حسن خیاطی در روزنامه جمهوری اسلامی نوشت:
انقلاب اسلامی ایران، محصول آگاهی هایی بود که از راه های مختلف به مردم داده شد. یکی از این راه ها سخنرانی ها و هیئت های مذهبی و عزاداری به ویژه در محرم و صفر بود. محافل و مجالسی که از برکات همین دو ماه در طول سال برپا می شد و در آن مجالس و محافل و سخنرانی ها و نوحه سرایی ها و سینه زنی ها و زنجیرزنی ها، چهره ظلم ستیز اسلام محمدی و علوی و حسینی معرفی می شد و پرده از چهره اسلامی که امروز از آن با تعبیر "اسلام آمریکایی" نام می بریم کنار می رفت.
نقش مؤثر مراسم سوگواری و عزاداری حضرت سیدالشهداء در زنده نگه داشتن اسلام ناب محمدی(ص) و برافروخته نگه داشتن شعله های فروزان مکتب اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام در برابر توطئه ها و هجمه های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و... قابل انکار نیست و همین عامل بود که در طول سالیان متمادی نقشه های پیچیده دشمنان اسلام و اهل بیت علیهم السلام را برملا کرد. شکوه و عظمت حضور حسینیان در مجالس روضه، همیشه عامل مهمی در ظلم ستیزی و زدودن آثار کفر و نفاق و شرک و بیدادگری در برابر یزیدیان بوده و این شکوه و عظمت که امروزه تبدیل به حماسه و پشتوانه ای برای جهانیان شده محصول فرهنگ عاشوراست. امام خمینی رهبر فقید انقلاب اسلامی نیز با تکیه بر همین پشتوانه اصیل، در تفسیر نهضت عاشورا محرم را "ماه پیروزی خون بر شمشیر" نامیده و فرمودند این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است.
برای اینکه مجالس و محافل عزاداری به چنین جایگاهی در زنده نگه داشتن اسلام ناب محمدی(ص) برسند، دو قشر نقش مؤثری داشته اند. قشر اول؛ علما، روحانیون و وعاظ اهل علم و مطالعه بودند که از یک طرف با تکیه بر مطالعات عمیق علمی و دینی این مجالس را سرشار از محتوا و بهره می نمودند و از طرف دیگر میدان را برای نفوذ و رخنه یا احیاناً گسترش بی محتوایی در این گونه مجالس می بستند. در این زمینه، مبارزات قهرمانانه شهید مطهری علیه انحرافات که شجاعانه در روزگار سخت دوران طاغوت به مصاف با تحجر و خرافات و انحرافاتی که توسط برخی منبری های کم سواد و یا مداحان بی سواد دامن زده می شد رفت، مثال زدنی است. قشر دوم نوحه سرایان و مرثیه خوانهائی بودند که پای منبر علمای عالم، باتقوا و آشنا با حدیث و قرآن و دارای اطلاعات عمیق تاریخی و دینی نشستند و ضمن بهره برداری از علم آنها، با تأسی به آنها آموختند که چگونه با استفاده از اطلاعات صحیح و عمیق علمی و تمسک به شعر شعرایی همانند مرحوم محتشم کاشانی، فرهنگ و نهضت عاشورا را پاس بدارند و نقش خود را در ترویج معارف اسلامی ایفا نمایند. یکی از برکات این پای منبرنشینی برای نوحه سرایان آن بود که بواسطه ممارست در این کار علاوه بر آنکه خود به معلومات زیادی از دین و اخلاق دست می یافتند، در زندگی روزمره خود نیز به درجاتی نائل می آمدند که عوام الناس حتی حاضر بودند در نمازهایشان به آنان اقتدا کنند.
این درجات از آن جهت حاصل می شد که اخلاص و دوری از ریاکاری و بدعت و انحراف در عزاداری های سنتی قدیم حرف اول را می زد و طبعاً موجب شکوفایی آثار تربیتی، اخلاقی، معنوی، عرفانی و همچنین روحیه ظلم ستیزی در خود نوحه سرا و در شنونده می گردید و به همین علت بود که عزاداری های سنتی تأثیرات عمیقی بر اندیشه آحاد مردم داشت و ضمن پرورش انسان های وارسته و همگام با منطق حسینی، انسان های حق طلب، عدالت گستر و شجاع به بار می آورد.
