سکوت دولت سیزدهم در برابر اخبار متعددی که این روزها در خصوص واردات بنزین به ایران منتشر می‌شود، این موضوع را نیز چون دیگر موضوعات به رازی بزرگ برای افکار عمومی تبدیل کرده است.

مانور بر اسم رمز ناترازی در ماه‌های اخیر از سوی رسانه‌های همسو با دولت در دستور کار قرار داشت. ایران هر چند در سال‌های گذشته واردکننده بنزین بود اما از سال 1398، با اعلام خودکفایی در تولید بنزین، با واردات این کالای استراتژیک در سبد سوختی کشور خداحافظی کرد. مهمترین دلیل دستیابی به خودکفایی در سال 1398، بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس، اصلاح قیمت بنزین و البته شیوع کرونا بود. شیوع کرونا میزان صرف بنزین را در ایران کاهشی چشمگیر داد. این نکته البته در گزارش‌های منتشر شده در فارس، خبرگزاری نزدیک به دولت، مورد استناد قرار گرفته است.

حالا اما ماجرای واردات بنزین ابعاد پیچیده‌تری یافته است. در حالی که برخی کارشناسان هشدار می‌دهند که دولت سودای گران کردن بنزین را در سر دارد و امسال سال اصلاح قیمت این کالای استراتژیک است، ماجرای ناترازی و افزایش مصرف نیز بیش از گذشته از سوی رسانه‌ها پیگیری می‌شود.

در هفته‌های اخیر شایعات مرتبط با افزایش نرخ بنزین به حدی فراگیر شد که برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی به این موضوع واکنش نشان دادند. فریدون عباسی، در این زمینه گفت: مردم قبول کنند که باید صرفه‌جویی کنند تا مسئولین مربوطه به این مرحله برسند که هم تامین مالی کنند و هم بتوانند دستگاه‌های جدید بسازند و توان داخلی و دانشی که داریم اجازه دهد که ما سیستم حمل و نقل را اصلاح کنیم.

وی با رد شایعات مربوط به افزایش قیمت بنزین اظهار داشت: یک جریان سیاسی خاص به اخبار مربوط به افزایش قیمت بنزین دامن می‌زنند و با انتشار شایعه گران شدن بنزین درصدد به هم زدن جو جامعه هستند وگرنه نه دولت و نه مجلس هیچ برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین ندارند.

این نماینده مجلس تاکید کرد: در بودجه 1402 هیچ بندی برای گران کردن حامل‌های انرژی دیده نشده است و اگر بنا بر گران کردن باشد دولت باید برنامه‌های خود را بر اساس نرخ جدید بنویسد، چنین چیزی تصویب نشده است، زیرا قبل از گران کردن دولت باید فکری برای درآمدهای مردم بکند، درآمد مردم باید به اندازه‌ای باشد که توان افزایش قیمت را داشته باشد اگر قرار است کالاها در کشور با نرخ دلار تعیین شود نظام حقوق و دستمزد هم باید دلاری باشد این کار منطقی نیست.

با این حال اخبار مرتبط با آغاز واردات بنزین از سوی برخی نمایندگان و دست‌اندرکاران تایید شده است تا جایی که دبیرکل انجمن صنعت پالایش نفت با اشاره به عدم انتظار تولید بیشتر بنزین با تکمیل ظرفیت پالایشگاه‌ها گفت: برای رساندن ظرفیت به ۱۵۰ میلیون لیتر یا باید مصرف مدیریت شود و یا واردات صورت گیرد.

انبوه خودروهای فرسوده در کنار تولید خودروهای بنزینی پرمصرف، ایران را به سیاهچاله‌ی بلع بنزین مبدل کرده است. با این حال همواره اقدامات قیمتی برای مهار مصرف از سوی دولت‌ها پیگیری شده و تمام سیاست‌های غیرقیمتی نظیر خروج خودروهای فرسوده از ناوگان حمل و نقل و ارتقای کیفیت خودروهای داخلی و ... در حد سیاست و ایده باقی مانده‌اند

پای روسیه در میان است

نکته اما اینجاست که ماجرای واردات بنزین این بار در حد اقدامی در همین محدوده باقی نمی‌ماند. خبرگزاری رویترز اخیرا در گزارشی اعلام کرده روسیه صادرات سوخت به ایران را از طریق راه آهن آغاز کرده است. با وجود مشکلاتی که صادرات از این طریق به همراه دارد، اما روسیه می‌تواند با انتخاب این راه تحریم‌های غرب علیه صادرات فرآورده‌های نفتی از طریق دریا را دور بزند.

