از همان زمان که شنیده شد کار ساخت سد در ولایت فراه افغانستان از سر گرفته شده، مشخص بود که طالبان به این سادگی ها به ایران آب نمی دهد.

پروژه این سد که قبل از به قدرت رسیدن طالبان راه اندازی شده بود به دلیل وخامت اوضاع امنیتی در طول جنگ به حالت تعلیق درآمده بود اما پس از مدتی کار ساخت سد بخش آباد در ولایت فراه افغانستان، که هم مرز با ایران است، از سر گرفته شد.

عملیات شروع مجدد پروژه با حضور ملا عبدالغنی برادر آخند، رئیس دفتر سیاسی و معاون سیاسی امارت اسلامی و عبداللطیف منصور، وزیر انرژی و آب طالبان آغاز شد.

وی در سخنرانی آغاز عملیات اعلام کرده بود که این سد می‌تواند ۲۷ مگاوات برق تولید کند.

این در حالی است که در روزهای اخیر سخنانی تنش‌آمیز میان مسئولان سیاسی در ایران و افغانستان بر سر حق‌آبه ایران رد و بدل شده است. در یکی دو سال گذشته، تهران بارها نسبت به حق‌آبه ایران از هیرمند مراتب نارضایتی خود را به طرق مختلف بروز داده است.

با این وجود مشخص است که آبی به ایران سرازیر نشده و به این زودی ها نخواهد شد و سیستان و بلوچستان در سختی به سر خواهد برد.

در این میان برخی نظیر محسن روحی صفت، دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی بر این باور است که باید این مشکل ابتدا از درون حل و فصل شود و پس از آن با دست برتر به سمت طالبان رفت و حق خودمان را بگیریم.

برخی نیز نظیر پیرمحمد ملازهی که سابقه زیادی در حوزه مطالعات افغانستان دارد بر این باور است که ایران باید یک همکاری چندجانبه‌ای با گروه‌های مختلف افغانستانی داشته باشد تا بتواند این مساله را مدیریت کند.

در افغانستان جهادی‌های شمال به رهبری عبدا… عبدا… از گذشته همکاری خوبی با ایران داشته‌اند و در کنار آنها هزاره‌ها نیز به علت اعتقاداتی که دارند به ایران نزدیک هستند. ایران ضرورت دارد که برای در امان ماندن از موادمخدر و سایر ناامنی‌ها دو مسیر داخلی و بین‌المللی را در پیش گیرد.

واقعیت این است که شرق ایران از نظر معیشت وضعیت خوبی ندارد و توسعه نیافته است.

ناامنی در این مناطق زیاد است و ایران باید به‌واسطه توسعه این مناطق گام مثبتی در راستای تامین امنیت خود بردارد.

نگاه توسعه‌ای باید در شرق کشور در دستورکار قرار گیرد. ایران این امکانات را دارد تا با گسترش صنعت و اقتصاد در این مناطق، حس ایجادشده تبعیض را از مناطق شرقی و مردم آن ها دور کند. در عرصه بین‌المللی ایران باید رابطه خود را با تاجیک‌ها، ازبک‌ها و هزاره‌های افغانستان تقویت کند. در برهه‌ای از زمان فاصله‌ای افتاده بود که ضرورت دارد این فاصله برداشته شده و روابط تقویت شود.

بسیاری از این گروه‌ها مدت زمان زیادی در ایران بوده‌اند و روابط تنگاتنگی وجود داشته است.

فارغ از این تحلیل ها، آن چه که امروز مهم است این موضوع است که تمامی اولتیماتوم های ایران به گروه تروریستی طالبان به پایان رسیده اما طالبان بدون تغییر موضع، قطره ای از آب هیرمند را به ایران نداد و با وجود این که حکومت متزلزل آن ها از درون مشکلات زیادی دارد اما در مقابل جمهوری اسلامی تا این لحظه مقاومت کرده و اندکی عقب ننشسته است.

صحبت های چندی پیش وزیر نیرو جمهوری اسلامی نیز تایید می کند که طالبان هنوز هم حقابه ایران را نداده و در این مسیر گامی بر نمی دارد.