دقیقاً به همین دلیل حضرت امام خمینی بر برگزاری مجالس عزاداری به شکل سنتی آن اصرار و تاکید داشتند و می فرمودند: "... ما باید حافظ این سنت های اسلامی، حافظ این دستجات مبارک اسلامی که در عاشورا، در محرم و صفر، در مواقع مقتضی به راه می افتند، [باشیم]... زنده نگه داشتن عاشورا با همان وضع سنتی خودش از طرف روحانیون، از طرف خطبا، با همان وضع سابق و از طرف توده های مردم با همان ترتیب سابق که دستجات معظم و منظم به عنوان عزاداری راه می افتادند. باید بدانید که اگر بخواهید نهضت شما محفوظ بماند، باید این سنتها را حفظ کنید. البته اگر یک چیزهای ناروایی بوده است سابق و دست اشخاص بی اطلاع از مسایل اسلام بوده، آنها باید یک قدری تصفیه بشود، لکن عزاداری به همان قوت خودش باقی بماند و گویندگان پس از اینکه مسایل روز را گفتند، روضه راهمان طور که سابق می خواندند و مرثیه راهمان طور که سابق می خواندند، بخوانند و مردم را مهیا کنند برای فداکاری..."
متأسفانه در یکی دو دهه اخیر نوع دیگری از مداحی که با "مداحی سنتی" فاصله زیادی دارد در کشور رایج شده است. این "مداحی غیرسنتی" که هم از نظر محتوا از معارف ناب اسلامی خالی است و هم مطالب انحرافی فراوانی در این قالب به خورد مردم می دهد برخلاف مداحی های سنتی که خدمات فراوانی به نهضت حسینی و فرهنگ عاشورا داشتند، نه برای این فرهنگ مفید هستند، نه تأثیری در ترویج معارف دینی دارند و نه جامعه را به سوی رشد و تعالی فرهنگی می برند.
مداحان غیرسنتی، برخلاف "مداحان سنتی" مروج سطحی نگری در جامعه هستند. علت اصلی اینست که در این قبیل مجالس، مباحث دینی و موعظه جایگاهی ندارد و چون اینان همانند مداحان سنتی قدیم پای منبرنشین علم و وعظ نبوده و نیستند، لذا از معارف دینی محرومند و چنین اشخاصی طبعاً چیزی در چنته ندارند که به مستعمین خود بدهند و به ناچار متوسل به ابزارهائی می شوند که بطور طبیعی چیزی جز ترویج سطحی نگری در جامعه ندارد. در ترویج و تبلیغ این پدیده نامیمون البته رسانه ملی را باید از مقصران اصلی دانست. کم نبوده اند افراد کم سواد و بی مایه ای که با کمک رسانه ملی تبدیل به چهره هایی مشهور و معروف شده اند. اینان به دلیل کم ظرفیتی نه تنها برای جامعه فایده ای نداشته اند، حتی در بسیاری موارد، به خود غره شدند و برای قشر خاص خودشان هم باعث آبروریزی و بدنامی گردیدند. کم نبوده است خبرهایی که از ارتباطات نامشروع، مال پرستی و مال دوستی، اقدامات خلاف عرف و قانون، سوءاستفاده از جایگاه ها و... از این قشر در جامعه منتشر شده و نه تنها نام و نشان آنان خدمتی به دین و معارف نهضت حسینی و فرهنگ عاشورا نکرده، بلکه برای خود آنها هم باعث سرافکندگی و شرمساری شده است. همین دیروز بود که خبری با این مضمون خواندم: "بخش فرهنگی یکی از واحدهای دانشگاهی شمال کشور اعلام کرده مسئولین این بخش از یکی از مداحان مشهور تهران برای مداحی در مراسم عزاداری اهل بیت علیهم السلام دعوت کردند، ولی مداح دعوت شده شرایطی را مطرح کرد که دعوت کنندگان ترجیح دادند دعوت خود را پس بگیرند. مداح دعوت شده گفت قبل از هر چیز مبلغ 50 میلیون ریال به حساب بانکی من واریز نمائید، سپس بلیط دوسره هواپیما بفرستید و کلیه مخارج سفر و پذیرایی را نیز تقبل نمائید، عده ای نیز به عنوان همراهان با من خواهند آمد که مخارج پذیرایی و بلیط آنها را نیز تقبل کنید..."
