روزنو :جزایر بورسی دوباره به رنگ قرمز درآمده‌اند. دیروز هم در پی افت پی‌درپی بازار سرمایه، شاخص کل بورس بیش از 18 هزار واحد دیگر عقب‌گرد داشت و به یک‌میلیون و 375 هزار واحدی رسید. نگاهی به وضعیت بازار حکایت از این داشت که ارزش بسیاری از سهام شرکت‌های بورسی دچار ریزش سنگینی شده و صف‌های فروش هم ثانیه به ثانیه سنگین‌تر می‌شد. به نظر می‌رسد افت این‌روزهای دلار، تأثیر قابل‌توجهی بر وضعیت بازار سرمایه گذاشته است. البته ناگفته نماند که خبرهای ضدونقیض درباره برجام هم وضعیت بورس را حسابی به‌هم‌ریخته و انگار تکلیف هیچ‌چیز مشخص نیست. این ریزش‌های سنگین دوباره در حالی کلید خورده که بارها درباره تقویت بازار سرمایه و تزریق نقدینگی به این بازار خبرهای خوبی مطرح‌شده بود؛ اما جای نقدینگی‌هایی که قرار بود وارد این بازار شود، اصلاً مشخص نیست و بازار همین‌طور مسیر عقب را در پیش گرفته. ریزش این‌روزهای بازار سرمایه در حالی است که وضعیت دلار نیز به دلیل معلق بودن برجام در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته و دیروز تا لحظه تنظیم این گزارش قیمت آن 27 هزار و 630 تومان بود. مهم‌تر از همه این‌ها آنچه به نظر کارشناسان ریزش بازار را رقم زده، خروج نقدینگی از بورس به دلیل انتشار اوراق دولتی است؛ همان اوراقی که لطمه زیادی برای بازار سرمایه به همراه دارد و برای جبران کسری بودجه در حال فروش است. به گفته کارشناسان دولت، به دلیل عدم فروش کافی نفت و عدم دسترسی به درآمدهای مالیاتی کافی، برای تأمین بخشی از بودجه سیاست فروش اوراق را در دستور کار خود قرار داده است. گفته می‌شود یکی از کم‌خطرترین سیاست‌هایی که دولت می‌تواند برای جبران کسری بودجه در نظر بگیرد، به‌جای انتشار نقدینگی و چاپ پول، این است که اوراق خود را در سطح بازار بفروشد، اما وقتی حجم انتشار اوراق افزایش می‌یابد باید نرخ سود بالاتری داشته باشد تا برای سرمایه‌گذاری جذاب شود، این در حالی است که فشار فروش اوراق از جانب دولت، این موضوع مقدار زیادی از نقدینگی را به سمت خود جذب می‌کند و بخش دیگری از این نقدینگی نیز از جانب بازارهای موازی تأمین می‌شود. این موضوع برای سرمایه‌گذاران بانکی با حجم بالا جذابیت بیشتری دارد و ازآنجاکه فروش اوراق از نگاه بسیاری از سرمایه‌گذاران، یک سرمایه‌گذاری بدون ریسک تلقی می‌شود، نقدینگی از بانک‌ها خارج و به سمت اوراق می‌رود، در این میان بانک‌ها نیز برای اینکه از قافله جا نمانند، سود بالاتری را به سپرده‌گذاران خود اختصاص داده و در نتیجه همه‌چیز علیه بازار سرمایه یا بورس می‌شود. سجاد بوربور، یکی از کارشناسان ارشد بازار سرمایه درباره علت اصلی ریزش این‌روزهای بورس به «همدلی» می‎‌گوید: «این‌روزها دو عامل بسیار مهم در ریزش بازار سرمایه نقش دارد. یکی از مهم‌ترین عواملی که بورس را متأثر کرده، کسری بودجه دولت است که برای جبران این کسری از فروش اوراق استفاده می‌شود و عامل دیگر هم ابهام در وضعیت برجام است (آینده دلار در ایران)». بوربور صحبت‌های خود را با «همدلی» این‌طور ادامه داد: «پیش‌بینی می‌شد که دولت برای جبران کسری بودجه در سه یا چهار ماه آخر سال دست به سیاست فروش اوراق بزند. جبران کسری بودجه از طرف بانک مرکزی (رشد پایه پولی)، تورم آنی به دنبال دارد و فروش اوراق دولتی نیز تورم نهایی را به ماه‌های آتی موکول می‌کند. از سوی دیگر آن‌طور که معاون وزیر امور خارجه در اظهارات خود اشاره کرده، قبل از دهم آذر دوره هفتم نشست وین برای تصمیم‌گیری درباره برجام تشکیل خواهد شد که نتیجه این نشست می‌تواند در روند دلار تأثیرگذار باشد و قیمت دلار را تعدیل کند. ازآنجاکه بسیاری از سهام شرکت‌های بورسی دلارمحور هستند و سهم‌های شاخص ساز نیز با روند دلار متأثر می‌شوند، بنابراین ابهامات درباره چشم‌انداز دلار، بر روند فعلی بازار سرمایه تأثیر منفی گذاشته است و بنابراین سرمایه‌های زیادی وارد بورس نمی‌شود». این کارشناس ارشد بازار سرمایه در ادامه افزود: «از نگاه کارشناسی کف قیمتی دلار با نقدینگی فعلی روی کاغذ 24 هزار تومان است و پتانسیل افت بیش از 15 درصد را ندارد، به همین دلیل شاخص بورس هم از همین‌جا بیش از 15 درصد نمی‌تواند افت کند مگر خبرهای مثبتی از نشست وین بیاید که به‌صورت هیجانی قیمت دلار را زیر 24 هزار تومان بیاورد که به‌هیچ‌عنوان در میان‌مدت ماندگار نخواهد بود». به گفته این کارشناس: «در این صورت شاخص کل بورس هم به همین اندازه ریزشی خواهد بود ولی پایدار نیست البته صحبت بنده فقط درباره شاخص کل است و امکان دارد برخی سهم‌ها ریزش‌های بیشتری را هم تجربه کنند».