علی‌اکبر محرابیان گفته بود که آب هیرمند بر اساس یک معاهده بین المللی بین ایران و افغانستان بوده و جز حقوق مسلم و غیر قابل تغییر کشور است و این معاهده را نمی ‌توانند نادیده بگیرند، مسئولین افغان هم ما را به رسمیت شناخته اند، دفاع کرده اند و اذعان کرده اند که ما چنین چیزی را به رسمیت می‌شناسیم و این حقوق را حتما ادا می‌کنیم.

وی افزود: البته بهانه‌هایی مانند خشکسالی می‌آورند که چنین مسائلی در این معاهده در نظر گرفته و تمام شرایط پیش بینی شده است و ما تا زمان دریافت آب پیگیر این موضوع خواهیم بود و در دستور کار دولت و وزارت خارجه قرار دارد.

وزارت نیرو هم از بابت تأمین آب برای همه مناطق مطالبه گر است و امیدواریم طرف افغان هم این معاهده را ادا کند.

این صحبت ها نشان می دهد که هیچ آبی در این روزها به سیستان و بلوچستان نمی رسد و وضعیت این منطقه از کشور به سمت بحران سوق پیدا کرده است.

باید توجه داشت که ذهنیت های مطلق گرایانه در پذیرش واقعیت ها با دشواری جدی ساختاری روبرو شده ودرک واقعیت ها را اگر نگوییم غیر ممکن لااقل بسیاردشوارکرده است.

واقعیت ها هرچند تلخ باشند دیر یا زود خود را بر ذهنیت های مطلق نگر تحمیل خواهند کرد. تنها کاری که می‌ شود کرد تلاش برای به حداقل رساندن هزینه های آن است.

باید توجه داشت که مشخصا ایران اهرم‌ های قوی زیادی در اختیار دارد اما نمی ‌دانم. هیرمند خط مرزی است،‌ مشکل آب وجود دارد اما مشکل مرزی را خود ما ایجاد کردیم، از طرفی طالبان ذهنیت ندارد و چندان به خط و ربط سیاست مسائل مرزی و بین‌‌المللی آشنا نیست.

ایران اهرم‌هایی دارد و می‌توان طالبان را قانع کرد و حقآبه هیرمند را گرفت.

نباید فراموش کرد که طرحی که در افغانستان پیاده شد در مسیر سیلاب بین سد کجکی و سد کمال خان به گونه ‌ای بوده که آب به سمت گودزره هدایت شده و در تابستان تبخیر می‌ شود، در نتیجه در ایران منطقه سیستان و هامون از سیلاب‌های فاصله سد کمال‌ خان تا کجکی محروم هستند.

ملازهی پیش تر نیز گفته بود که‌ غیر از منطقه سیستان نباید فراموش کنیم در آینده این احتمال وجود دارد که آب مشهد هم با مشکل مواجه شود زیرا آبی که از پایین دست سد سلما می ‌آید به شدت کاهش پیدا کرده و در آینده آب خراسان را تهدید می‌ کند.

آب مشهد ادامه حوزه هرات و هریرود است اما با توجه به شرایطی که وجود دارد این مسائل ذخایر زیرزمینی آب را تهدید می‌ کند. در این مورد هم باید از هم اکنون چاره ‌ای اندیشید، این‌ها واقعیت‌هایی است که نمی ‌شود دست روی دست گذاشت و نسبت به آن منفعل عمل کرد.

این اتفاقات در حالی رخ می دهد که ایران در حوزه های دیگر نیز به نظر می رسد اختلاف های مرزی دارد و مشخصا چنین وضعیتی نمی تواند به نفع کشور باشد.

اختلاف مرزی با عراق، کویت، امارات، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان تنها قسمتی از این مساله است که نیاز دارد هر چه سریع تر به گونه ای حل و فصل شود که مرزهای تاریخی ایران حفظ شوند.

مرزهایی که جا به جایی آن ها خاطرات خوبی را به یاد نمی آورد.

منبع:آرمان امروز