ابراهیم رئیسی در سفر هفته گذشته خود به خوزستان گفته بود دولت دبیرخانه‌ای را تاسیس کرده که ماموریت آن قطع بند ناف اقتصاد از دلار است! به این ترتیب دولت نقشه کشیده است که تحولات ارزی جدیدی را در اقتصاد کشور رقم بزند.
این اظهارات به تنهایی کافی بود تا با توجه به تجربه جراحی اقتصادی سال گذشته، موجی از احساس ناامنی اقتصادی و افزایش ریسک در میان فعالان صنعت و بازار‌ها و حتی مردم عادی رقم بخورد. به این ترتیب اظهارات رئیس دولت سیزدهم به تنهایی سیگنال افزایشی به بازار داده است!
در کنار این اظهارات، وخیم‌تر شدن وضعیت اقتصادی کشور و ناامیدی نسبت به بهبود روابط بین‌المللی، مزید بر علت شده و انتظار برای رشد قیمت‌ها در آینده را تقویت کرده است. این انتظار تورمی به طور معمول ابتدا به بازار دلار و سپس به بازار‌های دیگر نظیر طلا و سکه و حتی بورس سرایت کرده است.
در همین حال بنا به گزارش تجارت نیوز ، در همین حال ناتوانی بانک مرکزی از تامین ارز برای واردات، تقاضای بزرگ شرکت‌های واردکننده را نیز به بازار هدایت کرده است. فاصله زیاد قیمت دلار بازار آزاد با قیمت دلار حواله در مرکز مبادله- که به عنوان قیمت کشف‌شده ارز صادرکنندگان نیز شناخته می‌شود- جذابیت عرضه ارز در این مرکز را از بین برده است و بر همین اساس، واردکنندگان که متقاضیان خرید ارز هستند به ناچار به سمت بازار آزاد کوچ کرده‌اند.
این حجم بزرگ از تقاضا نیز به دلیل دیگری برای رشد قیمت دلار در این روز‌ها تبدیل شده است. این تقاضا به قدری در افزایش قیمت دلار موثر بوده است که رئیس کل بانک مرکزی را وادار به تصمیم‌گیری جدید درباره نحوه تخصیص ارز کرده است.
روز گذشته محمدرضا فرزین در نامه‌ای به معاون ارزی بانک مرکزی نوشت: «در راستای تقویت اقدامات لازم برای مدیریت بازار ارز در بازار غیررسمی و بر اساس اطلاعات کسب شده در خصوص نحوه تامین ارز توسط برخی شرکت‌های واردکننده، از این تاریخ به بعد تخصیص ارز به تمام شرکت‌هایی که قبل از مرحله تخصیص، در بازار آزاد ارز خریداری کنند، ممنوع است و بدون تایید اینجانب هیچگونه تخصیصی صورت نپذیرد. این درحالی بود که ساعتی نگذشته که دلار به سرعت خود را به میانه کانال ۵۴ هزار تومان رساند و افزایش بیش از هزار تومانی را طی تنها چند ساعت به ثبت رساند.این در حالی بود که اسکناس آمریکایی شنبه در مقایسه با عصر پنجشنبه گذشته کانال شکنی کرد؛ قیمت دلار روز پنجشنبه ۷ اردیبهشت ماه کمتر از هزار تومان افزایش داشت.هرچند کارگزاران اقتصادی افزایش قیمت دلار را حتمی می‌دانستند، ولی این سرعت افزایش قیمت دلار، نه بی سابقه، ولی کم سابقه بوده است.
جهش قیمت دلار در هرات و نرخ حواله درهم، سایه اخبار منفی بر سر قیمت دلار و افزایش تنش‌ها میان ایران و آمریکا، دو بال پرواز برای دلار در تهران بود.
شوک سیاسی به قیمت دلار
تجربه جهش قیمت دلار در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۱ نشان داده تکانه‌های ارزی زمانی در بازار رخ می‌دهد که به طور مشخص اخبار سیاسی منفی بر بازار سایه بیفکند. عصر پنجشنبه گذشته خبری منتشر شد که بلافاصله بازار دلار و ارز تهران را تحت تاثیر قرار داد و قیمت دلار در بازار غیررسمی را وارد کانال ۵۳ هزار تومانی کرد.خبر عبارت بود از اینکه: «آمریکا مدعی شده سپاه یک نفتکش با پرچم جزایر مارشال را در دریای عمان توقیف کرده است..»، اما چندی بعد رویترز در گزارشی اعلام کرد: «آمریکا یک محموله نفتی ایران را توقیف کرده است.»