آیا اینگونه کارها و خواسته ها که کم هم نیستند سوءاستفاده از جایگاه عزاداری اهل بیت علیهم السلام برای کاسبی ودکان داری نیست؟ تردیدی وجود ندارد که "مداحی غیرسنتی" امروز که صدا و سیما هم در ترویج و رشد آن نقش اساسی بازی کرده است، درحال تبدیل شدن به یک تهدید برای فرهنگ عاشوراست، چرا که فعالان در حوزه این نوع مداحی ها حتی پا را فراتر گذاشته و گاهی در نقش مرجعیت و رهبری دینی و سیاسی جامعه نیز ظاهر می شوند و علاوه بر صدور فتواهای شرعی مقسم بهشت و جهنم نیز شده اند. چرا رسانه ملی به جای مطرح کردن چنین افرادی به سراغ "مداحان سنتی" نمی رود و آنها را که هیچ مشکلی ندارند مطرح نمی کند؟
آیا این مظلومیت اهل بیت علیهم السلام و مهجوریت قرآن و احادیث نیست که برای توجیه کار خلاف عرف و خلاف قانون فلان مداح مشهور که در یک دعوای ساده خیابانی دست به سلاح برده و اقدام به تیراندازی کرده است، تمام مقدسات به یاری طلبیده می شود، آیات قرآن و احادیث مورد تحریف قرار می گیرند، پیامبران و انبیاء الهی با یک فرد عادی مقایسه می شوند و در نهایت هرگونه انتقاد به این ماجرا "نشانه گرفتن هیئت های عزاداری و اصل و فلسفه قیام عاشورا" تلقی می گردد؟!
آیا می توان نسبت به این سخنان و مواضع بی تفاوت بود؟ چه کسی گفته است که رسیدگی به پرونده قضایی فلان مداح یا انتقاد از او اصل و فلسفه قیام عاشورا را به خطر مواجه می کند؟ چرا اجازه داده می شود به بهانه حمایت از هم صنف، آیات قرآن، پیامبران الهی و ائمه معصومین علیهم السلام دستاویز قرار گیرند؟ اساساً چرا مقدسات و اعتقادات دینی باید خرج حمایت از یک هم صنف گردد؟ آیا این نتیجه همان سطحی نگری های ترویج شده نیست؟
خطرناک ترین نوع انحراف در یک جامعه دینی، آنست که کسانی با وام گرفتن از مذهب و اعتقادات مذهبی و دینی درصدد جا انداختن خود و یا برخی اقدامات خلاف عرف و قانون برآیند و تأسف بارتر آنکه در این راه به تفسیر سلیقه ای از آیات قرآن متوسل شوند و همه مقدسات از انبیاء الهی گرفته تا ائمه معصومین علیهم السلام را خرج مقصود خود نمایند.
پس از گذشت 35 سال از پیروزی انقلاب اسلامی انتظار می رفت خردگرایی در ترویج دین به عنوان یک اصل مورد توجه قرار گیرد و تلاش ها در مسیر زنگارزدایی از پیکر دین متمرکز شود. اکنون باید از خود سؤال کنیم چه رخ داده که محافل مذهبی و فعالان حوزه مذهبی ما که روزگاری در "مداحی سنتی" وظیفه آنان پالایش این حوزه از بدعت ها و آلودگی ها و اوهام بود، به جای خردگرایی به فردگرایی سوق یافته اند؟ اکنون باید به این سؤال پاسخ داده شود که چه اتفاقی افتاده که "مداحان غیرسنتی" به اینجا رسیده اند که حاضرند همه مقدسات را در پای توجیه یک عمل خلاف ذبح کنند؟ واقعاً چه کسانی باید از مقدسات در برابر انحرافات پاسداری کنند؟
انقلاب اسلامی ایران، محصول آگاهی هایی بود که از راه های مختلف به مردم داده شد. یکی از این راه ها سخنرانی ها و هیئت های مذهبی و عزاداری به ویژه در محرم و صفر بود. محافل و مجالسی که از برکات همین دو ماه در طول سال برپا می شد و در آن مجالس و محافل و سخنرانی ها و نوحه سرایی ها و سینه زنی ها و زنجیرزنی ها، چهره ظلم ستیز اسلام محمدی و علوی و حسینی معرفی می شد و پرده از چهره اسلامی که امروز از آن با تعبیر "اسلام آمریکایی" نام می بریم کنار می رفت.
