مدیر و موسس استارتاپ ایسمینار با بیان اینکه 50 تا 60 درصد متخصصین استارتاپی یا مهاجرت کرده‌اند و یا به مهاجرت فکر می‌کنند، گفت: ادامه روند تعطیلی استارتاپ‌ها در ایران از بین رفتن امید جوانان، مهاجرت جوانان و تیم‌های کسب و کار را بیشتر می‌کند و آینده به نظر من آینده خوبی نیست.

مانوئل اوهانجانیانس، در گفت‌وگو با انتخاب افزود: ما یک مهاجرت کسب و کار‌های استارتاپی داریم، یک مهاجرت متخصصین استارتاپی داریم. مهاجرت هر دو روند افزایشی دارند و بیشتر هم می‌شوند.

به گفته وی، استارتاپ‌ها ناگزیرند که برای توسعه جغرافیایی و مقایس‌پذیری خودشان مهاجرت کنند. طبیعت و ماهیت یک استارتاپ یعنی یک بیزینس و کسب و کار وقتی که در یک اقتصاد بسته کار می‌کنیم که از هر دو طرف هم از داخل و از خارج تحریم و فیلتر هستیم، پس ناگزیریم برای توسعه کسب و کار مهاجرت کنیم. به خصوص اگر کسب وکاری باشد که حوزه آن نیاز به بازارهای متنوع داشته باشد.

اوهانجانیانس تأکید کرد:‌ بازار مسقفی مثل بازار 80 میلیونی ایران شاید برای آن کوچک باشد. متخصصین استارتاپی که مهاجرت می‌کنند، بحث کسب و کار و اقتصاد نیست. هر فرد بر اساس اهداف خود در زندگی مهاجرت می‌کند که تعداد آن‌ها زیاد است. اهدافی مثل آزادی اجتماعی و مدنی و ثبات اقتصادی در این بین موثر است. مدیر و موسس استارتاپ ایسمینار در مورد عواملی که باعث بازگشت استارتاپ‌ها می‌شود، تصریح کرد عوامل بازگشت استارتاپ‌ها همان مواردی است که محدودیت ایجاد کرده است. آنچه محدودیت برای استارتاپ ایجاد کرده از جمله تحریم‌ها اگر برداشته شود بازگشت استارتاپ‌ها امکان‌پذیر است.

وی ادامه داد: آزادی‌های مدنی و اجتماعی نیز از نظر شخصی برای بازگشت متخصصین مهم است. برای کسب و کار هم اگر بازارها باز باشند و آشتی بین‌المللی صورت بگیرد. موانع مالیاتی نیز مانع بزرگ توسعه کسب و کار است. در این شرایط سرمایه گذار خطرپذیر هم علاقه خود را برای سرمایه‌گذاری در استارتاپ ها از دست می‌دهد.

این فعال استارتاپی یادآور شد: استارتاپ‌ها موتور محرک اقتصاد دیجیتال هستند. اگر آن‌ها نباشند اقتصاد دیجیتال وجود ندارد. بزرگترین تغییر لایف استایل مردم را در ایران از طریق تاکسی‌های اینترنتی و خرید‌های آنلاین و آموزش آنلاین شاهد هستیم که موجب شده مردم شیوه یادگیری، خرید کردن، سفر کردن و رفتارهایشان تغییر کند. همه این‌ها کمک کرده است که اقتصاد، اشتغال، تولید ارزش و مسائل دیگر تاثیر بگذارد. اگر بخواهیم استارتاپ‌ها را به دلایل غیراقتصادی محدود کنیم، مطمئنا به ضرر کسب و کارها تمام می‌شود و مسیر دیگری برای اشتغالزایی و توسعه فردی انتخاب می‌کنند.