روزنو :«نبايد اين توافق ضعيف امضا شود، تا مشخص شود اين غرب است كه براي تعادل بازار نفت به توافق نياز دارد نه ايران.» اين عباراتي است كه يكي از مجريان نزديك به جبهه پايداري در صدا وسيما با استفاده از آن تلاش مي‌كند فضاسازي مورد نظر برخي طيف‌هاي تندتر اصولگرا را ترويج كند؛ گفتماني كه اين روزها در برنامه‌هاي سياسي شبكه‌هاي مختلف صداوسيما ترويج و تفسير مي‌شود؛ عباراتي آشنا براي افكار عمومي كه پيش از اين نيز در قالب نگراني‌هاي دلواپسانه از سوي برخي نمايندگان مجلس و چهره‌هاي سياسي چون مرتضي آقاتهراني، نصراله پژمان‌فر، بيژن نوباوه، علي خضريان،‌ رضا تقي‌پور و... عنوان مي‌شد. اين روزها و همزمان با افزايش ديدارها در وين، در زير پوست تحولات سياست داخلي كشورمان، كشاكشي آشكار ميان اصولگرايان با رمز عمليات «نفي برجام» شكل گرفته تا برجام بر سر يك دوراهي تاريخي «نفي» يا «احيا» قرار گيرد. دو راهي عجيب در ساختاري ظاهرا يكدست كه بر ابتداي يكي از دو مسير، محافظه‌كاران سنتي و نئواصولگرايان قرار دارند كه معتقدند، مشكلات اقتصادي و تورم افسارگسيخته به اندازه‌اي گلوي مردم را مي‌فشارد كه تداوم آن ممكن است، مشكلات لاينحلي براي كشور ايجاد كند. در يك سوي ديگر آن نيز اعضاي جبهه پايداري و طيف‌هاي راديكال راست نشسته‌اند كه معتقدند احياي برجام براي اصولگرايان، هيچ ارزش افزوده سياسي نخواهد داشت. جماعتي كه اين سند بين‌المللي را به ميدان ميني تشبيه مي‌كنند كه توسط دولت ميانه‌روي روحاني به يادگار گذاشته شده تا ابتكار عمل را از اصولگرايان گرفته و سرنوشت محتومي را پيش روي آنان قرار مي‌دهد. اما هركدام از اين رويكردهاي سياسي، نيازمند پياده‌نظام‌هايي هستند تا بتوانند منويات آنها را در رسانه‌ها، فضاي عمومي جامعه و شبكه‌هاي اجتماعي منعكس كنند.

بازيگران به صف مي‌شوند

بازيگران اصلي اين رويارويي برجامي، ميان اصولگرايان بر صدر نشسته، اما مديران و مجريان صداوسيمايي هستند كه افراد نزديك به جبهه پايداري در آن حرف اول و آخر را مي‌زنند و طي ماه‌هاي اخير به اندازه‌اي قدرت گرفته‌اند كه حتي برخي جريانات از ممنوع‌التصوير شدن محمدباقر قاليباف در رسانه ملي خبر مي‌دهند. ليدر اصلي اين طيف تاثيرگذار در صداوسيما، وحيد جليلي برادر سعيد جليلي و چهره‌اي است كه روز و روزگاري اعضاي جمنا (جبهه مردمي نيروهاي انقلاب و تركيبي از اصولگرايان سنتي) را تركيبي از «مخلص‌ها و قالتاق‌ها» خطاب كرد و با اشاره به ضرورت پاكسازي جبهه اصولگرايان از عناصر نامطلوب، پروژه‌اي ذيل عنوان «ويروس‌زدايي از تفكر انقلابي» را براي اصولگرايان كليد زد. عباراتي كه پيش از اين از زبان سعيد جليلي نيز به اشكال گوناگون و در جريان مناظرات انتخاباتي نيز مطرح شده بود تا برخي اين گمانه‌زني‌ها را مطرح كنند كه وحيد در راستاي تحقق همان منوياتي تلاش مي‌كند كه برادرش سعيد قبلا آن را طراحي كرده است. در يك چنين اتمسفري، 25آذرماه 1400 بود كه پيمان جبلي (رييس سازمان صداوسيما) طي حكمي وحيد جليلي را به عنوان «قائم‌مقام رييس سازمان در امور فرهنگي و دبير ستاد تحول رسانه ملي» منصوب كرد تا برنامه‌هاي در نظر گرفته شده را پيش ببرد. اما با توجه به تجربه حضور سرافراز در راس هرم مديريتي صدا و سيما، لازم بود تا رضايت بدنه اين رسانه براي اجراي سياست‌هاي جديد جلب شود. براي اين منظور، تلاش شد تا از طريق افزايش پرداختي‌ها، جو مطمئني براي اجراي برنامه‌ها فراهم شود. بر اين اساس وحيد جليلي با اين سابقه، بعد از تشكيل دولت سيزدهم به عنوان قائم‌مقام سازمان صداوسيما، راهي جام جم شد تا به زعم خود پيكره اصولگرايان را حجامت كرده و خون تازه‌اي در آن جاري سازد. مهره‌هاي بازي جليلي براي ترويج گفتمان مورد نظر، برخي مجريان خاص در شبكه‌هاي مختلف هستند كه همواره تلاش كرده‌اند خود را در شمايل مخالفان برجام معرفي كنند. افرادي مانند اميرحسين ثابتي (مجري برنامه جهان‌آرا) و امير مقصودي (مجري برنامه ثريا) و... از جمله اين مجريان هستند كه گفتمان جبهه پايداري را در سطح صدا و سيما ترويج مي‌كنند و به عنوان ابزاري براي حمايت از اين گفتمان عمل مي‌كنند.

