موتورسیکلت به جهت ارزانی قیمت در مقایسه با خودرو، مورد استفاده بخش زیادی از جمعیت به خصوص اقشار ضعیف تر است و با وجودی که بهره بردن از مزایای آن در چهارچوب قوانین نقش زیادی در کاهش آلودگی و روان‌سازی ترافیک دارد ولی این روزها جولان بی‌ضابطه موتورسواران بدون گواهینامه به مشکل بسیاری از شهرهای ایران از جمله تهران تبدیل شده است.

همین دیروز رئیس پلیس راهور فراجا آمار هولناکی از موتوران سواران بدون گواهینامه ارائه داد. سردار سید کمال هادیانفر گفت: برابر آمارهای پلیس راهنمایی و رانندگی، شش میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در کشور از موتورسیکلت استفاده می‌کنند، اما فاقد گواهینامه موتورسیکلت هستند.

این آمار در حالی است که براساس قانون رانندگی موتور بدون گواهینامه خلاف قانون است.ماده یک آیین‌نامه صدور انواع گواهینامه‌های رانندگی که در سال 1390 به تصویب هیات وزیران رسید، مقرر کرد: بر اساس ماده 2 این آیین‌نامه، انواع گواهینامه‌های رانندگی را پلیس راهنمایی و رانندگی صادر می‌کند. بر اساس این ماده، برای دریافت گواهینامه رانندگی با موتورسیکلت‌های با حجم موتور تا 200 سی‌سی، داشتن حداقل 18 سال تمام، ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت‌دار پزشکی، ارائه گواهی گذراندن دوره‌های آموزش نظری و عملی از آموزشگاه‌ها یا مراکز مجاز آموزش رانندگی و در نهایت، قبول شدن در آزمون‌های تئوری آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با موتورسیکلت 200 سی‌سی. ضروری است.

گفتنی است آزمون نظری آیین‌نامه مقررات رانندگی شبیه آزمونی است که هنگام دریافت گواهینامه رانندگی با خودرو، همه داوطلبان در آن شرکت می‌کنند. اما سنجش مهارت عملی رانندگی با موتورسیکلت متفاوت از خودرو است و متقاضیان باید بتوانند از سه مانعی که روی زمین قرار داده می‌شود به صورت یک‌در‌میان عبور کنند تا مهارت خود را به افسر ممتحن ثابت کنند.

نابسامانی موتورسواران فقط به نداشتن گواهینامه و بیمه‌نامه ختم نمی‌شود و معضل ناشناس بودن موتورسیکلت‌ها و نداشتن پلاک ملی نیز بخشی از مشکلات مربوط به موتورسواران است. قانون جلوگیری از تردد موتورسیکلت‌های فاقد شماره راهنمایی و رانندگی در سال 75 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. ماده واحده این قانون مقرر کرد: «از تاریخ تصویب این قانون، کلیه موتورسیکلت سواران مکلف‌اند ظرف مدت یک سال نسبت به شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های خود ‌اقدام نمایند.» همچنین بر اساس تبصره یک این ماده واحده «کلیه مأمورین انتظامی موظف‌اند پس از پایان مهلت قانونی، نسبت به توقیف و هدایت موتورسیکلت‌های بدون شماره به توقفگاه شهرداری و نیروی انتظامی اقدام جدی و مداوم به عمل آورند.»

اخذ گواهینامه موتور فقط در یک روز

آمار میلیونی موتور سواران بدون گواهینامه پلیس راهور فراجا را برآن داشته است که پروسه اخذ گواهینامه موتور را در حد یک روز کوتاه کند.روز گذشته رئیس پلیس راهور فراجا درباره جزئیات طرح ارائه یک روزه گواهینامه موتورسیکلت نیز گفت: ما بررسی کردیم و دیدیم اگر با همین روال عادی و جاری بخواهیم کاری کنیم که این افراد گواهینامه موتورسیکلت دریافت کنند، بیش از ۴۰ سال زمان لازم است. به همین دلیل نیز طرح ارائه یک روزه گواهینامه موتورسیکلت را طراحی کردیم.