این خبرگزاری در گزارش خود تاکید کرد: ایران سال‌ها تحت تحریم‌های غرب با دسترسی محدود به بازارهای جهانی بوده است. همچنین وزارت نفت روسیه و ایران به درخواست‌های این خبرگزاری بریتانیایی برای اظهارنظر پاسخی ندادند. به گفته منابع رویترز، پاییز گذشته، معاون نخست وزیر روسیه، الکساندر نواک، آغاز عرضه سوآپ فرآورده‌های نفتی با ایران را اعلام کرد، اما تحویل محموله‌های واقعی در سال میلادی جاری آغاز شده است.

دو منبع آگاه از روند این صادرات به رویترز گفتند که روسیه در ماه فوریه و مارس 30 هزار تن بنزین و گازوئیل به ایران عرضه کرده است. منبع سوم وجود معامله را تایید کرد اما نتوانست حجم آن را تایید کند.

در این گزارش اعلام شده است تمام محموله‌ها از طریق راه آهن از روسیه و از طریق کشورهای قزاقستان و ترکمنستان تامین شده است. براساس اعلام یکی از این منابع، برخی محموله‌های بنزین از ایران با کامیون به کشورهای همسایه از جمله عراق ارسال شده است. یک تاجر در بازار فرآورده‌های نفتی آسیای میانه نیز گفت: ایران یک تولیدکننده نفت است و پالایشگاه‌های خود را دارد، اما اخیرا مصرف آن نسبت به تولید سوخت داخلی این کشور به ویژه در استان‌های شمالی آن بیشتر شده است.

پس لرزه‌های شدیدتر از زلزله

ماجرا اما به اینجا ختم نشد. احمد معروف‌خانی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت، با تایید ماجرای واردات بنزین از روسیه به تجارت‌نیوز گفته است: روند واردات بنزین به کشور از شش ماه پیش دنبال می‌شد و علاوه بر روسیه، ترکمنستان و ازبکستان نیز در ورود این محصول به ایران نقش داشتند. این محصولات از طریق بندرهای شمال و جنوب وارد خاک ایران می‌شوند.

معروف‌خانی توضیح داد: ایران روزی صادرکننده بنزین بود، اما به علت بی‌تدبیری مسئولان در حال حاضر به واردکننده این محصول تبدیل شده است. ضمن آنکه اوضاع ذخایر استراتژیک کشور نیز اصلا مناسب نیست. او درباره ارز تخصیص‌یافته برای واردات بنزین گفت: به نظر می‌رسد در ازای واردات بنزین نفت کوره سوآپ شود. البته بخشی از پرداخت آن نیز به صورت نقدی صورت می‌گیرد.

نه تنها واردات بنزین، که واردات گران‌تر این کالا در قیاس با قیمت‌های بین‌المللی حالا بحرانی جدی را پیش روی اقتصاد ایران قرار داده است. در سکوت مقامات دولتی درباره میزان واردات بنزین و قیمت واردات این کالا، کلاف اقتصاد ایران سردرگم‌تر از همیشه به نظر می‌رسد

بحران تکراری و راه‌حل غیرتکراری

هر چند مقامات دولتی و نمایندگان مجلس بارها تاکید کرده‌اند که برنامه افزایش قیمت بنزین در دستور کار قرار ندارد، اما نکته اینجاست که شمار تصمیمات جدید درباره کارت سوخت جایگاه‌ها، میزان عرضه بنزین در کارت‌های سوخت و محدود کردن سهمیه‌های آزاد و مواردی این قبیل همگی این شائبه را ایجاد کرده است که به زودی تغییراتی در حوزه بنزین رخ خواهد داد؛ هر چند نمایندگان مجلس شورای اسلامی این تغییرات را غیرقیمتی بدانند. ایران سال‌هاست با بحران مصرف بالای بنزین روبروست.

انبوه خودروهای فرسوده در کنار تولید خودروهای بنزینی پرمصرف، ایران را به سیاهچاله‌ی بلع بنزین مبدل کرده است. با این حال همواره اقدامات قیمتی برای مهار مصرف از سوی دولت‌ها پیگیری شده و تمام سیاست‌های غیرقیمتی نظیر خروج خودروهای فرسوده از ناوگان حمل و نقل و ارتقای کیفیت خودروهای داخلی و ... در حد سیاست و ایده باقی مانده‌اند.

این بار در میانه‌ی یکی از عجیب‌ترین مضیقه‌های ارزی، بنزین بار دیگر درصدد نقش‌آفرینی است. نه تنها واردات بنزین، که واردات گران‌تر این کالا در قیاس با قیمت‌های بین‌المللی حالا بحرانی جدی را پیش روی اقتصاد ایران قرار داده است. در سکوت مقامات دولتی درباره میزان واردات بنزین و قیمت واردات این کالا، کلاف اقتصاد ایران سردرگم‌تر از همیشه به نظر می‌رسد.