با برجام مخالفم، پس هستم

اين روزها پياده‌نظام اين رويكرد سياسي در صداوسيما و شبكه‌هاي اجتماعي شور تلاش بسياري براي شكل‌دهي فضاسازي‌هاي مورد نظر صورت مي‌دهند. دامنه وسيعي از برنامه‌هاي گفت‌وگومحور با موضوع نفي برجام و با محوريت انتقاد از مذاكره‌كنندگان دولت قبلي، نشان‌دهنده رويكردي است كه رسانه ملي اين روزها دنبال مي‌كند. حضور چهره‌هايي چون محمدجواد لاريجاني، سيد محمود نبويان و... در برنامه‌هاي سيما و ترويج اين ديدگاه كه احياي برجام هيچ كمكي به كشور نمي‌كند و اقتصاد ايران به دليل امضاي برجام است كه با مشكلات عديده‌اي مواجه شده، بخشي از تلاش‌هايي است كه صداوسيما اين روزها و هفته‌ها براي نفي برجام در دستور كار قرار داده است. اما تلاش‌هاي اين رسانه به همين برنامه‌هاي توليدشده در رسانه ملي ختم نمي‌شود. پياده‌نظام جبهه پايداري در فضاي شبكه‌هاي اجتماعي نيز تلاش مي‌كنند تا هر آنچه در توان دارند، براي عدم احياي برجام روي دايره بريزند. ابتدا روز جمعه بود كه اميرحسين ثابتي مجري برنامه جهان‌آرا و يكي از نزديكان سعيد جليلي با انتشار توييتي نوشت: «غرب همان پيش‌نويس 6ماه قبل را كه بسياري از تحريم‌ها باقي مي‌ماند روي ميز گذاشته و گفته فقط 72 ساعت براي احياي برجام فرصت هست!» او در ادامه مي‌نويسد: «نبايد اين توافق ضعيف امضا شود تا مشخص شود اين غرب است كه براي تعادل بازار نفت به توافق نياز دارد نه ايران. وگرنه «نقطه ماكسيم» تاثير تحريم بر ايران تمام شده.» در ادامه امير مقصودي مجري برنامه ثريا شبكه 1سيما هم با انتشار توييت ديگري مي‌نويسد: «بازگشت امريكاي عهدشكن به برجام بدون لغو موثر تحريم و بدون تضمين عيني، اقتصاد ما را دوباره به تحريم‌ها و تصميمات كنگره گره خواهد زد و از چاله به چاه مي‌افتيم!» او همچنين ادامه مي‌دهد: «اقتصاد ما بيشتر از بانك‌هاي خصوصي، سوداگري، رانت‌ها و ساختار تبعيض‌آميز نظام بانكي و مالياتي آسيب‌ديده» تلاش فراوان اين افراد نزديك به جبهه پايداري و برخي افراد سياسي براي نفي اثرگذاري برجام در بهبود شاخص‌هاي اقتصادي و بازگشت ايران به بازار نفت برخي از كاربران را با ابهامات جدي مواجه ساخته است. اين دسته از كاربران توييتر با اشاره به اينكه تنها كاسبان تحريم هستند كه از پروسه احياي برجام آسيب‌هاي جدي مي‌بينند، خطاب به اين مجري اين پرسش را مطرح مي‌كند كه آيا منافع مشتركي ميان شما و كاسبان تحريم برقرار است؟ ثابتي اما پيش از اين نيز براي نشان دادن جهت‌گيري‌هاي سياسي خود انتقادات فراواني را از محمد باقر قاليباف مطرح كرده بود. زماني كه قاليباف برخي طيف‌هاي اصولگرا را بدون سابقه و سوپرانقلابي نما معرفي كرده بود، خطاب به او نوشت: «‏قاليباف با پرخاش به منتقدانش، تعريف جديدي از مفهوم «انقلابي» ارايه داده و آن را مترادف با كارآمدي توصيف كرده. دقيقا يكي از علل مشكلات امروز كشور همين است كه تكنوكرات‌ها و تكنيسين‌هايي مثل قاليباف به جاي بهشتي و مطهري و... وارد مباحث نظري شده و پاي‌شان را در كفش اصحاب انديشه مي‌كنند.» عباراتي كه به نظر مي‌رسد در ميانه رويارويي قاليباف و سعيد جليلي به نفع يك طرف مطرح شده است.