نقش مؤثر مراسم سوگواری و عزاداری حضرت سیدالشهداء در زنده نگه داشتن اسلام ناب محمدی(ص) و برافروخته نگه داشتن شعله های فروزان مکتب اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام در برابر توطئه ها و هجمه های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و... قابل انکار نیست و همین عامل بود که در طول سالیان متمادی نقشه های پیچیده دشمنان اسلام و اهل بیت علیهم السلام را برملا کرد. شکوه و عظمت حضور حسینیان در مجالس روضه، همیشه عامل مهمی در ظلم ستیزی و زدودن آثار کفر و نفاق و شرک و بیدادگری در برابر یزیدیان بوده و این شکوه و عظمت که امروزه تبدیل به حماسه و پشتوانه ای برای جهانیان شده محصول فرهنگ عاشوراست. امام خمینی رهبر فقید انقلاب اسلامی نیز با تکیه بر همین پشتوانه اصیل، در تفسیر نهضت عاشورا محرم را "ماه پیروزی خون بر شمشیر" نامیده و فرمودند این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است.
برای اینکه مجالس و محافل عزاداری به چنین جایگاهی در زنده نگه داشتن اسلام ناب محمدی(ص) برسند، دو قشر نقش مؤثری داشته اند. قشر اول؛ علما، روحانیون و وعاظ اهل علم و مطالعه بودند که از یک طرف با تکیه بر مطالعات عمیق علمی و دینی این مجالس را سرشار از محتوا و بهره می نمودند و از طرف دیگر میدان را برای نفوذ و رخنه یا احیاناً گسترش بی محتوایی در این گونه مجالس می بستند. در این زمینه، مبارزات قهرمانانه شهید مطهری علیه انحرافات که شجاعانه در روزگار سخت دوران طاغوت به مصاف با تحجر و خرافات و انحرافاتی که توسط برخی منبری های کم سواد و یا مداحان بی سواد دامن زده می شد رفت، مثال زدنی است. قشر دوم نوحه سرایان و مرثیه خوانهائی بودند که پای منبر علمای عالم، باتقوا و آشنا با حدیث و قرآن و دارای اطلاعات عمیق تاریخی و دینی نشستند و ضمن بهره برداری از علم آنها، با تأسی به آنها آموختند که چگونه با استفاده از اطلاعات صحیح و عمیق علمی و تمسک به شعر شعرایی همانند مرحوم محتشم کاشانی، فرهنگ و نهضت عاشورا را پاس بدارند و نقش خود را در ترویج معارف اسلامی ایفا نمایند. یکی از برکات این پای منبرنشینی برای نوحه سرایان آن بود که بواسطه ممارست در این کار علاوه بر آنکه خود به معلومات زیادی از دین و اخلاق دست می یافتند، در زندگی روزمره خود نیز به درجاتی نائل می آمدند که عوام الناس حتی حاضر بودند در نمازهایشان به آنان اقتدا کنند.
این درجات از آن جهت حاصل می شد که اخلاص و دوری از ریاکاری و بدعت و انحراف در عزاداری های سنتی قدیم حرف اول را می زد و طبعاً موجب شکوفایی آثار تربیتی، اخلاقی، معنوی، عرفانی و همچنین روحیه ظلم ستیزی در خود نوحه سرا و در شنونده می گردید و به همین علت بود که عزاداری های سنتی تأثیرات عمیقی بر اندیشه آحاد مردم داشت و ضمن پرورش انسان های وارسته و همگام با منطق حسینی، انسان های حق طلب، عدالت گستر و شجاع به بار می آورد.