وی در مورد این که اجرای طرح ارائه یک روزه گواهینامه موتورسیکلت در چه مرحله‌ای قرار دارد، گفت: در حال حاضر طرح ارائه یک روزه گواهینامه موتورسیکلت در سمنان به شکل پایلوت اجرا شده است؛ ما در نظر داریم که طی یکی دو هفته آتی این طرح را در تبریز هم اجرا کنیم و پس از آن با رفع نواقص و مشکلات سامانه، آن را به شکل سراسری در کشور به مرحله اجرا دربیاوریم.

البته رئیس پلیس راهور فراجا گفته تنها افراد دارای موتورسیکلت که موتورسیکلتی به نام خود داشته باشند، می‌توانند در این طرح شرکت کنند. در واقع افراد فاقد موتورسیکلت باید با همان سیر و مراحل قدیمی نسبت به دریافت گواهینامه خود اقدام کنند. اما اگر فردی دارای موتورسیکلت باشد، می‌تواند در طرح دریافت یک روزه گواهینامه موتورسیکلت مشارکت کند.به گفته هادیانفر مشکلاتی مانند گرانی، طولانی شدن فرآیند دریافت گواهینامه و ... منجر به این شده بود که اصطلاحا برخی از راکبان موتورسیکلت گواهینامه‌گریزی کنند.

یک‌چهارم تلفات رانندگی نیز مربوط به موتورسیکلت‌سواران است

آمار بالای رانندگان بدون گواهینامه موتورسیکلت در حالی است که به گفته آمارهای رسمی در 50 درصد تصادفات رانندگی، موتورسیکلت‌ها نقش دارند و حدود یک‌چهارم تلفات رانندگی نیز مربوط به موتورسیکلت‌سواران است. برآوردها نشان می‌دهد، حدود ۱۲ میلیون موتورسیکلت در کشور وجود دارد و هر سال حدود ۵۰۰۰ موتورسوار در سوانح ترافیکی ‌جان خود را از دست می‌دهند. چند برابر این عدد نیز افرادی هستند که دچار معلولیت می‌شوند. این درحالی است که حدود ۷۵درصد از موتورسیکلت سوارانی که در سوانح ترافیکی کشته می‌شوند کمتر از 40 سال سن دارند.

البته نباید نبود آموزشگاه و مرکز صدور گواهینامه موتورسیکلت‌ در بسیاری از شهرها به ویژه شهرهای کوچک را از نظر دور داشت. در برخی از شهرخا و شهرستانهای کوچک نبود آموزشگاه و مرکز صدور گواهینامه موتور باعث شده است ساکنان آن جا با آزمون و خطا رانندگی موتور را یاد بگیرند و امکان اخذ گواهینامه را هم نداشته باشند.

رانندگی بدون گواهینامه!

اخذ گواهینامه تاریخ پرفراز و نشیبی دارد. صدور تصدیق رانندگی یا همین گواهینامه رانندگی در ایران به اواخر دوره قاجار و حدود سال‌های 1291 تا 1300 هجری شمسی باز می‌گردد. شاید تشکیل «اداره آلات ناقله» در اداره شهربانی اولین گام برای نظام‌مند کردن تردد وسایل نقلیه در کشور باشد. البته در آن سال‌ها از موتورسیکلت خبری نبود. در سال‌های بعد، با تصویب قوانین، راندن وسایل نقلیه در کشور مستلزم داشتن گواهینامه بود. سپس حتی دوچرخه‌ها هم ملزم به دریافت پلاک شهربانی شدند و برای راندن دوچرخه هم داشتن گواهینامه الزامی بود. در سال‌های بعد هم که موتورسیکلت به عنوان یک وسیله نقلیه در کشور باب شد، راندن موتورسیکلت هم فقط با داشتن گواهینامه مجاز بود. بسیاری از موتورسواران از همان ابتدا هم زیر بار قانون نرفتند و تا امروز هم بسیاری از آنها هنوز گواهینامه ندارند.