توقیف نفتکش از سوی ایران و بلافاصله عکس العمل آمریکا مبنی بر توقیف محموله در حالی جدیدترین تنش میان واشنگتن و تهران است که معامله گران معتقدند این خبر‌ها بر سطح تنش ایران و آمریکا خواهد افزود و موجب رشد دلار به دلیل اخبار منفی سیاسی خواهد شد و اینگونه نیز شد. اما سوال اصلی این است که در شرایطی که بازار دلار و ارز در آرامش به سر می‌برد، چه چیز بلای جان دلار شد؟ و آیا جهش قیمتی دیگری در راه است؟
متغیر فعال در بازار دلار اخبار سیاسی است
سید مرتضی افقه، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در همین رابطه به اقتصاد ۲۴ گفت: بازار دلار و ارز در آستانه حساس خود قرار دارد. وی با بیان اینکه متغیر فعال در بازار دلار و ارز در شرایط فعلی متغیر سیاسی است، ادامه داد: تنشی که ما با غرب و آمریکا و اخیرا اسرائیل و آذربایجان داریم به شدت روی بازار‌های دلار و ارز، طلا و سکه و... تاثیرگذار است.
افزایش قیمت دلار از مسیر دریای عمان!
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه هر خبری در ارتباط با افزایش تنش میان ایران و دیگر کشور‌ها برسد روی بازار‌ها اثر می‌گذارد، به اقتصاد ۲۴ گفت: بازار دلار در آستانه حساس خود قرار دارد و با کمترین خبر تنش زا که کارگزاران اقتصادی را نسبت به آینده بدبین کند، بلافاصله واکنش شدید نشان می‌دهد. افقه ادامه داد: خبر توقیف کشتی، آن هم در منطقه خلیج فارس و دریای عمان که یک منطقه بسیار حساس است و جایگاه بسیار حساسی در اقتصاد جهانی دارد و برای آمریکا هم به شدت حساس است، زمینه التهابات ذهنی را ایجاد کرده و بلافاصله خود را در بازار‌های دلار و ارز، سکه و طلا و سایر دارایی‌های ارزشمند نشان داده است.
نقش استراتژیک دریای عمان در معادلات بازار دلار و ارز
این اقتصاددان با اشاره به اینکه اگر این تنش جای دیگری (نه در دریای عمان) بود، کمتر از این بر بازار‌ها اثر می‌گذاشت، گفت: خلیج فارس و دریای عمان یک نقطه بسیار حساس و تاثیرگذار در اقتصاد جهانی است؛ بنابراین این اتفاق در بازار دلار طبیعی است. افقه در پاسخ به سوال اقتصاد ۲۴ مبنی بر اینکه آیا افزایش قیمت دلار و ارز ادامه دار است یا خیر؟ گفت: اگر تنش‌های این اتفاق سیاسی- نظامی که در دریای عمان افتاده بالا بگیرد، تردید نکنید که قیمت دلار هم بلافاصله تبعیت خواهد کرد؛ ولی اگر آتش این تنش خاموش و آرامش ایجاد شود، افزایش قیمت متوقف خواهد شد.
ابزار بانک مرکزی برای جلوگیری از افزایش قیمت دلار
این استاد دانشگاه با بیان اینکه کاهش قیمت دلار مشروط به خاموش شدن آتش تنش‌های سیاسی است، به اقتصاد ۲۴ گفت: همیشه در چنین شرایطی به سراغ رئیس کل بانک مرکزی خواهند رفت تا آتش التهابات قیمتی را خاموش کند.
افقه خاطرنشان کرد: ابزار چندانی در اختیار رئیس کل بانک مرکزی برای جلوگیری از افزایش قیمت دلار نیست. ابزاری که در اختیار اوست، کنترل و محدود کردن تقاضاست که تاکنون بانک مرکزی تا جایی که توانسته، تقاضای داخلی دلار و ارز را محدود کرده است. از طرفی بانک مرکزی به اندازه کافی ارز ندارد که بتواند با عرضه بیشتر ارز بازار را مدیریت و افزایش قیمت را متوقف کند یا کاهش بدهد.