بوربور ادامه داد: «در جهان عموماً دولت‌ها از مسیر مالیات و فروش اوراق بودجه خود را تأمین می‌کنند. در هر اقتصادی اگر نرخ اوراق بالا رود (جذابیت برای فروش) بورس کشور را افتی می‌کند زیرا تأمین مالی گران‌تر می‌شود اما فروش اوراق در کشورهای پیشرفته به‌اندازه کشورهای غیر پیشرفته بورس کشور را تهدید نمی‌کند زیرا در کشورهای پیشرفته متغیرهای درون‌زا، مهم‌ترین وزن را برای رشد قیمت شرکت‌ها دارد و در کشورهای غیر پیشرفته مهم‌ترین عامل تورم است که باعث رشد اسمی شرکت‌ها می‌شود و فروش اوراق باعث تأخیر در ایجاد تورم می‌شود».

وضعیت قرمز داراها!

بیش از یک سال و نیم از عرضه سهام دولت در بانک‌ها بیمه‌ها به نام صندوق «دارایکم» و پالایشگاه‌های مختلف به نام صندوق «پالایشی یکم» گذشته است و درحالی‌که خریداران پالایشی یکم حتی یک روز هم رنگ سود به خود ندیدند در این روزها و همسو با ریزش‌های پی‌درپی بازار سرمایه قیمت دارایکم نیز به قیمت روز عرضه نزدیک شده است. به گزارش ایسنا، تبعات وعده‌ووعیدهایی که در روزهای اوج بازار سرمایه در اوایل سال گذشته داده شد هنوز تمام نشده و سهام‌داران بسیاری در صف‌های فروش زندانی‌شده‌اند. در این میان نیز افرادی بودند که دست به خرید سهام دولت زدند که در قالب صندوق‌های مختلف ارائه می‌شد. درواقع در آن روزها اعلام شد که این صندوق‌ها قرار است عدالت را بین مردم برقرار کنند و سودده باشند. در این راستا وعده عرضه سه صندوق دولتی در قالب ETF از سوی دولتمردان داده و قرار شد صندوق نخست بانکی و بیمه‌ای، صندوق دوم پالایشی و صندوق سوم خودرویی و فلزی باشد. دولت بنا داشت باقیمانده سهم خود در برخی بانک‌ها، بیمه‌ها، پالایشگاه‌ها، شرکت‌های خودرویی و فولادی را در بازار عرضه و از این طریق سهام خود را به مردم واگذار کند. این صندوق‌ها با ۲۰ تا ۳۰ درصد تخفیف به مردم واگذار شد و هر ایرانی دارای کد ملی می‌توانست خریدار آن‌ها باشد.

