیدار با میانجیگری عراق با هدف تکرار میانجی‌گری این کشور بین عربستان و ایران که ۶ دور از مذاکرات اولیه بین دو طرف را میزبان بود، انجام شد. دو مسئول عراقی یکی در وزارت خارجه و دیگری در مشاوره امنیت ملی عراق، اطلاعات یکسانی درباره دیدار نمایندگان مصر و ایران در بغداد با میانجیگری عراق ارائه کردند.

این دو مسئول عراقی توضیح دادند که مصر و ایران اصرار داشتند که این دیدار به صورت رسمی اعلام نشود؛ این در حالیست که منابع دیپلماتیک مصری با العربی الجدید گفته بودند که طی هفته آخر مارس، مذاکراتی بین مقامات امنیتی مصر و ایران برگزار شد و دو طرف امکان توسعه تدریجی روابط دوجانبه طی مرحله آتی را بررسی کردند.

نخست‌وزیر عراق در گفت‌وگو با رسانه‌های ایرانی گفت: عراق در حال میانجی‌گری میان ایران و چند کشور عربی است و چون این موضوع کاملا محرمانه است تا حصول نتیجه، جزئیات این میانجی‌گری و نام کشورها را بیان نخواهد کرد

براساس اطلاعاتی که این دو مسئول عراقی در اختیار العربی الجدید گذاشتند، این دیدار در سطح پایینی از دو طرف در ماه گذشته برگزار شد.

دیپلمات عراقی به العربی الجدید از پاسخ مثبت ایران و مصر به میانجیگری عراق با هدف خارج کردن روابط بین دو کشور از بن بست خبر داد اما گفت که سخن از پیشرفت در میانجیگری بین دو کشور هنوز زود است.

وی گفت که عراق در حال ترتیب دادن دیداری دیگر بین نمایندگان دو کشور طی مرحله آتی است.

مسئول امنیتی عراقی نیز گفت که هدف بازگرداندن و عادی سازی روابط بین دو کشور به ویژه با تحولات عادی سازی روابط بین عربستان و ایران است و فضا را مثبت ارزیابی کرد.

وی با اشاره به اینکه دولت السودانی از حمایت و مقبولیت در منطقه برخوردار است و این مساله به موفقیت میانجیگری کنونی بین ایران و مصر کمک می‌کند، گفت که پیشرفتی در این میانجیگری وجود دارد زیرا دیدار نخست برگزار شده و نقش بغداد در بازگرداندن روابط بین دو کشور

ادامه دارد.

احمد الشریفی، تحلیلگر امور سیاسی عراق نیز گفت که عراق طی ماه‌های گذشته چندین پیام به قاهره و تهران با هدف ایجاد میانجیگری برای بهبود روابط بین دو کشور فرستاده است.

وی افزود: فرصت موفقیت عراق در این میانجیگری بسیار است و عراق خواهد توانست این مذاکرات را به نتیجه برساند به خصوص با توجه به اینکه عراق از مقبولیتی نزد ایران و مصر برخوردار است و این مساله بر موفقیت میانجیگری بین دو کشور تاکید می‌کند.

پارادوکس نرمش ایران و بیانیه‌های اعراب

ولادیمیر ساژین، خاورشناس مطرح روس در اسپوتنیک نوشت: «ایران به شدت در حال تغییر «سیاست عربی» خود است. کنت پولاک، تحلیلگر آمریکایی می‌نویسد: «تقریباً به هر کجا که نگاه کنید، تهران اکنون انگیزه‌های مثبتی برای همکاری ارائه می‌دهد و عمدتاً تاکتیک‌های توسل به زور را محدود می‌کند» در واقع، تهران روابط دیپلماتیک خود را با امارات از سر گرفته است، ایران و سودان برای بازگرداندن روابط دیپلماتیک به توافق رسیده‌اند، ایران در حال عادی‌سازی روابط با مصر، تعمیق روابط با عمان و عراق (جایی که گروه‌های طرفدار ایران بر دولت تسلط دارند) است. ایرانی‌ها مذاکرات اعلام نشده را حتی با بحرین آغاز کرده‌اند.»

با این حال صرف‌نظر از سیاست‌های منطقه‌ای ایران و تضاد منافعی که با اعراب دارد؛ کشورهای عربی همین که گردهم ‌می‌آیند، بیانیه از پس بیانیه علیه ایران امضا می‌کنند و تمامیت ارضی کشورمان را به چالش می‌کشند. از نام مجعول خلیج فارس استفاده و میدان نفتی ایران را مصادره می‌کنند و ... شرایطی که نشان می‌دهد عراق و دولت السودانی برای برقراری صلح و صفا میان ایران و کشورهای عرب منطقه راه درازی در پیش دارند.