دقیقاً به همین دلیل حضرت امام خمینی بر برگزاری مجالس عزاداری به شکل سنتی آن اصرار و تاکید داشتند و می فرمودند: "... ما باید حافظ این سنت های اسلامی، حافظ این دستجات مبارک اسلامی که در عاشورا، در محرم و صفر، در مواقع مقتضی به راه می افتند، [باشیم]... زنده نگه داشتن عاشورا با همان وضع سنتی خودش از طرف روحانیون، از طرف خطبا، با همان وضع سابق و از طرف توده های مردم با همان ترتیب سابق که دستجات معظم و منظم به عنوان عزاداری راه می افتادند. باید بدانید که اگر بخواهید نهضت شما محفوظ بماند، باید این سنتها را حفظ کنید. البته اگر یک چیزهای ناروایی بوده است سابق و دست اشخاص بی اطلاع از مسایل اسلام بوده، آنها باید یک قدری تصفیه بشود، لکن عزاداری به همان قوت خودش باقی بماند و گویندگان پس از اینکه مسایل روز را گفتند، روضه راهمان طور که سابق می خواندند و مرثیه راهمان طور که سابق می خواندند، بخوانند و مردم را مهیا کنند برای فداکاری..."
متأسفانه در یکی دو دهه اخیر نوع دیگری از مداحی که با "مداحی سنتی" فاصله زیادی دارد در کشور رایج شده است. این "مداحی غیرسنتی" که هم از نظر محتوا از معارف ناب اسلامی خالی است و هم مطالب انحرافی فراوانی در این قالب به خورد مردم می دهد برخلاف مداحی های سنتی که خدمات فراوانی به نهضت حسینی و فرهنگ عاشورا داشتند، نه برای این فرهنگ مفید هستند، نه تأثیری در ترویج معارف دینی دارند و نه جامعه را به سوی رشد و تعالی فرهنگی می برند.
مداحان غیرسنتی، برخلاف "مداحان سنتی" مروج سطحی نگری در جامعه هستند. علت اصلی اینست که در این قبیل مجالس، مباحث دینی و موعظه جایگاهی ندارد و چون اینان همانند مداحان سنتی قدیم پای منبرنشین علم و وعظ نبوده و نیستند، لذا از معارف دینی محرومند و چنین اشخاصی طبعاً چیزی در چنته ندارند که به مستعمین خود بدهند و به ناچار متوسل به ابزارهائی می شوند که بطور طبیعی چیزی جز ترویج سطحی نگری در جامعه ندارد. در ترویج و تبلیغ این پدیده نامیمون البته رسانه ملی را باید از مقصران اصلی دانست. کم نبوده اند افراد کم سواد و بی مایه ای که با کمک رسانه ملی تبدیل به چهره هایی مشهور و معروف شده اند. اینان به دلیل کم ظرفیتی نه تنها برای جامعه فایده ای نداشته اند، حتی در بسیاری موارد، به خود غره شدند و برای قشر خاص خودشان هم باعث آبروریزی و بدنامی گردیدند. کم نبوده است خبرهایی که از ارتباطات نامشروع، مال پرستی و مال دوستی، اقدامات خلاف عرف و قانون، سوءاستفاده از جایگاه ها و... از این قشر در جامعه منتشر شده و نه تنها نام و نشان آنان خدمتی به دین و معارف نهضت حسینی و فرهنگ عاشورا نکرده، بلکه برای خود آنها هم باعث سرافکندگی و شرمساری شده است. همین دیروز بود که خبری با این مضمون خواندم: "بخش فرهنگی یکی از واحدهای دانشگاهی شمال کشور اعلام کرده مسئولین این بخش از یکی از مداحان مشهور تهران برای مداحی در مراسم عزاداری اهل بیت علیهم السلام دعوت کردند، ولی مداح دعوت شده شرایطی را مطرح کرد که دعوت کنندگان ترجیح دادند دعوت خود را پس بگیرند. مداح دعوت شده گفت قبل از هر چیز مبلغ 50 میلیون ریال به حساب بانکی من واریز نمائید، سپس بلیط دوسره هواپیما بفرستید و کلیه مخارج سفر و پذیرایی را نیز تقبل نمائید، عده ای نیز به عنوان همراهان با من خواهند آمد که مخارج پذیرایی و بلیط آنها را نیز تقبل کنید..."