مواضع متناقض در دولت

اما در شرايطي كه به نظر مي‌رسد چهره‌هاي دولتي نبايد مواضع متناقضي در خصوص برجام داشته باشند و لازم است در اين زمينه يك صداي واحد از كابينه به گوش برسد، بررسي مواضع گوناگون دولتمردان نشان مي‌دهد كه مخالفان برجام در كابينه نيز اكثريت را در اختيار گرفته‌اند. بعد از انتخاب علي باقري كني به عنوان مذاكره‌كننده ارشد ايراني، بسياري اين انتصاب را با توجه به حضور باقري در تيم مذاكراتي سعيد جليلي، ناهماهنگ با شعارها و وعده‌هاي رييس‌جمهور ارزيابي مي‌كردند. اما دولت همواره اعلام مي‌كرد كه افراد بدون توجه به سلايق سياسي خود منافع ملي كشور را پيگيري مي‌كنند. طي روزها اخير اما توييتي از يكي از وزراي كابينه در خصوص برجام منتشر شد كه بازتاب‌هاي وسيعي در فضاي عمومي كشور پيدا كرد. رستم قاسمي، وزير راه و شهرسازي در توييتي نوشت: «عاشورا به ما ياد داد؛ هرچند هميشه حق تنهاست اما اگر با ولايت باشي جاودان خواهي شد، حتي اگر تعداد يزيديان زمان به اندازه كل جهان باشند. انقلاب اسلامي ايران برگرفته از عاشوراست و شيعه حسيني نه دل به امان‌نامه يزيد خوش مي‌كند و نه با ‎#برجام يزيديانِ زمان تكليفش را از ياد مي‌برد.» بسياري از فعالان سياسي برجام را محصول كليت نظام دانستند و يك چنين عباراتي را نشان‌دهنده وجود صداهاي متناقض در كابينه ارزيابي كردند. محسن رهامي فعال سياسي اصلاح‌طلب، يكي از همين چهره‌ها است كه در پاسخ به توييت رستم قاسمي نوشت: «يزيديان زمان كساني هستند كه زمينه تحريم‌ها را فراهم و به بهانه دور زدن تحريم، ميلياردها دلار به يغما بردند و بعد از امضاي برجام و‌ تاييد رهبري و تصويب مجلس، همسو با بيگانگان، ‌در اجراي آن كارشكني كرده تا با خروج ترامپ از ‎ برجام ميلياردها دلار به ملت ايران خسارت وارد شود.» با عبور از اين رويارويي‌ها به نظر مي‌رسد امروز انشقاقي عميق ميان اصولگرايان بر سر «برجام»، تعريف درست «منافع ملي» و «مطالبه ايرانيان» رخ داده است. شكافي كه احتمالا تا زمان روشن شدن نهايي تكليف برجام ادامه خواهد داشت و باعث شكل‌گيري صحنه‌هاي تازه از مواجهه اصولگران مي‌شود.