دارایکم، لب مرز!

بر این اساس، صندوق اول با نام دارایکم در اوایل تابستان سال گذشته عرضه و در سوم تیرماه قابل معامله شد. در واقع وزارت امور اقتصادی و دارایی از طریق این واگذاری، به نمایندگی از دولت جمهوری اسلامی ایران، باقیمانده سهام خود در بانک‌های ملت، تجارت و صادرات ایران و بیمه‌های البرز و اتکایی امین را واگذار کرد. در پذیره‌نویسی صندوق دارایکم بیش از چهار میلیون نفر مشارکت کردند. صندوقی که هم‌راستا با روزهای صعودی بازار سرمایه، بازدهی چشمگیری داشت و تا ۲۰۰ درصد سود هم پیش رفت.

سوددهی دارایکم به‌گونه‌ای بود که حتی با وجود سقوط چشمگیر شاخص کل بورس از دو میلیون واحد به کمتر از یک‌میلیون واحد، این صندوق همچنان در سود قرار داشت. البته به نظر می‌رسد ریزش پی‌درپی این روزهای بورس دامن این صندوق را هم گرفته و برای نخستین مرتبه از زمان عرضه دارایکم تا لحظه‌ای که این گزارش نوشته‌شده است قیمت این صندوق لب مرز قرار گرفته و در حال حاضر با قیمت ۱۰ هزار و ۶۰۰ تومان معامله می‌شود.

قیمت پالایشی یکم نزدیک به نصف!

مسیر سوددهی پالایشی یکم از همان ابتدا کاملاً از دارایکم جدا شد. پالایشی یکم باقی‌مانده سهام دولت در چهار پالایشگاه تهران، تبریز، اصفهان و بندرعباس بود که عرضه آن با اختلاف بین وزارت نفت و وزارت اقتصاد کلید خورد و بهانه‌ای برای ریزش بازار شد! این صندوق عرضه شد اما عرضه آن هم‌زمان با ریزش بازار بود. هر واحد این صندوق نیز در روز عرضه ۱۰ هزار تومان قیمت داشت اما در روزهای ریزشی بازار به ۵۰۰۰ تومان، یعنی نصف قیمت روز عرضه نیز رسید. در حال حاضر نیز این صندوق کمی بیش از ۶۷۰۰ تومان قیمت دارد.
وعده‌ها و انتظارات محقق نشده

این درحالی‌که است که محمدعلی دهقان دهنوی، رئیس سابق سازمان بورس و اوراق بهادار بارها اعلام کرده بود که سهم‌های دولتی نیز باید دارای بازارگردان باشند و دولت نیز مانند هر ناشر دیگری باید از سهم خود حمایت کند. اتفاقی که به نظر نمی‌رسد محقق شده باشد. از سوی دیگر قرار شد سهم جدید پالایشی یکم یا سهم‌های دیگر به سهام‌داران ETF هبه شود. وعده‌ای که قرار بود به تصویب سران قوا برسد اما از حدود هفت ماه قبل تا کنون در خاموشی فرورفته و دیگر خبری از جبران خسارت خریداران ETF های دولت نشد.