آیا اینگونه کارها و خواسته ها که کم هم نیستند سوءاستفاده از جایگاه عزاداری اهل بیت علیهم السلام برای کاسبی ودکان داری نیست؟ تردیدی وجود ندارد که "مداحی غیرسنتی" امروز که صدا و سیما هم در ترویج و رشد آن نقش اساسی بازی کرده است، درحال تبدیل شدن به یک تهدید برای فرهنگ عاشوراست، چرا که فعالان در حوزه این نوع مداحی ها حتی پا را فراتر گذاشته و گاهی در نقش مرجعیت و رهبری دینی و سیاسی جامعه نیز ظاهر می شوند و علاوه بر صدور فتواهای شرعی مقسم بهشت و جهنم نیز شده اند. چرا رسانه ملی به جای مطرح کردن چنین افرادی به سراغ "مداحان سنتی" نمی رود و آنها را که هیچ مشکلی ندارند مطرح نمی کند؟
آیا این مظلومیت اهل بیت علیهم السلام و مهجوریت قرآن و احادیث نیست که برای توجیه کار خلاف عرف و خلاف قانون فلان مداح مشهور که در یک دعوای ساده خیابانی دست به سلاح برده و اقدام به تیراندازی کرده است، تمام مقدسات به یاری طلبیده می شود، آیات قرآن و احادیث مورد تحریف قرار می گیرند، پیامبران و انبیاء الهی با یک فرد عادی مقایسه می شوند و در نهایت هرگونه انتقاد به این ماجرا "نشانه گرفتن هیئت های عزاداری و اصل و فلسفه قیام عاشورا" تلقی می گردد؟!
آیا می توان نسبت به این سخنان و مواضع بی تفاوت بود؟ چه کسی گفته است که رسیدگی به پرونده قضایی فلان مداح یا انتقاد از او اصل و فلسفه قیام عاشورا را به خطر مواجه می کند؟ چرا اجازه داده می شود به بهانه حمایت از هم صنف، آیات قرآن، پیامبران الهی و ائمه معصومین علیهم السلام دستاویز قرار گیرند؟ اساساً چرا مقدسات و اعتقادات دینی باید خرج حمایت از یک هم صنف گردد؟ آیا این نتیجه همان سطحی نگری های ترویج شده نیست؟
خطرناک ترین نوع انحراف در یک جامعه دینی، آنست که کسانی با وام گرفتن از مذهب و اعتقادات مذهبی و دینی درصدد جا انداختن خود و یا برخی اقدامات خلاف عرف و قانون برآیند و تأسف بارتر آنکه در این راه به تفسیر سلیقه ای از آیات قرآن متوسل شوند و همه مقدسات از انبیاء الهی گرفته تا ائمه معصومین علیهم السلام را خرج مقصود خود نمایند.
پس از گذشت 35 سال از پیروزی انقلاب اسلامی انتظار می رفت خردگرایی در ترویج دین به عنوان یک اصل مورد توجه قرار گیرد و تلاش ها در مسیر زنگارزدایی از پیکر دین متمرکز شود. اکنون باید از خود سؤال کنیم چه رخ داده که محافل مذهبی و فعالان حوزه مذهبی ما که روزگاری در "مداحی سنتی" وظیفه آنان پالایش این حوزه از بدعت ها و آلودگی ها و اوهام بود، به جای خردگرایی به فردگرایی سوق یافته اند؟ اکنون باید به این سؤال پاسخ داده شود که چه اتفاقی افتاده که "مداحان غیرسنتی" به اینجا رسیده اند که حاضرند همه مقدسات را در پای توجیه یک عمل خلاف ذبح کنند؟ واقعاً چه کسانی باید از مقدسات در برابر انحرافات پاسداری کنند؟
نظراتی كه حاوی توهین و مغایر قوانین کشور باشد منتشر نمی شود
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید
